Stres jest reakcją adaptacyjną (przystosowawczą) organizmu na zaburzenie jego równowagi życiowej, powodowane silnymi czynnikami psychicznymi lub fizycznymi, nazywanymi stresorami. Reakcja ta polega na wzmożeniu wydzielania hormonów rdzenia i kory nadnerczy: adrenaliny, noradrenaliny, kortyzolu i DHEA.
Trzy pierwsze hormony nazywane są nawet hormonami stresu. Z punktu widzenia natury stres jest reakcją bardzo pożyteczną dla organizmu, albowiem pozwala nam przezwyciężyć napotykane w życiu przeciwności lub zagrożenia. W zależności od okoliczności, stres przystosowuje nasz organizm do walki lub ucieczki. Sporadyczny i umiarkowany stres zwiększa możliwości radzenia sobie z wymaganiami adaptacyjnymi naszego środowiska, dzięki czemu umożliwia nam rozwój psychiczny i fizyczny. Dlatego hormony stresu działają pobudzająco psychicznie, podnoszą ciśnienie krwi, aktywizują mięśnie oraz zwiększają we krwi poziom składników energetycznych – cukrów i kwasów tłuszczowych. W dalszej fazie reakcji stresowej, po ustąpieniu stresora, DHEA likwiduje niektóre negatywne jego skutki, obniżając przykładowo poziom cukru we krwi.
Problem zaczyna się wtedy, gdy stres jest zbyt silny lub staje się zjawiskiem permanentnym, towarzyszącym naszemu życiu na co dzień. Nazbyt silny stres, nazywany również przeżyciem traumatycznym, stwarza ryzyko rozwoju zespołu stresu pourazowego, prowadzącego nawet do zaburzeń osobowości. Zbyt długotrwały stres, czyli permanentny, przyczynia się do rozwoju zaburzeń psychicznych, przede wszystkim nerwicowych, lękowych i depresyjnych. Natomiast na poziomie fizycznym jest jedną z ważnych przyczyn rozwoju nadciśnienia, cukrzycy i miażdżycy. Ogranicza również efekty ćwiczeń siłowych w postaci przyrostu masy mięśniowej, czego przyczyną jest stale podwyższony poziom kortyzolu – hormonu rozbijającego białka mięśniowe na wolne aminokwasy, wykorzystywane w warunkach stresowych na cele energetyczne. W dalszej fazie reakcji stresowej szkodliwa dla muskulatury aktywność kortyzolu powinna być znoszona przez działający budulcowo na białka mięśniowe DHEA, jednak proces ten zostaje zaburzony w stresie permanentnym.
Adaptogeny w akcji
Składniki aktywne niektórych roślin posiadają zdolność ułatwiania adaptacji organizmu do niesprzyjających warunków środowiskowych i niwelowania skutków stresu niekorzystnych dla organizmu. Rośliny obfitujące w tego typu składniki nazywane są zwyczajowo ziołami adaptogennymi lub krótko – adaptogenami. Definicję adaptogenu spełniają takie zioła, które są nietoksyczne, zapewniają niespecyficzną odpowiedź organizmu na stres oraz wykazują normalizujący wpływ na organizm. Zastosowanie adaptogenu ma pozwalać na sprawne funkcjonowanie organizmu w obliczu czynników stresogennych i przywracać mu następnie jego naturalną równowagę życiową. Mówiąc więc krótko, adaptogeny uodparniają nas na czynniki stresogenne natury psychicznej lub fizycznej, takie jak: presja zawodowa, niepowodzenia życiowe, infekcje chorobowe, zimno, ciepło, niedotlenienie czy nadmierny wysiłek fizyczny.
Pomimo ponad 80-letniej historii badań nad adaptogenami, nigdy nie udało się ustalić jednego konkretnego mechanizmu, poprzez który zioła te miałyby oddziaływać na nasz organizm, wzmacniając jego odporność na stres. Niemniej ich składniki aktywne przypominają najczęściej strukturą i aktywnością DHEA – hormon zaangażowany w szczególny sposób, w kontrolę reakcji organizmu na bodźce stresogenne.
