Nauka podlega szybkiemu rozwojowi, obecnie wiemy coraz więcej np. o mikrobiocie jelitowej, stanie zapalnym i procesach związanych z rozwojem mikroorganizmów chorobotwórczych. W niektórych dyscyplinach rozwój jest tak szybki, iż zdezaktualizowały się książki wydane kilkanaście lat temu.
Mikroflora jelitowa, czyli u źródeł zdrowia
Stosowanie probiotyków może mieć znaczenie, chociażby dla terapii zaburzeń przewodu pokarmowego. Tego typu dolegliwości często trapią sportowców. Jest to związane z podróżami, zmienną dietą, stresem, brakami dietetycznymi, stosowaniem niektórych środków farmakologicznych (np. znaczące dolegliwości trawienne może wywoływać większość doustnych SAA).
Po narodzinach środowisko gospodarza stwarza takie warunki, w których stabilna flora jelitowa będzie z nim współżyć przez długi czas. Zaburzenia regulacji tego procesu (dysbioza) we wczesnym okresie życia mogą stanowić podłoże dla rozwoju w późniejszym okresie chorób zapalnych, immunologicznych i alergicznych. Tak samo jeszcze niedawno nie zdawano sobie sprawy, iż mleko krowie, soja, drożdże czy pszenica mogą mieć aż takie znaczenie zdrowotne dla niektórych osób (mechanizm: rozszczelnienie bariery jelitowej).
W XXI wieku niektóre kwestie są znacząco wyolbrzymiane np. rola glutenu w patologii wielu chorób. Jeśli nie cierpisz na dolegliwości spowodowane np. jedzeniem pszenicy, to jej eliminacja z diety wcale nie jest konieczna. To samo dotyczy paniki związanej z laktozą, jeśli tolerujesz niewielkie, ilości tego dwucukru to dodanie odrobiny mleka do kawy Cię nie zabije.
Najprawdopodobniej niestabilna mikroflora jelitowa u chorego jest związana z: martwiczym zapaleniem jelit, choroby atopowymi i alergicznymi, otyłością, chorobami zapalnymi jelit, biegunką (w tym związaną ze stosowaniem antybiotyków), rzekomobłoniastym zapaleniem jelit itd.
Prawidłowo funkcjonująca flora jelitowa odpowiada za właściwe odżywienie ustroju np. bakterie Lactobacillus czy Bifidobacterium warunkują prawidłowe trawienie i przyswojenie pokarmów. Ich brak może powodować zaburzenia pracy żołądka i jelit. Flora jelitowa odpowiada za trawienie i wchłanianie węglowodanów złożonych, lipidów, resztek pokarmowych i śluzu itd., a nawet wsparcie procesów metabolicznych i budowanie tolerancji immunologicznej.
Czy probiotyki brać doraźnie czy lepiej cały czas?
Khalesi S. i wsp. na łamach „European Journal of Clinical Nutrition” twierdzą, że probiotyki mają wiele zalet, jednak powinny być stosowane długotrwale. Wyniki cytowanego przeglądu badań sugerują, że suplementacja probiotykami u zdrowych dorosłych ma wpływ na poprawę mikroflory jelitowej.
Jednak pomimo zmian mikroflory jelitowej po podawaniu probiotyków, zmiany te wydają się być ograniczone do przejściowego wzrostu liczby bakterii danego szczepu, który jest podawany danej osobie (np. probiotyki monoszczepowe np. Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium infantis, Bifidobacterium lactis, Escherichia coli, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus plantarum).
Oznacza to, że suplementacja probiotykami powinna być procesem ciągłym. Mikrobiota jelitowa jest wrażliwa na wiele czynników, takich jak styl życia, starzenie się i choroby. Nawet u pozornie zdrowych osób zmiany jakości diety i spożycia alkoholu mogą znacząco wpływać na symbiozę jelit.
Dieta uboga w owoce i warzywa (jako dobre źródło prebiotyków) może nie zapewniać pokarmu niezbędnego do przeżycia i utrzymania probiotyków. Może to wyjaśniać ciągłe zapotrzebowanie na probiotyki i suplementy diety w celu utrzymania symbiozy jelit i zdrowia. Ponadto u starszych osób dorosłych z dysbiozą związaną z wiekiem suplementacja probiotyczna wydaje się poprawiać i zmniejszać dysbiozę.
