NAC, zastosowania kliniczne. Detoks dla wątroby i mózgu

N-acetylocysteina (NAC) nie jest pierwszoplanowym wyborem osób rozpoczynających suplementację. Wbrew pozorom równie ważne, jak kreatyna, gainery, odżywki białkowe czy węglowodany w postaci żelu, napoju czy drobnej przekąski są też środki prozdrowotne, osłonowe, wspomagające.

1. Zapominamy o podstawach
2. Medyczne zastosowania NAC
3. N-acetylocysteina, a psychopatologia
4. Podsumowanie

Zapominamy o podstawach

Może to kogoś zdziwi, ale do najważniejszych preparatów zaliczam potas, magnez (i inne elektrolity), resweratrol, ashwagandhę, różeniec górski (rhodiola rosea) oraz berberynę. Być może nie pomagają one bezpośrednio „napakować bicepsa”, ale spełniają inne, liczne zadania w ustroju. To tak samo, jak sen jest prawdopodobnie ważniejszy od bodźca, który dają ciężary, bo bez odpowiedniej regeneracji ciężko oczekiwać postępu w treningu siłowym. Opisane środki mogą wspomagać jakość snu, a przez to nasilają hipertrofię, w mechanizmie pośrednim. Berberyna reguluję glikemię, która jest kluczowa dla wszystkich sportowców, a także osób nieaktywnych fizycznie.

Medyczne zastosowania NAC

N-acetylocysteina (NAC), acetylowany wariant aminokwasu L-cysteiny, jest doskonałym źródłem grup sulfhydrylowych (SH) i jest przekształcany w organizmie w metabolity zdolne do stymulowania syntezy glutationu (GSH), sprzyjające detoksykacji i działając bezpośrednio jako wymiatacze wolnych rodników. Historycznie NAC stosowano w różnych chorobach układu oddechowego jako środek wspomagający, obniżający lepkość śluzu.

Obecnie naukowcy sugerują, iż NAC może znaleźć zastosowanie przy: infekcji wirusem HIV, raku, chorobach serca i dla wspomagania funkcjonowania osób sięgających po wyroby tytoniowe. NAC jest znaną odtrutką i służy do leczenia hepatotoksyczności wywołanej paracetamolem (lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym o wyjątkowo dużej toksyczności dla wątroby). Wydaje się również, że N-acetylocysteina ma pewną przydatność kliniczną jako środek chelatujący w leczeniu ostrego zatrucia metalami ciężkimi, zarówno jako środek zdolny do ochrony wątroby i nerek przed uszkodzeniem, jak i jako środek interwencyjny w celu zwiększenia eliminacji metali.

N-acetylocysteina, a psychopatologia

NAC moduluje kilka kluczowych systemów neuroprzekaźników, o których wiadomo, że mogą zmieniać zachowanie danej osoby, w tym wymienia się glutaminian i dopaminę. Notabene w tym samym celu stosowano np. Piracetam (słynny nootrop) i glicynę (jeden z podstawowych aminokwasów).

Regulacja synteza, uwalnianie, poziomy synaptyczne i „odzyskiwanie” glutaminianu są ściśle kontrolowane, a dysfunkcja tego systemu może być powiązana z wieloma zaburzeniami neuropsychiatrycznymi, w tym: schizofrenię i uzależnieniami. Nadmierna aktywacja szlaku powiązanego z receptorami NMDA (kwasu N-metylo-D-asparaginowego) ma kluczowe znaczenie w wielu formach uszkodzenia i zwyrodnienia neuronów. NAC wpływa na syntezę glutationu, a ten ostatni chroni komórki nerwowe przed stresem oksydacyjnym, nitrozacyjnym i uszkodzeniami.

Ponadto wyniki wielu badań sugerują, iż NAC może znaleźć zastosowanie w terapii uzależnień.  Wiele narkotyków wpływa na jądro półleżące, a niektóre z nich (amfetamina, MDMA „extasy”, kokaina) powodują wyrzut dopaminy, która odpowiada za uczucie przyjemności, euforii, satysfakcji. Dopamina ma wpływ na kontrolę motoryczną, funkcje poznawcze, motywację oraz układ, ośrodek czy też system nagrody. Badania sugerują, iż glutaminian jest regulatorem aktywności dopaminergicznej. Zdolność NAC do regulacji dostępności glutaminianu poprzez specjalny system (antyporter cystyna/glutaminian) wskazuje, iż środek może znaleźć zastosowanie w leczeniu uzależnień. W jednym z badań podawanie NAC znormalizowało podwyższone stężenia glutaminianu.

Podsumowanie

NAC jest bardziej lekiem (np. odtrutką dla acetoaminofenu) niż suplementem diety. Trzeba korzystać z niego, póki nie został zakazany, podobnie jak z regulującej glikemię berberyny (która również jest bardziej lekiem, niż suplementem). NAC ma wpływ na szlaki zapalne, neurotrofiny, mitochondria i stres oksydacyjny, jego działanie może wynikać z wpływu na poszczególne szlaki osobno lub wskutek łącznego oddziaływania. Być może znajdzie szersze zastosowanie np. w leczeniu uzależnień, zaburzeń dwubiegunowych, schizofrenii czy depresji.

