Berberyna jest jednym z alkaloidów zidentyfikowanych w glistniku jaskółczym zielu. Ponadto występuje m.in. w krzewach Berberis fremontii, Berberis vulgaris L. (berberysie pospolitym), Berberis aristata oraz Berberis aetnensis (najprościej ująć je jako berberysy).
Dlaczego jest tak ważna?
W dobie cukrzycy typu 2, plagi otyłości i zaburzeń tolerancji glukozy uważam ją za jeden z najważniejszych środków wspomagających redukcję tkanki tłuszczowej. Powoli zaczyna być doceniana, ponieważ przeprowadzane są kolejne setki eksperymentów, których wyniki są nagłaśniane.
Jak działa berberyna?
Berberyna reguluję glikemię, która jest kluczowa dla wszystkich sportowców, a także osób nieaktywnych fizycznie. Wykazuje działanie antybakteryjne, przeciwwirusowe, obniża stężenie cukru we krwi, korzystnie wpływa na mikroflorę jelit i system odpornościowy. Na tym wcale nie kończą się zalety ze stosowania berberyny. Okazało się, że sprzyja odchudzaniu i pomaga zwalczać zespół metaboliczny. Ma też działanie antyrakowe.
Czy mamy jakieś dowody naukowe na skuteczność berberyny?
Tak, w 2019 r. wykazano, iż podawanie 100 mg berberyny dziennie przez 1 miesiąc powodowało wzrost masy i aktywności brązowej tkanki tłuszczowej u myszy. W przeciwieństwie do zasobów białego tłuszczu brązowy tłuszcz (BAT ang. brown adipose tissue) charakteryzuje się możliwością rozpraszania energii chemicznej w postaci ciepła, chroniąc ssaki przed hipotermią (nadmiernym obniżeniem temperatury ciała).
Pozbywanie się tkanki tłuszczowej
Z tego wynika, iż berberyna może zwiększać wydatek energetyczny, w konsekwencji ułatwia pozbywanie się tkanki tłuszczowej oraz zwiększa wrażliwość na insulinę. Nie wiemy, czy u ludzi ma aż takie znaczenie zwiększenie ilości tego rodzaju tłuszczu, ale istnieją inne, liczne mechanizmy działania tego alkaloidu, które pozwalają pozbywać się tkanki tłuszczowej.
Spadek stężenia cukru i cholesterolu
W 2008 r. Zhang i in. podawali przez 3 miesiące 1 g berberyny dziennie 116 pacjentom z cukrzycą typu 2 i dyslipidemią. Okazało się, że podawanie berberyny spowodowało 20% spadek stężenia cukru we krwi, poposiłkowy spadek cukru we krwi o 25,8%, spadek stężenia trójglicerydów o ~36%, spadek stężenia cholesterolu o 18% i frakcji LDL cholesterolu o ~21%.
Z tego wynika, iż w ciągu 3 miesięcy berberyna prawie wyrównała stężenie glukozy do górnej granicy normy. Norma dla glukozy na czczo wynosi od 3,5 do 5,5 mmol/l, czyli od 70 mg/dl do 99 mg/dl. W badanej grupie stężenie glukozy we krwi przed suplementacją berberyną wynosiło 7 mmol/l, czyli 126 mg/dl – wartość graniczna stanu przedcukrzycowego i jawnej cukrzycy. Po podawaniu berberyny spadło do 5,6 mmol/l, czyli 100,8 mg/dl. Jest to już prawie normalna wartość, choć dla osób trenujących widełki powinny być niższe, a stężenie glukozy nie powinno przekraczać 85-90 mg/dl.
Tak samo było ze stężeniem glukozy po posiłku, normalnie powinno być mniejsze niż 200 mg/dl (11.1 mmol/l), w badanej grupie wskutek suplementacji berberyną, poposiłkowe stężenie glukozy spadło z 12 mmol/L (216 mg/dl) do 8,9 mmol/L (160,2 mg/dl). Czyli osiągnęło już całkowicie normalny poziom.
Tak samo było ze stężeniem cholesterolu. Wskutek podawania berberyny spadło z 5,31 do 4,35 mmol/l (norma wynosi do 200 mg/dl, czyli do 5,20 mmol/l).
Jaki to ma wpływ na zdrowie?
Wszystkie te zmiany nie tylko wpływają na zdrowie metaboliczne, zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, ale też ułatwiają pozbywanie się tkanki tłuszczowej. Jeśli ktoś ma wysokie stężenie glukozy i insuliny na czczo, to występuje u takiej osoby oporność na insulinę. Duże, nadmierne podniesienie stężenia glukozy i insuliny skutecznie hamują proces pozbywania się tkanki tłuszczowej.
