O doborze partnerów i związkach napisano niejedną książkę, w ostatnich latach pojawiło się wiele ciekawych badań, w których naukowcy szukali związku między stężeniem hormonów a zachowaniem. Wydaje się, iż ponadfizjologiczne stężenia hormonów stosowane w dopingu mogą mieć wpływ na zachowanie, a nawet wywoływanie agresji, jednak nie u wszystkich mężczyzn, ale mających określone, wcześniejsze uwarunkowania.
- Jaką rolę odgrywa estradiol u mężczyzn?
- Stężenie hormonów u kobiet, a dobór partnera
- Z kim flirtują kobiety i kogo wybierają?
- Czy stężenie testosteronu u mężczyzn determinuje wybór partnerki?
Cykl farmakologiczny funkcjonuje tu jako katalizator pewnych zjawisk. Z pewnością stosowanie egzogennego testosteronu ma wpływ na zachowania seksualne i libido, jednak należy pamiętać, iż testosteron funkcjonuje tu raczej jako prohormon. Ważniejszy jest fakt, ile powstaje z niego estradiolu i dihydrotestosteronu.
Trenujący np. siłowo, stosujący określoną dietę i przez to noszący mniej tłuszczu mężczyźni mają przy tym więcej testosteronu, w porównaniu do osobników o dużej ilości tkanki tłuszczowej. Jednak nie wiemy, czy koniecznie musi mieć to wpływ na zachowanie danego samca, bo nadal są to wahania i stężenia fizjologiczne, w ściśle określonych, nieprzekraczalnych ramach.
Organizm nieprzypadkowo wyłącza z obiegu 98-99% hormonów, są one związane, w większości nieaktywne (pewną pulę klasyfikuje się jako biodostępną, co nie ma znaczenia dla naszych rozważań).
Jaką rolę odgrywa estradiol u mężczyzn?
Estradiol u mężczyzn jest niezbędny do modulowania libido, erekcji i spermatogenezy. Receptory estrogenowe, a także aromataza, enzym, który przekształca np. testosteron w estradiol, występują obficie w mózgu, penisie i jądrach, narządach ważnych dla funkcji seksualnych.
W mózgu synteza estradiolu jest zwiększona w obszarach związanych z podnieceniem seksualnym. W prąciu receptory estrogenowe znajdują się w całym ciele jamistym z dużym stężeniem wokół pęczków nerwowo-naczyniowych.
Ponadto estradiol reguluje u mężczyzny przyrost masy mięśniowej i ilość tkanki tłuszczowej, dlatego środki aromatyzujące (podlegające konwersji do estrogenów) lub bezpośrednio oddziałujące na receptory estrogenowe przynoszą większe efekty „masowe”, niż ich jakościowe odpowiedniki (niestety, wiąże się to też z retencją wody, sodu, nadciśnieniem, obciążeniem nerek i serca, czasem odkładaniem nadmiarowej tkanki tłuszczowej).
Stężenie hormonów u kobiet, a dobór partnera
Wiemy, iż stężenie estradiolu u kobiet ma wpływ na wybór partnera, szczególnie przed w trakcie i po owulacji (gdy występuje niskie stężenie progesteronu, a wysokie estradiolu). W dwóch badaniach wykazano preferowanie przez kobiety zmaskulinizowanych cech wyglądu partnera w dniach, kiedy stężenie progesteronu jest zazwyczaj niższe (Jones i in., 2005; Puts, 2006).
W trzecim badaniu wykazano, że kobiety w fazie owulacji były bardziej zainteresowane mężczyznami wykazującymi cechy wyższej sprawności i atrakcyjności fizycznej, jednak w charakterze partnerów krótko, a nie długoterminowych. Chociaż tacy mężczyźni są postrzegani przez kobiety jako bardziej ekscytujący, seksowni i atrakcyjni, często są mniej stabilni, niż mężczyźni, których kobiety wybierają na partnerów długoterminowych. Tego rodzaju wysoce atrakcyjni partnerzy mogą wybierać pozostawanie krócej w związku, bo ciągle szukają nowych wyzwań i przygód.
Inaczej wygląda kwestia doboru partnera do związku długoterminowego. Tego rodzaju mężczyźni nie są może aż tak atrakcyjni, charyzmatyczni, dominujący, ale są bardziej stabilni, ugodowi, mili, ciepli i wierni. Być może ma tu znaczenie stężenie testosteronu, wolnego testosteronu, estrogenów, IGF-1 czy hormonu wzrostu, które mają duże znaczenie dla kształtowania się wzrostu, muskulatury, ilości tkanki tłuszczowej, słowem wyglądu męskiej sylwetki.
Wydaje się, iż kobiety mogą szukać „testosteronowego łobuza” do krótkiej przygody, romansu, skoku w bok, ale wiedzą, że tego rodzaju partner niekoniecznie jest idealnym wyborem do wspólnego życia.
W badaniu dotyczącym 4462 amerykańskich weteranów wykazano, iż wysokie stężenie testosteronu może korelować z zachowaniami antyspołecznymi, przestępczością, używaniem narkotyków, alkoholu czy posiadaniem licznych partnerów seksualnych (zdradami, niewiernością).
Niemniej efekt nie był silny i łatwo dał się zniwelować, jeśli dany osobnik miał przy tym wysoki status społeczny. Więc sprawa wcale nie jest taka prosta, a z ferowaniem wyroków należałoby poczekać. A już zupełnie osobnym tematem jest wpływ podawania testosteronu w postaci iniekcji, plastrów czy żelu transdermalnego na zachowanie.
Z kim flirtują kobiety i kogo wybierają?
Kobiety chętniej flirtowały, w okresie owulacji, czyli wtedy, gdy charakteryzowała je wysoka płodność (przy tym wyższe stężenie estradiolu). Jednak panie o wiele częściej flirtowały tylko podczas interakcji z mężczyznami, których postrzegały jako atrakcyjnych i sprawnych fizycznie. Kobiety w okresie owulacji częściej akceptują zaloty od atrakcyjnych mężczyzn (Guéguen, 2009).
Nawet panie w stałych związkach pożądały i fantazjowały o lepszych, bardziej atrakcyjnych partnerach seksualnych, jeśli ich obecni nie mieli najlepszej sprawności fizycznej, ani pożądanego wyglądu sylwetki (sylwetka w kształcie V, wąskie biodra, szerokie barki, mniejsze otłuszczenie ciała itd.)
W kolejnym z badań wykazano, iż kobiety mające większe stężenie estradiolu chętniej wybierają mężczyzn śmiałych, o dominujących cechach osobowości (Łukaszewski i Roney, 2009). Jeśli chodzi o stężenie progesteronu, (dominującego w 2 fazie cyklu miesiączkowego) to wtedy panie nie wykazywały tak silnych preferencji w kontekście męskich rysów sylwetki, twarzy, dominującego zachowania itd.
Ponadto naukowcy wykazali, że faza owulacji nie zwiększa pożądania przez kobiety partnera, który nie wykazuje określonych wzorców sylwetki, wskazujących na wysoką sprawność fizyczną. W rzeczywistości faza owulacji doprowadziła do pogorszenia postrzegania atrakcyjności tego rodzaju mężczyzn, co sugeruje, że kobiety mogą unikać takich partnerów seksualnych, po wejściu w okno płodności.
Wcześniejsze badania wykazały, że kobiety używają flirtu zarówno werbalnego, jak i niewerbalnego, aby zasygnalizować zainteresowanie mężczyznami (Grammer, Kruck, Juette i Fink, 2000; Moore, 1985). Typowe werbalne zachowania obejmują komplementowanie mężczyzny i robienie odniesień seksualnych (Jesser, 1978; Muehlenhard, Koralewski, Andrews i Burdick, 1986).
Do najczęściej stosowanych i skutecznych niewerbalnych zachowań związanych z flirtem należą uśmiechanie się, śmiech i krótkie zerkanie w kierunku mężczyzny lub bezpośrednie patrzenie na niego (Eibl-Eibesfeldt, 1989; Moore, 1985; Simpson, Gangestad i Biek, 1993), przy czym wiele kobiet łączy wszystkie te trzy sygnały, aby zakomunikować silne zainteresowanie seksualne mężczyzną (Grammer, 1990).
A teraz odwróćmy sytuację...
Czy stężenie testosteronu u mężczyzn determinuje wybór partnerki?
Aby zbadać ten problem, naukowcy porównali oceny sfeminizowanych i zmaskulinizowanych twarzy kobiet i mężczyzn. Kryterium było, czy u mężczyzn dokonujących ocen występowało wysokie, czy niskie stężenie testosteronu.
Wyniki badania naukowego
- Mężczyźni zgłaszali silniejszy pociąg do bardziej kobiecych twarzy, jeśli mieli wysokie stężenie testosteronu. Było inaczej niż w sesjach testowych, w czasie realizacji, których stężenie tego podstawowego androgenu u mężczyzn było niskie.
- Stwierdzono, że efekt ten jest specyficzny dla ocen twarzy osób przeciwnej płci. Gdy mężczyźni oglądali męskie twarze, ten efekt nie miał znaczenia.
Wyniki cytowanego badania wskazują, że zmiany stężenia testosteronu przyczyniają się do modyfikacji postrzegania przez mężczyzn atrakcyjności kobiet.
Co ciekawe, wydaje się, że mechanizmy u obu płci się uzupełniają. Wykazano preferowanie przez kobiety zmaskulinizowanych cech wyglądu mężczyzny w dniach, kiedy stężenie progesteronu jest zazwyczaj niższe, a występuje wysokie estradiolu (Jones i in., 2005; Puts, 2006).
Z drugiej strony mężczyźni mający wysokie stężenie testosteronu, chętniej wybierają kobiety o bardziej sfeminizowanych rysach twarzy (które cechuje wyższe stężenie estrogenów, szczególnie estradiolu, a mniejsze np. testosteronu). Nie wiemy, czy podawanie z zewnątrz hormonów ma wpływ na zachowania kobiet i mężczyzn w kontekście doboru idealnego partnera, bo to temat na zupełnie inny artykuł.
Z pewnością testosteron ma wpływ na libido i pożądanie u kobiet, a estradiol jako jeden z wielu hormonów u mężczyzn. Jednak w grę wchodzi tu ogromna liczba czynników, więc daleki jestem od trywializowania tych zagadnień i wysuwania ostatecznych wniosków.
Referencje:
- Stephanie M. Cantú i in. Flirting Behavior Across Ovulatory Cycle. Fertile and Selectively Flirty: Women’s Behavior Toward Men Changes Across the Ovulatory Cycle https://www.researchgate.net/publication/259320526_Fertile_and_Selectively_Flirty_Women%27s_Behavior_Toward_Men_Changes_Across_the_Ovulatory_Cycle
- James R. Roney i in. Changes in estradiol predict within-women shifts in attraction to facial cues of men’s testosterone https://labs.psych.ucsb.edu/roney/james/PNEC1882.published.pdf
- Michael Schulster i in. The role of estradiol in male reproductive function https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26908066/
- Robin D. Morris i in. Testosterone, Social Class, and Antisocial Behavior in a Sample of 4,462 Men https://scholarworks.gsu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1175&context=psych_facpub
Bardzo dobry artykuł.
Czy przed jego napisaniem czerpałeś wiedzę również z książek czołowych polskich seksuologów, np. prof. Zbigniewa Lwa-Starowicza ?