Czy skuteczność odchudzania zależy od jelit? - Mikrobiota a redukcja wagi

Otyłość to przewlekły stan nadmiernej akumulacji tłuszczu w organizmie, wywołujący poważne problemy zdrowotne. Wśród tych problemów wymienia się najważniejsze śmiercionośne choroby obecnych czasów, czyli sercowo-naczyniowe i nowotworowe. Nadmierna masa ciała ma także negatywne skutki psychologiczne, takie jak depresja, czy niska odporność na stres. 

1. Otyłość a mikrobiota
2. Zdrowy styl życia i jelita
3. Wpływu probiotyków na redukcję masy ciała
4. Probiotyki przebadane klinicznie
5. Stosowanie probiotyków

W 2019 roku globalne koszty związane z otyłością wynosiły 2,19% światowego PKB, a prognozy wskazują na wzrost do 3,29% do 2060 roku.

Otyłość a mikrobiota

Zachodnia dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe i cukry negatywnie wpływa na różnorodność mikrobioty. To samo dotyczy braku aktywności fizycznej, czy stosowania używek i niektórych leków. Czynniki te zwiększają liczbę potencjalnie szkodliwych bakterii w przewodzie pokarmowym i zmniejszają liczbę prozdrowotnych, czyli probiotycznych.

Zmiana składu i funkcji mikrobioty jelitowej jest typowa dla osób z otyłością i wiąże się ze zwiększoną przepuszczalnością jelit i przewlekłym stanem zapalnym. Stan zapalny nie tylko „przeszkadza” prozdrowotnym bakteriom w spełnianiu swoich funkcji, ale również uszkadzać może tkanki, prowadząc np. do nowotworów, zaburzeń metabolicznych, niedożywienia, słabej kontroli ciśnienia czy problemów psychicznych.

Złe i dobre bakterie

Warto tutaj zaznaczyć, że choć znane są bakterie o potencjalnie korzystnym wpływie na zdrowie oraz te, które są potencjalnie szkodliwe, to nie zawsze ich działanie jest zero-jedynkowe. Niektóre bakterie mogą stać się groźne na przykład przy przemieszczeniu z jednego obszaru, do innego, a do tego zazwyczaj dochodzi przy brakach w zdrowej mikrobiocie.

Tabela 1. Bakterie jelitowe o dobrze poznanej roli w kształtowaniu zdrowia.

Zdrowy styl życia i jelita

Najlepsze diety i suplementy

Przeciwstawne efekty do wymienionych powyżej obserwuje się w przypadku diet wegetariańskich i śródziemnomorskiej, uzupełnionych zrównoważoną aktywnością fizyczną oraz nierzadko suplementacją. Podstawę w tych dietach stanowią bogate w prebiotyki, czyli błonnik oraz antyoksydanty, produkty spożywcze.

Najpierw wymienić należy zboża (np. kasza gryczana), nasiona (np. pestki dyni), orzechy (np. włoskie), owoce (np. jagodowe, takie jak aronia), i warzywa (np. krzyżowe, takie jak brokuł) oraz strączki (np. ciecierzyca). Wybrane produkty powinny pojawiać się w każdym posiłku w ciągu dnia. Diety wegetariańska i śródziemnomorska wykluczają fast-food, czy przekąski, co również należy nazwać kwestią fundamentalną. Zamiast wędlin i smażonych mięs uwzględniają ryby, jaja i nabiał.

Produkt sprzyjające mikrobiocie jelitowej

Istnieją też inne produkty spożywcze, które mogą sprzyjać mikrobiocie jelitowej. Nawet robią to w sposób bardziej bezpośredni. Wymienić można tutaj tradycyjne kiszonki, takie jak ogórki kiszone, czy kimchi. Produkty te powstają na skutek fermentacji mlekowej, dzięki której dostarcza się do organizmu głównie bakterie Lactobacillus. Podobnie jest w przypadku fermentowanych przetworów mlecznych, np. kefiru i jogurtu. Tam również główną rolę odgrywają tzw. bakterie kwasu mlekowego.

Wpływu probiotyków na redukcję masy ciała

Dane dotyczące wpływu probiotyków na redukcję masy ciała, pochodzące z lat 2000 – 2022, zostały zebrane i przeanalizowane przez zespół naukowców z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W analizie uwzględnili artykuły opublikowane w PubMed i porównujące efekty różnych interwencji odchudzających (dieta, operacje bariatryczne, farmakoterapia) stosowane samodzielnie lub w połączeniu z suplementacją probiotyczną lub synbiotyczną u osób z nadwagą lub otyłością.

Włączono jedynie prace oryginalne opisujące badania kliniczne na ludziach, które spełniały określone kryteria kwalifikacyjne, takie jak wiek uczestników, liczebność grupy badawczej i czas trwania interwencji.

Polecamy również: Suplementy na odchudzanie - najlepszy zestaw dla kobiet!

Co zauważono?

W przeglądzie odnaleziono przesłanki sugerujące, że suplementacja probiotykami lub synbiotykami (połączeniem probiotyku z prebiotykiem) podczas interwencji dietetycznej zmierzającej do redukcji wagi ciała przynosi korzystniejsze efekty w zakresie zmniejszenia masy ciała i zawartości tłuszczu, niż sama interwencja dietetyczna.

W przynajmniej kilku badaniach z udziałem ludzi zaobserwowano większy spadek w zakresie BMI oraz procentowej zawartości tkanki tłuszczowej w masie ciała niż w przypadku samej interwencji polegającej na obniżeniu ilości spożywanych kalorii.

Wspomniane efekty pozytywnie rzutują również na profil metaboliczny pacjentów, co zaobserwowali inni badacze w poprzednich przeglądach prac naukowych. Do tej pory opisano na przykład mechanizm poprawy wskaźników związanych z insulinoopornością i cukrzycą typu 2. Pewne dowody wskazują też na rolę mikrobioty i probiotykoterapii w prewencji i redukcji nadciśnienia.

Probiotyki przebadane klinicznie

Do najlepiej przebadanych bakterii probiotycznych należą wybrane szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium. Badane były zarówno u dzieci (np. w kontekście zwalczania biegunek szpitalnych, czy zapalenia żołądka), osób starszych (np. przeciwko zaparciom czy utracie masy mięśniowej), a także u sportowców (np. w kierunku poprawy odporności), osób przechodzących terapie różnymi lekami (głównie antybiotykami), czy osób schorowanych (np. przy stłuszczeniu wątroby, czy stanach depresyjnych).

Tabela 2. Najpowszechniejsze probiotyki

Stosowanie probiotyków

Dbanie o masę ciała najlepiej zacząć od indywidualnego planu treningowego i żywieniowego. Codzienny ruch, w którym uwzględnia się zarówno spacery, jogę, jak i treningi typu cardio oraz siłowe, mogą przyspieszyć odbudowę mikrobioty, jednak w przypadku trenowania ponad zdolności regeneracyjne zaobserwuje się efekt zgoła odmienny. Zastosowanie diety typu śródziemnomorskiego (przeciwzapalnej), to kolejny kluczowy krok, gdyż pomaga odzyskać stan odżywienia i energię do działania. Tutaj jednak też nie można przesadzić, gdyż nadmiar błonnika może prowadzić do zaparć.

Polecamy również: Najlepszy probiotyk - jakie probiotyki wybrać?

Włączenie probiotyków lub synbiotyków do diety powinno nastąpić po zmianie dotychczasowych złych nawyków związanych ze stylem życia. Wtedy wybiera się możliwie proste preparaty, które zawierają 1-2 szczepy, w dawce powyżej 109 CFU/kapsułkę (10 miliardów jednostek bakteryjnych tworzących kolonię). Czas stosowania nie powinien być krótszy niż 8 – 12 tygodni.

Źródła:

• Moszak, M., Pelczyńska, M., Wesołek, A., Stenclik, D., & Bogdański, P. (2023). Does gut microbiota affect the success of weight loss? Evidence and speculation. Nutrition (Burbank, Los Angeles County, Calif.), 116, 112111. Advance online publication. https://doi.org/10.1016/j.nut.2023.112111
• Li, Hang-Yu et al. “Effects and Mechanisms of Probiotics, Prebiotics, Synbiotics, and Postbiotics on Metabolic Diseases Targeting Gut Microbiota: A Narrative Review.” Nutrients vol. 13,9 3211. 15 Sep. 2021, doi:10.3390/nu13093211
• Recharla, N., Choi, J., Puligundla, P., Park, S. J., & Lee, H. J. (2023). Impact of probiotics on cognition and constipation in the elderly: A meta-analysis. Heliyon, 9(7), e18306. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e18306
• Zhang, Q., Chen, B., Zhang, J., Dong, J., Ma, J., Zhang, Y., Jin, K., & Lu, J. (2023). Effect of prebiotics, probiotics, synbiotics on depression: results from a meta-analysis. BMC psychiatry, 23(1), 477. https://doi.org/10.1186/s12888-023-04963-x
• Wang, Y., Wang, Y., & Sun, J. (2022). The clinical effect of probiotics on patients with non-alcoholic fatty liver disease: a meta-analysis. Bioengineered, 13(7-12), 14960–14973. https://doi.org/10.1080/21655979.2023.2185941
• Xiao, R., Wang, L., Tian, P., Jin, X., Zhao, J., Zhang, H., Wang, G., & Zhu, M. (2023). The Effect of Probiotic Supplementation on Glucolipid Metabolism in Patients with Type 2 Diabetes: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients, 15(14), 3240. https://doi.org/10.3390/nu15143240