Wprawdzie lista adaptogenów, których skuteczność znalazła potwierdzenie w badaniach naukowych, jest długa, to jednak popularnością pośród konsumentów cieszą się tylko niektóre z nich, a przede wszystkim: żeń-szeń, ashwagandha, eleuterokok, bakopa, traganek i różeniec. W ostatnim czasie rekordy popularności bije ashwagandha, w czym należy upatrywać najlepszej rekomendacji dla efektywności jej działania.
Kto odniesie korzyści?
Adaptogeny mają szerokie zastosowanie, albowiem prawie każdy współczesny człowiek napotyka problemy z kontrolą stresu. Zioła adaptogenne są przede wszystkim najlepszym wyborem dla ludzi wykonujących ciężką psychicznie i odpowiedzialną pracę lub narażonych na wysoki poziom codziennego stresu z jakichkolwiek innych powodów.
Zioła adaptogenne są również niezwykle popularne pośród osób aktywnych fizycznie i sportowców. Sportowcy mogą spodziewać się po nich w pierwszej kolejności kontroli stresu w przypadku startu w ważnych zawodach i w okresach przygotowań do nich. Ale nie tylko… Jak bowiem dowiodły badania, adaptogeny ułatwiają również adaptację do wysiłku sportowego, wspomagając rozwój w odpowiedzi na trening takich cech motorycznych, jak przykładowo siła czy wytrzymałość.
Stosowanie i dawkowanie
Suplementy diety oparte o zioła adaptogenne należy stosować i dawkować zgodnie z zaleceniami podanymi na etykiecie, albowiem oferujący je producenci wykorzystują bardzo różne surowce o różnym stopniu standaryzacji na zawartość substancji aktywnych biologicznie.
Na co zwracać uwagę?
Zioła adaptogenne oferowane są jako suplementy diety albo w formie sproszkowanych roślin, albo ekstraktów roślinnych. Po ekstraktach powinniśmy spodziewać się wyższej skuteczności działania. Warto natomiast zwracać uwagę na to, czy interesujący nas suplement jest oferowany przez producenta w formie ekstraktu standaryzowanego, czyli czy na etykiecie podana została zawartość substancji biologicznie aktywnych.
Co jeszcze warto wiedzieć?
Już w badaniach z przełomu lat 40. i 50. zaobserwowano, że adaptogeny często wykazują aktywność anaboliczną, czyli poprawiają stan umięśnienia. Ale szerzej problem ten poruszono i przebadano dopiero w badaniach z lat 70., kiedy to przyjęto, że aby dana roślina mogła zostać uznana za środek adaptogenny, m.in. musi działać anabolicznie, stymulując rozwój masy tkanki mięśniowej ludzi lub zwierząt laboratoryjnych. Anaboliczne właściwości adaptogenów potwierdzono również w wielu aktualniejszych badaniach naukowych.
Dlatego też adaptogeny to bardzo ciekawa opcja suplementacyjna dla pasjonatów siłowni oraz sportowców z dyscyplin siłowych i sylwetkowych.
Treść przygotował: Sławomir Ambroziak - farmakolog
Ranking TOP10 preparatów na stres
*wg popularności sprzedaży w sklepie SFD
ja osobiście bardzo sobie chwale ashwe i serio czuje, gdy mam ja w suplementacji, gdy odstawie. nie mowie tutaj o działaniu doraźnym, ale kilka dni i jest duzo lepiej gdy wpada przed snem :)
Jak pisałem, popularność ashwy pośród użytkowników jest najlepszą rekomendacją efektywności jej działania.
Testuje ashwagandhe pierwszy raz w życiu, ciekawe jak odczuje efekty.
Po jakim czasie sie ich spodziewać?
Zasadniczo działa od pierwszej dawki. Jeżeli weźmiesz, a zetkniesz się z sytuacją stresową, od razu poczujesz, że jesteś odporniejszy na stres. Przynajmniej ja tak miałem i wielu moich znajomych, którzy próbowali.
faktycznie ja glownie w tym kierunku odczuwam jej dzialanie, ze po prostu cos co dawniej by mnie wyprowadziło z rownowagi, teraz jest do ogarniecia
Dokładnie! Mnie po prostu niewiele co jest w stanie wkurzyć.