Dlatego lekiem pierwszego rzutu w leczeniu cukrzycy typu 2 jest metformina (obniża produkcję glukozy, zwiększa jej zużycie w mięśniach, zwiększa przemiany glukozy w ustroju, obniża stężenie trójglicerydów, cholesterolu, zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę, zmniejsza stężenie insuliny).
Bardzo często w badaniach naukowych porównuje się działanie berberyny do metforminy. Widać, że to nie jest przesada, obie substancje wykazują podobne działanie. U zwierząt podawanie berberyny spowalniało pojawienie się cukrzycy typu 2 (wywołanej podawaniem alloksanu).
Czy berberyna hamuje apetyt?
Anoreksogenne działanie mogą wykazywać np. środki wpływające na receptory alfa i beta-adrenergiczne np. dietylopropion, fentermina, mazindol, fenylopropanolamina, efedryna, pseudoefedryna, amfetamina, metamfetamina lub o działaniu serotoninergicznym (fenfluramina, sibutramina i fluoksetyna).
Niestety, wiele z nich jest obarczonych potężnymi skutkami ubocznymi i z tego powodu musiały zostać wycofane z rynku (sibutramina) lub ich użycie jest ściśle kontrolowane (amfetamina i pochodne). Przykładowo fenfluramina została wycofana w 1997 roku, „w opublikowanych w roku 1997 pracach wykazano, że wśród otyłych pacjentów leczonych dłużej niż 4 miesiące fenfluraminą lub deksfenfluraminą pojawiają się przypadki choroby zastawkowej serca, lub pierwotnego nadciśnienia płucnego. Okazuje się, że berberyna może być bezpieczniejszą alternatywą dla tego rodzaju środków.
W jednym z eksperymentów myszy karmiono normalną karmą lub dietą wysokotłuszczową (sprzyjającą przyrostowi masy ciała). Myszy otrzymywały codziennie dootrzewnowe wstrzyknięcia berberyny przez 3 tygodnie.
Okazało się, że podawanie berberyny zmniejszyło:
- spożycie pokarmu
- masę ciała
- zawartość tłuszczu
- stężenie leptyny
- stężenie glukozy
Czyli wywiera ona działanie anoreksogenne, reguluje glikemię i inne, ważne parametry metaboliczne. Wbrew obiegowym opiniom wysokie stężenie leptyny nie przynosi spodziewanych korzyści u osób otyłych, ponieważ są na nią oporne. Normalnie leptyna powoduje odczuwanie sytości, podobnie jak insulina. W nadmiarze leptyna znacząco sprzyja skróceniu życia danej osoby. Otyli często mają podwyższone stężenie insuliny i glukozy, bo insulina przestaje na nich skutecznie działać.
Berberyna, a zespół metaboliczny
W jednym z badań podawano 1,5 g berberyny dziennie (500 mg, trzy razy dziennie przed posiłkami), u 24 pacjentów z zespołem metabolicznym. Zespół metaboliczny charakteryzują: nadmierny obwód w pasie >89 cm; wysokie trójglicerydy >150 mg/dl; niski HDL (<50 mg/dl); wysoki LDL, nadmierne ciśnienie krwi większe niż 130/85, podwyższone stężenie glukozy na czczo więcej niż 110 mg/dl, wysokie BMI.
Wyniki po 3 miesiącach terapii berberyną:
- u 36% pacjentów cofnął się zespół metaboliczny
- odnotowano 3 cm spadku obwodu w pasie u kobiet (ze 106 cm na 103 cm)
- odnotowano spadek skurczowego ciśnienie krwi
- znacząco zmniejszyło się stężenie trójglicerydów (z 212 mg/dl do 124 mg/dl; norma dla trójglicerydów u mężczyzn wynosi od 40 mg/dl do 160 mg/dl),
- spadło stężenie insuliny i glukozy
Podsumowanie
Wydaje się, iż berberyna działa na człowieka poprzez hamowanie apetytu, regulację stężenia glukozy, insuliny, trójglicerydów, cholesterolu, a być może także ma wpływ na zwiększenie zasobów aktywnej metabolicznie brązowej tkanki tłuszczowej.
Referencje:
- Zahra Ilyas, Simone Perna, Salwa Al-thawadi, Tariq A. Alalwan, Antonella Riva, Giovanna Petrangolini, Clara Gasparri, Vittoria Infantino, Gabriella Peroni, Mariangela Rondanelli, The effect of Berberine on weight loss in order to prevent obesity: A systematic review
- Hyun-Jung Park i in. Berberine for Appetite Suppressant and Prevention of Obesity https://www.hindawi.com/journals/bmri/2020/3891806/
- Karina G Pérez-Rubio i in. Effect of berberine administration on metabolic syndrome, insulin sensitivity, and insulin secretion https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23808999/
- Kathleen Deska PAGANA, Timothy J. PAGANA Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie
