Która dyscyplina jest najgroźniejsza dla zdrowia? Na pewno nie sporty siłowe, w których odnotowuje się znikomą ilość kontuzji. Niektóre dyscypliny wydają się niezwykle "subtelne" inne ordynarne, surowe a niejednokrotnie brutalne. Nie zawsze wrażenie to jest spójne z faktyczną liczbą kontuzji i poważniejszych urazów.
Pozornie bezpieczne i niebezpieczne dyscypliny
W jednym z badań oszacowano, iż początkujący biegacze odnoszą prawie 18 kontuzji na 1000 godzin treningu, bardziej zaawansowani 7,7 kontuzji na 1000 godzin treningu. Niemniej całkowita, maksymalna ilość kontuzji u biegaczy wynosiła 33 na 1000 godzin treningu, 6-krotnie więcej niż w strongman, która to dyscyplina jest przecież mocno kontuzjogenna!
Dla porównania w trójboju siłowym (3 konkurencje oceniane na zawodach tj. przysiady ze sztangą, wyciskanie sztangi leżąc na ławce poziomej, martwy ciąg) odnotowano od 1 do 4,4 kontuzji na 1000 godzin treningu. A przecież trójboiści niejednokrotnie operują ciężarami wielokrotności masy ciała w przysiadach i martwym ciągu.
Wydawałoby się, że to jest bardzo niebezpieczne! W podnoszeniu ciężarów wskaźnik odnotowano ledwie 3,3 kontuzji na 1000 godzin treningu, a przecież zdarza się, że ćwiczący podrzucają 150-200% masy ciała!
Czy najgroźniejsze jest kolarstwo?
Zanim powstanie zamieszanie musimy ustalić, o jakim ryzyku mówimy. Jeśli chodzi o ryzyko mierzone ilością kontuzji w skali roku, to wygrywają dyscypliny masowe, uprawiane przez setki tysięcy (w USA) czy miliony ludzi (w skali świata). Z pewnością jazdą na rowerze czy bieganiem interesuje się więcej ludzi niż treningiem pod MMA (łączy elementy zapasów stylu wolnego, brazylijskiego jiu-jitsu, boksu, boksu tajskiego).
Więcej ludzi korzysta z deskorolek, hulajnóg, hoverboard (deskorolek elektrycznych), rolek niż gra w hokeja czy w rugby. Ma to niebagatelny wpływ na ryzyko kontuzji, niemniej wcale nie oznacza to, iż dana dyscyplina uprawiana w sposób rekreacyjny jest groźna dla zdrowia.
Najgroźniejsze, uprawiane masowo dyscypliny
Jeśli chodzi o całkowitą liczbę urazów sportowych rocznie, kolarstwo charakteryzuje najwyższa bezwzględna liczba urazów rocznie (614 594), na drugim miejscu lokuje się koszykówka (597 224), na trzecim piłka nożna (372 380). Niemnie należy pamiętać, iż bardzo duże znaczenie mają tu grupy wiekowe: do 5 lat, od 5 do 14 lat i od 15 lat do 24.
Grupy wiekowe - statystyki
Przykładowo w USA w statystykach „Insurance Information Institute” w 2021 r. odnotowano 375 797 urazów dotyczących jazdy na rowerze (rekreacja, zawody itd.) z tego:
- W grupie wiekowej do 5 lat odnotowano 12 425 urazów
- W grupie wiekowej od 5 do 14 lat - 92 242 urazy
- W grupie wiekowej od 15 lat do 24 – 48 396 urazów
Źródło: https://www.iii.org/fact-statistic/facts-statistics-sports-injuries
Łącznie w tych 3 grupach wiekowych odnotowano 153 063 urazy związane z jazdą na rowerze. Oznacza to, że 40,7% urazów rowerowych dotyczy dzieci, nastolatków i młodych dorosłych. Jest też duża grupa osób poszkodowanych po 65 roku życia (ponad 49 tysięcy), które mogą doznawać urazów z powodów całkowicie niezwiązanych z typowym ryzykiem dla tej dyscypliny.
Czy seniorzy mają większy problem?
To znaczy, seniorzy mogą wymuszać pierwszeństwo, wjeżdżać w wykopy drogowe, spadać z roweru po kontakcie z krawężnikiem, upadać przy wsiadaniu i zsiadaniu z roweru, wjeżdżać w przeszkody, być spychani z drogi przez przejeżdżające ciężarówki, uderzać w pieszych, zaparkowane samochody itd. W Polsce niekończącym się problemem są pijani, piesi, rowerzyści oraz kierowcy samochodów. Ten czynnik może mieć duży wpływ na ilość kolizji, wypadków, w tym śmiertelnych.
To, co w obecnych czasach na rowerach wyczyniają dzieci i nastolatki, też nie jest żadną tajemnicą, wystarczy zobaczyć filmy publikowane w sieci. Dlatego sceptycznie podchodzę do statystyk, w których kolarstwo przedstawia się jako najgroźniejszą dla zdrowia dyscyplinę. Zupełnie inaczej wygląda to u zawodowych kolarzy.
Boks czy niezwykle niebezpieczna jazda na rowerze?
W trakcie podobnej aktywności odnotowano ponad 56 tysięcy urazów w 2021 r. w USA, w tym 2116 u dzieci mających do 5 lat. Tymczasem w tym samym okresie w boksie odnotowano w tej grupie wiekowej 36 urazów, w sztukach walki 5 urazów. Tylko autorzy zestawienia nie zawarli najważniejszych danych, ilości osób uprawiających daną dyscyplinę. Niemniej problem jest poważny.
W USA w ciągu 16 lat (1997–2013) w USA:
- U dorosłych odnotowano 3,8 miliona niezakończonych zgonem urazów rowerowych i 9839 zgonów. Czyli średnio każdego roku odnotowano 237,5 tysiąca rocznie urazów i ~615 zgonów związanych z jazdą na rowerze,
- Szacunkowe koszty urazów spowodowanych jazdą na rowerze przez dorosłych wyniosły 24,4 miliarda dolarów w 2013 roku (liczono to w dolarach z 2010 roku).
- W latach 1999-2013 całkowite szacunkowe koszty wyniosły 209 miliardów dolarów z powodu kolizji, wypadków rowerowych bez ofiar śmiertelnych i 28 miliardów dolarów z powodu rowerowych wypadków śmiertelnych.
- Roczne koszty w badanym okresie wzrosły o 137% w przypadku obrażeń niezakończonych zgonem i o 23% w przypadku obrażeń śmiertelnych.
Najczęstsze urazy u kolarzy
Urazy związane z jazdą na rowerze można podzielić na urazy kontaktowe (wynikające z kontaktu z rowerem), traumatyczne (kolizje, wypadki, upadki, zderzenia) i przeciążeniowe (np. nadmierne wyeksploatowanie stawów). Kolano jest najczęstszym miejscem wystąpienia urazu przeciążeniowego u rowerzystów. Urazy kolana stanowią 62% wszystkich urazów przeciążeniowych u profesjonalistów. Często wynikają one ze złego ustawienia roweru.
W jednym z badań dotyczącym wyczynowców urazy traumatyczne wystąpiły u 48,5% zawodników, a urazy związane z przeciążeniem wystąpiły u 51,5%. Ponad dwie trzecie urazów dotyczyło kończyny górnej, a dwie trzecie urazów przeciążeniowych dotyczyło kończyny dolnej (kolano).
Bardzo często u kolarzy diagnozuje się syndrom pasma biodrowo-piszczelowego.
Baker opisał urazy traumatyczne, które wystąpiły u 85 kolarzy kategorii Masters zrzeszonych w wyścigowym klubie. Siedemdziesiąt dziewięć procent z nich doznało urazu wymagającego pilnej konsultacji lekarskiej w odpowiedniku Szpitalnego Oddziału Ratunkowego (SOR), 33% zostało przyjętych do szpitala, a 15% zostało przyjętych na oddział intensywnej terapii.
Aż 54% doznało złamań, 45% urazu głowy, 34% zgłosiło wstrząs mózgu, a 9% doznało wielu wstrząsów mózgu. Dziewięćdziesiąt procent doświadczyło dziobatej keratolizy (łagodna, często nierozpoznawana, infekcyjna choroba skóry stóp). Sześćdziesiąt dziewięć procent urazów miało miejsce podczas jazdy w pojedynkę, a 31% w grupie.
Trzydzieści siedem procent obrażeń drogowych było spowodowanych wypadkami z udziałem pojazdów silnikowych, 9% z powodu wybojów, kamieni lub psów, 12% z powodu błędów operatora (zbyt szybkie pokonywanie zakrętów lub regulacja części podczas jazdy), a 10% z przyczyn mechanicznych (złamany widelec lub przebita opona).
Spośród urazów, które pojawiły się podczas jazdy grupowej 17% wystąpiło podczas utrzymywania wyznaczonego tempa, większość w trakcie próby omijania kraks rowerowych, a 12% podczas wyścigów. Około 50% urazów rowerowych kończy się złamaniami. Najczęstszym miejscem jest obojczyk, a następnie nadgarstek, żebra i łokieć.
Złamania kończyn dolnych są rzadsze i często obejmują miednicę, biodro lub kość udową. Złamania kości udowej są zwykle przemieszczone i wymagają operacji, podczas gdy złamania miednicy są często nieprzemieszczone, niezagrażające życiu i często wykrywane za pomocą tomografii komputerowej (CT) lub rezonansu magnetycznego (MRI). Wydaje się, że kolarze terenowi doznają więcej złamań, zwichnięć i wstrząsów mózgu niż kolarze szosowi.
Statystyki urazów w koszykówce.
Z koszykówką jest ten sam problem, jest uprawiana masowo, często przez ludzi, którzy nie są przygotowani do takiego wysiłku, młodzi ludzie mogą chcieć się popisać, wykonywać ewolucje, triki, przy tym skoki wykonywane na twardym podłożu nie korelują z długim życiem stawu skokowego, kolanowego i biodrowego.
W statystykach ubezpieczeniowych koszykówka zajmowała dopiero czwarte miejsce.
Przykładowo w USA w statystykach „Insurance Information Institute” w 2021 r. odnotowano 259 779 urazów dotyczących koszykówki z tego:
- W grupie wiekowej do 5 lat odnotowano 1637 urazów
- W grupie wiekowej od 5 do 14 lat – 79 207 urazów
- W grupie wiekowej od 15 lat do 24 – 127 219 urazów
Źródło: https://www.iii.org/fact-statistic/facts-statistics-sports-injuries
Z tego wynika, że urazy w koszykówce najczęściej dotyczą dzieci, nastolatków i młodych dorosłych. W grupie wiekowej 25-64 lata odnotowano już tylko 50 724 urazy, czyli 4 razy mniej, niż u ludzi mających od 1 do 24 lat (208 063 urazów).
Podsumowanie
Dyscypliny siłowe (kulturystyka, strongman, trójbój siłowy, podnoszenie ciężarów) i sporty walki (boks, boks tajski, zapasy, judo, sambo, brazylijskie jiu-jitsu) wcale nie są tak groźne, jak to się powszechnie uważa. Cechują się niskim ryzykiem odniesienia kontuzji. Znacznie większym ryzykiem są obarczone: bieganie, piłka nożna, jazda konna, skoki spadochronowe, a biorąc pod uwagę masowość dyscypliny kolarstwo, koszykówka, piłka nożna.
Warto zapamiętać, iż zmiany przeciążeniowe lub wynikające z przetrenowania odpowiadają za większość kontuzji, od 40% (Haapasalo i in. ) do 61,7% (Galera i wsp.). Są one szczególnie istotne dla biegaczy, piłkarzy, koszykarzy, zawodników sportów walki, grających w baseball czy siatkówkę.
Referencje:
Gaither TW, Sanford TA, Awad MA, et al. Estimated total costs from non-fatal and fatal bicycle crashes in the USA: 1997–2013 Injury Prevention 2018;24:135-141.
Silberman, Marc R. MD. Bicycling Injuries. Current Sports Medicine Reports 12(5):p 337-345, September/October 2013. | DOI: 10.1249/JSR.0b013e3182a4bab7
https://www.iii.org/fact-statistic/facts-statistics-sports-injuries
Renan Dourado Tinel i in. Prevalence and causes of non-traumatic knee injuries in cyclists: a systematic review
