SARM, czyli selektywne modulatory receptora androgenowego, miały zrewolucjonizować leczenie osób w podeszłym wieku. Po tej nowej grupie leków wiele obiecywali sobie bywalcy klubów. WEDŁUg lekarza medycyny Nabeela Akhtara z Penn State University: „Selektywne modulatory receptora androgennego (SARM) zostały opracowane jako alternatywa dla androgennych sterydów anabolicznych (SAA) w wyczynowej kulturystyce”. Wydaje się to nieprawdopodobne, ponieważ założenia leżące przy tworzeniu SARM były zupełnie inne.
SAA są powszechnie stosowane ze względu na ich korzystny wpływ na poprawę beztłuszczowej masy ciała i siły mięśni. Niestety są one również dobrze znane z tego, że powodują polekowe uszkodzenie wątroby (DILI - Drug-Induced Liver Injury), a pierwsze opisy przypadków sięgają lat pięćdziesiątych XX wieku.
Rzeczywiście, w studium z 2018 r. obejmującym 3312 przypadków DILI, sterydy anaboliczne znalazły się na 10. miejscu listy leków powodujących uszkodzenie wątroby na świecie. W 2014 r. sieć Drug-Induced Liver Injury Network zgłosiła najczęstsze histopatologiczne wzorce urazów, takie jak zapalenie wątroby, cholestaza (upośledzenie w odpływie żółci) lub oba te czynniki, podkreślając znaczenie analizy histologicznej (pobieranie próbek, analiza mikroskopowa itd.).
Po co stworzono selektywne modulatory receptora androgenowego?
SARM miały być alternatywą dla hormonalnej terapii zastępczej, np.:
- testosteronem w żelu do stosowania przezskórnego (np. Androtop, Tostran),
- testosteronem w zastrzykach (np. t. undecanoate, np. pod marką Nebido; t.buciclate; dawniej t. enanthate, np. Testosteron Prolongatum; mieszanki 4 rodzajów testosteronu, np. pod markami: Omnadren 250, Sustanon i podobnymi), w tabletkach (metylowany testosteron),
- testosteronem wolno uwalnianym, w peletkach (implantach podskórnych),
- testosteronem w kapsułkach, do wchłaniania drogą limfatyczną (np. Andriol),
- testosteronem do stosowania podjęzykowego, dopoliczkowego (rzadko spotykane, odmiany eksperymentalne).
Chciano mieć ciastko i zjeść ciastko, czyli czerpać korzyści ze środka mniej agresywnego od testosteronu, możliwego do stosowania drogą enteralną (podawanego doustnie), czyli obarczonego mniejszymi problemami przy podawaniu.
Kulturyści w większości bazują na SAA, hormonie wzrostu, IGF-1 i insulinie. Niewiele się w tej kwestii zmieniło w ostatnich 20 latach.
Czy SARM są bezpieczną alternatywą dla SAA?
Niestety rzeczywistość okazała się brutalna. W badaniach naukowych roi się od doniesień o skutkach ubocznych SARM. Wywołują uszkodzenia wątroby, hamują produkcję endogennego testosteronu, indukują żółtaczkę, dyskomfort w podbrzuszu, zaburzenia trawienne (pośrednio przez uszkodzenia wątroby), zmęczenie, świąd i utratę wagi, nudności. U wielu osób, mimo hospitalizacji i odstawienia preparatów dopingowych, przez długie miesiące utrzymywały się zaburzenia funkcji wątroby wywołane przez SARM.
To dopiero wierzchołek góry lodowej — szczegółowe badania środków oferowanych w Internecie ujawniły, że w opakowaniach SARM nie znajdują się deklarowane substancje aktywne, modulatory receptora androgenowego są skażone wieloma innymi lekami (np. tamoxifenem, preparatem SERM) bądź faktycznie produkt zawiera SARM, ale w znacząco zaniżonym stężeniu. To wszystko nie odstrasza bywalców klubów, więc mamy do czynienia z wysypem patologicznych przypadków zdrowotnych.
Czy SARM mogą przyczynić się do konieczności przeszczepu wątroby?
Tak. Wykazano, że SARM są silnie hepatotoksyczne. W październiku 2021 r. na łamach The American Journal of Gastroenterology naukowcy przedstawili przypadek opóźnionego uszkodzenia wątroby wywołanego przez SARM. Uprzednio zdrowy 46-letni mężczyzna początkowo zgłosił się do placówki medycznej z powodu utrzymujących się od 2 miesięcy dolegliwości brzusznych, żółtaczki, świądu ze współistniejącymi zaburzeniami w oddawaniu moczu i funkcjonowaniu jelit.
Enzymy wątrobowe przekraczały normę, w tym ALAT 2,5-krotnie, a fosfataza alkaliczna o ponad 20 jednostek, bilirubina ponad 6-krotnie, co oznacza, że wątroba uległa uszkodzeniu. Metody obrazowe nie wykazały żadnych oznak ostrego zapalenia pęcherzyka żółciowego, guza ani jakiegokolwiek rozszerzenia dróg żółciowych. Nie stwierdzono choroby zakaźnej, autoimmunologicznej lub naciekowej.
Jakie SARM stosował mężczyzna?
Przyznał się do sięgania po: RAD 140, ligandrol (LGD- 4033), ostarynę (znana pod nazwami takimi jak: enobosarm, GTx-024, MK-2866, S-22 i S22).
Jaka była diagnoza lekarska?
Uznano, że mężczyzna cierpi z powodu polekowego uszkodzenia wątroby i zalecono mu odstawienie SARM.