Referencje:

Michael Berk The promise of N-acetylcysteine in neuropsychiatry http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.891.6667&rep=rep1&type=pdf

G S Kelly Clinical applications of N-acetylcysteine. https://europepmc.org/article/med/9577247/reload=0

GY1, Kazi S, Thung SN, Perumalswami PV „A maxed-out liver: a case of acute-on-chronic liver failure”.

https://www.podyplomie.pl/pediatria/12151,markery-przewleklej-niewydolnosci-watroby?page=7

Marek Hartley „Wodobrzusze — problemy diagnostyczne i terapeutyczne” Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice

M. BIOLATO, C. ARANEO, G. MARRONE, A. LIGUORI, L. MIELE, F.R. PONZIANI, A. GASBARRINI, A. GRIECO “Liver transplantation for drug-induced acute liver failure” https://www.europeanreview.org/wp/wp-content/uploads/37-45-Liver-transplantation-for-drug-induced-acute-liver-failure.pdf

Magdalena Krzyżak-Jankowicz, Robert Jankowicz “Metamizol i paracetamol — leki podobne, ale nie takie same” https://journals.viamedica.pl/palliative_medicine_in_practice/article/download/47606/34897

dr n. med. Ewa Wunsch, prof. dr hab. med. Piotr Milkiewicz „Preparaty hepatoprotekcyjne: fakty i mity” https://podyplomie.pl/medycyna/10710,preparaty-hepatoprotekcyjne-fakty-i-mity

Michał Skrzycki, Hanna Czeczo; Kierownik: prof. dr hab. Anna Barańczyk-Kuźma „Rola dysmutazy ponadtlenkowej w powstawaniu nowotworów” Katedra i Zakład Biochemii Akademii Medycznej w Warszawie http://www.czytelniamedyczna.pl/2959,rola-dysmutazy-ponadtlenkowej-w-powstawaniu-nowotworow.html

Andressa Bueno “Impacts of dose and time of boldenone and stanazolol exposure in inflammatory markers, oxidative and nitrosative stress and histopathological changes in the rat testes” https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0093691X16305659

Ibrahim Halil Altiparmak i wsp. “The relation of serum thiol levels and thiol/disulphide homeostasis with the severity of coronary artery disease”

LIDIA WŁODEK, MAŁGORZATA ICIEK „S-tiolacja  białek  jako  mechanizm  anty oksydacyjny  i regulacyjny” http://www.pb.ptbioch.edu.pl/pdf/2_2003/77_84_2_2003.pdf

Anna Bilska, Agata Kryczyk, Lidia Włodek „Różne oblicza biologicznej roli glutationu” http://www.phmd.pl/api/files/view/2179.pdf

Sara L. Reppert, MD, MS1, Christopher M. Wittich, MD, PharmD „73-letni mężczyzna z powiększającym się obwodem brzucha i dusznością” https://podyplomie.pl/medycyna/10707,73-letni-mezczyzna-z-powiekszajacym-sie-obwodem-brzucha-i-dusznoscia

Ibrahim El-Serafi,1,2 Mats Remberger,3,4 Ahmed El-Serafi,1,5 Fadwa Benkessou,1 Wenyi Zheng,1 Eva Martell,3 Per Ljungman,3 Jonas Mattsson,3,4 and Moustapha Hassan „The effect of N-acetyl-l-cysteine (NAC) on liver toxicity and clinical outcome after hematopoietic stem cell transplantation” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5974141/

Mirosław Markiewicz, Sławomira Kyrcz-Krzemień „Allogeniczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych: stan obecny i perspektywy rozwoju” http://www.czytelniamedyczna.pl/3668,allogeniczne-przeszczepienie-komorek-krwiotworczych-stan-obecny-i-perspektywy-ro.html

I. Medved , M. J. Brown , A. R. Bjorksten, K. T. Murph,  A. C. Petersen, S. Sostaric, X. Gong , and M. J. McKenna „N-acetylcysteine enhances muscle cysteine and glutathione availability and attenuates fatigue during prolonged exercise in endurance-trained individuals” https://www.physiology.org/doi/full/10.1152/japplphysiol.00371.2004

Otrubová O1, Turecký L, Uličná O, Janega P, Luha J, Muchová J. „Therapeutic effects of N-acetyl-L-cysteine on liver damage induced by long-term CCl4 administration.”

Rachel L. Tomko, PhD, Jennifer L. Jones, MD, Amanda K. Gilmore, PhD, Kathleen T. Brady, MD, PhD, Sudie E. Back, PhD, and Kevin M. Gray, MD „N-acetylcysteine: A potential treatment for substance use disorders” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5993450/

Back SE1,2,3, McCauley JL2, Korte KJ2,3, Gros DF2,3, Leavitt V2, Gray KM2, Hamner MB2,3, DeSantis SM2, Malcolm R2,3, Brady KT2,3, Kalivas PW4. „A Double-Blind, Randomized, Controlled Pilot Trial of N-Acetylcysteine in Veterans With Posttraumatic Stress Disorder and Substance Use Disorders.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27736051

Reid MB, Stokic DS, Koch SM, et al. N-Acetylcysteine inhibits muscle fatigue in humans. J Clin Invest. 1994;94:2468–2474.

Špela Šalamon,1 Barbara Kramar,2 Tinkara Pirc Marolt,2 Borut Poljšak,3 and Irina Milis „Medical and Dietary Uses of N-Acetylcysteine” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6562654/

E. Mutschler "Farmakologia i toksykologia", WYDANIE III