Probiotyki dla kobiet
Kiedyś myślano, iż w pochwie występuje jeden gatunek pałeczek kwasu mlekowego (Lactobacillus acidophilus). Tymczasem jak podają Konrad Florczak i wsp. ekosystem (biotop, biocenozę, mikroflorę) pochwy tworzy kilkaset gatunków bakterii, zarodniki drożdżaków Candida albicans i inne mikroorganizmy. W czterech badaniach, w tym jednym dwuczęściowym oceniano wpływ doustnej suplementacji lub podawania globulek dopochwowych z lactobacilli na środowisko pochwy. Stwierdzono, wpływ suplementacji na ilość lactobacilli w pochwie.
Podawanie szczepów L. acidophilus, L. rhamnosus lub L. fermentum zwiększyło ilość pałeczek kwasu mlekowego zwanych stróżami zdrowotności pochwy, utrzymującymi jej ekosystem w równowadze. Wydaje się, iż taka suplementacja zmniejsza ilość infekcji. Wynika to z oddziaływania pałeczek kwasu mlekowego na pH pochwy, produkcji inhibitorów proteaz oraz wytwarzania nadtlenku wodoru, który działa bakteriobójczo (część odmian pałeczek kwasu mlekowego).
Podsumowanie
Probiotyki nie zastąpią zdrowej diety. Badania wskazują, iż w takim przypadku suplementacja da pewne efekty, ale przy fatalnym sposobie odżywiania w dużej mierze zostaną one zmarnowane. To tak jakby stosować kreatynę i trenować na siłowni co 2 tygodnie lub jeść jeden posiłek dziennie, a oczekiwać wzrostu masy mięśniowej.
Współczesne badania sugerują, iż probiotyki mają ogromne znaczenie dla sportowców np. biegaczy, triatlonistów, kajakarzy, wioślarzy, a także przy występujących zaburzeniach przewodu pokarmowego. Na dolegliwości dyspeptyczne np. poposiłkowe uczucie pełności, wczesne uczucie sytości, ból lub uczucie pieczenia w nadbrzuszu może mieć duży wpływ dieta. Kulturyści są narażeni na najróżniejsze problemy trawienne, ponieważ sięgają po liczne środki farmakologiczne, które mają negatywny wpływ na układ pokarmowy (np. doustne SAA).
Ponadto wielu zawodników stosuje monodiety, dlatego z czasem mogą się u nich nawarstwiać niedobory żywieniowe. Poza tym kulturystyka oznacza nienaturalne przekarmianie ustroju, co może mieć fatalne skutki dla mikroflory jelitowej. Suplementacja probiotykami może mieć też znaczenie dla profilaktyki infekcji, bo od niej również zależy odporność.
Wiele badań sugeruje, iż sterydy anaboliczno-androgenne wykazują działanie immunosupresyjne, a to kolejny powód, dla którego warto sięgnąć po probiotyki (zresztą nie tylko, bo także po środki regenerujące wątrobę np. heparegen, środki regulujące ciśnienie krwi czy preparaty mające wpływ na nerki).
Kobiety powinny rozważyć suplementację określonymi probiotykami, bo podawanie określonych szczepów bakterii (np. L. acidophilus, L. rhamnosus) ma korzystny wpływ na mikrośrodowisko pochwy.
Referencje:
Renu Sharma, MD, Christopher Young, MD, Maka Mshvildadze, MD, Josef Neu, MD „Mikroflora jelit: czy ma znaczenie w chorobach u noworodków?” https://podyplomie.pl/pediatria/12455,mikroflora-jelit-czy-ma-znaczenie-w-chorobach-u-noworodkow
Saman Khalesi „A review of probiotic supplementation in healthy adults: helpful or hype?” https://www.nature.com/articles/s41430-018-0135-9
H. Ciborowska A. Rudnicka „Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka.”
Henryk Gertig, Juliusz Przysławski “Bromatologia – zarys nauki o żywności i żywieniu”. Wyd. lek. PZWL Warszawa 2006,2007
Barbara Frączek, Jarosław Krzywański, Hubert Krysztofiak „Dietetyka sportowa“.
Konrad Florczak, Agnieszka Jurga, Andrzej Malarewicz, Agnieszka Mechlińska, Małgorzata Łazar „Fazowo-kontrastowa ocena ekosystemu pochwy – występowanie i kliniczne znaczenie pałeczek kwasu mlekowego” https://www.termedia.pl/Fazowo-kontrastowa-ocena-ekosystemu-pochwy-8211-wystepowanie-i-kliniczne-znaczenie-paleczek-kwasu-mlekowego,5,10684,1,0.html
Probiotyki są na stałe w mojej suplementacji od lat.