To nie koniec… 46-latek został wypisany ze szpitala, wrócił do niego zaledwie 2 tygodnie później. Tym razem bilirubina przekraczała już normę 20-krotnie, fosfataza alkaliczna o 164 jednostki (8-krotny wzrost), ALAT (Aminotransferaza alaninowa) i aspAT/AST (Aminotransferaza asparaginianowa) były w granicach normy. Znów go leczono i wypisano do domu. I wiecie co? Mężczyzna zachowywał się jak bumerang — miesiąc później znowu trafił do szpitala! Tym razem od tygodnia bolał go obszar, w którym znajduje się wątroba.
Badanie fizykalne wykazało powiększenie wątroby i żółtaczkę. Wyniki laboratoryjne nadal się pogarszały z bilirubiną całkowitą 34 mg/dl (tym razem było to już 30-krotne przekroczenie normy!). Powtórne badania obrazowe nie wykazały żadnych zmian. Powtórne badanie pod kątem zapalenia wątroby niewiele wniosło. Został wypisany i wstępnie zakwalifikowany do przeszczepu wątroby 4 tygodnie później w klinice. Jednak jego stan się poprawił: bilirubina przekraczała normę 16-krotnie, zamiast 30-krotnie, nie wykazywał przy tym żadnych oznak ani objawów ostrej niewydolności wątroby.
Czy farmakologia powoduje przerost wątroby?
Wbrew obiegowym, błędnym opiniom w tego rodzaju uszkodzeniach wątroba bezpośrednio nie musi dawać o sobie znać, ale może mieć wpływ na ogólny stan zdrowia całego ustroju (żółtaczka, zaburzenia metabolizmu białek, węglowodanów, tłuszczów, zaburzenia stężenia cukru we krwi itd.) i wpływać na powiązane z nią oraz sąsiadujące z nią narządy (szczególnie, jeśli silnie przerośnie). W badaniach pośmiertnych kulturystów stwierdzano nawet 3-krotnie większe niż normalne wątroby i 2-krotnie większe niż normalnie spotykane mięśnie sercowe.
U pewnego kulturysty o masie 120 kg stwierdzono w wątrobie dwie zmiany nowotworowe mające 9,2x9,2 cm oraz 22,2x16,2 cm! Leczenie? Były to zmiany złośliwe, więc pacjentowi usunięto wątrobę (ważyła ona 8 kg)! Normalnie u mężczyzn wątroba waży średnio 1,5 kg, maksymalnie 2,5 kg, więc u tego kulturysty wielokrotnie przerosła w odpowiedzi na kilkunastoletnie bombardowanie SAA.
SARM nie są obecnie zatwierdzone przez Food and Drug Administration ze względu na ich profil skutków ubocznych, który obejmuje hepatotoksyczność z powodu cholestatycznych i łagodnych uszkodzeń komórek wątroby bez znaczącego zwłóknienia. Wykazano, że SARM powodują ostre uszkodzenie wątroby, czasem taki pacjent jest kwalifikowany do przeszczepu wątroby!
Ostaryna nie taka bezpieczna, jak ją malują…
W styczniu 2021 r. opisano również uszkodzenia wątroby, cholestazę, niewielkie uszkodzenie dróg żółciowych wywołane stosowaniem ostaryny (znana pod nazwami takimi jak: enobosarm, GTx-024, MK-2866, S-22 i S22), która w Internecie jest uznawana za środek kosmetyczny, niegroźny, zalecany nastolatkom (tak!). Wcześniej zdrowy mężczyzna po czterdziestce wylądował w szpitalu z żółtaczką, anoreksją, utratą wagi, letargiem i biegunką. Używał enobosarm do treningu siłowego i masy mięśniowej. Lek przyjmował bez nadzoru przez 2 miesiące przed prezentacją. Po analizie próbek wątroby i przeprowadzeniu badań krwi lekarze orzekli, iż mają do czynienia z klasycznym polekowym uszkodzeniem wątroby (DILI) z towarzyszącą cholestazą (zaburzeniem odpływu żółci).
Zamiast zakończenia: jak to się dzieje?
Z pewnością większość doustnych SAA: Metanabol/methyldrostanolone/methandienone, Winstrol (stanozolol), Anavar (oxandrolone), Oral-Turinabol, metylowany testosteron, Halotestin, fluoxymesteron, wywołuje klasyczne zmiany w wątrobie, a nawet może prowadzić do kancerogenezy i uszkodzeń nerek. Podobny mechanizm dotyczy SARM, które miały być bezpieczne.
Zwykle tak to wygląda: upośledzenia przepływu żółci (cholestaza) -> zwiększone stężenie kwasów żółciowych w wątrobie -> uszkodzenie wątroby -> nadmiar kwasów żółciowych i bilirubiny jest transportowany do nerek -> nerki są uszkadzane
Czy warto sięgać po SARM? W świetle przedstawionych danych niech każdy sam odpowie na to pytanie.
Referencje:
Nabeel A. i in. S2851 Harm by SARM: A Case of Drug-Induced Liver Injury in an Amateur Bodybuilder https://journals.lww.com/ajg/Fulltext/2021/10001/S2851_Harm_by_SARM__A_Case_of_Drug_Induced_Liver.2855.aspx
Bedi H. i in. Drug-Induced Liver Injury From Enobosarm (Ostarine), a Selective Androgen Receptor Modulator https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8337042/
Joan Ericka Flores i in. Drug‐Induced Liver Injury by Selective Androgenic Receptor Modulators https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7049679/
