Skuteczność suplementów może znacznie różnić się pomiędzy osobami: np. wspomożenie się magnezem jednej osobie może bardzo pomóc, drugiej wcale - pierwsza może mieć niedobór magnezu, druga nie.
Ciekawostki:
• Duże nadzieje można wiązać z CX717, który wciąż przechodzi pilotażowe badania w USA.
• Modafinil jest obecnie jednym z najskuteczniejszych środków - niweluje senność i objawy zmęczenia (jest to jednak lek b. drogi (>400PLN) i tylko na receptę).
-
ALC <Acetyl-l-karnityna,ALCAR>
Skuteczność 4,5/5
Czas półtrwania: 6,5h
W przeciwieństwie do LC, ALC przechodzi barierę krew-mózg. Poprawia samopoczucie i pamięć; bywa pomocna w depresji. Działa na kilka sposobów, m.in. zwiększa cholinergiczną neurotransmisję. Duża dawka powoduje poirytowanie i ból głowy.
Sklep o odżywkami; duży koszt (ok. 57zł).
-
Bacopa<Bacopa monniera, Brahmi>
Skuteczność 4/5
-
Cholina
Skuteczność 4/5
Cholina jest używana do syntezy acetylocholiny - neuroprzekaźnika potrzebnego do efektywnego działania pamięci.
Głównym źródłem są żółtka kurzych jaj.
-
Cukier
Skuteczność 1/5
Dodaje energii i poprawia nastrój; organizm reaguje na cukier wypuszczeniem insuliny, a ta redukuje poziom cukru we krwi. Insulina obniża poziom energii. Efekt negatywny, szczególnie po większej dawce, po ok. godzinie, zwykle przewyższa początkowy efekt pozytywny.
-
DHEA<dehydroepiandroste>
Skuteczność 0,5/5
-
DLPA<L-fenyloalanina>
Skuteczność 3/5
Zwiększa poziom dopaminy (co ma wpływ na czujność, pewność siebie, energię, motywacje), zwiększa poziom endorfin poprzez inhibicję ich rozkładu (przez co działa jak środek p/bólowy).
-
DMAE<Dwumetyloaminoetanol, DEANOL, DMEA>
Skuteczność 3,5/5
Zwiększa przytomność umysłu. Duża dawka powoduje nerwowość, agresje, ból głowy.
Dobrym źródłem są sardynki i sardele.
-
Ginko<Ginkgo Biloba, miłorzęb japoński>
Skuteczność 1/5
Polepsza pamięć poprzez poprawianie przepływu krwi przez mózg. Niska efektywność. Możliwe interakcje z lekami mającymi wpływ na krzepliwość krwi (np. aspiryna).
-
Gotu kola<Centella Asiatica, Wąkrotka indyjska, Hydrocotyl>
Skuteczność 4,5/5
Pomaga w koncentracji. Wbrew mylącej nazwie: nie ma nic wspólnego z Coca-Colą, ani nie zawiera kofeiny. Duża dawka obniża ciśnienie krwi i wywołuje senność.
-
Hiperycyna<Hypericinum, dziurawiec>
Skuteczność 1/5
Używany w środkach przeciwdepresyjnch dostępnych bez recepty (np. Deprim), ma wpływ na poziom serotoniny.
-
Hupercyna A<Huperzine A>
Skuteczność 4/5
Inhibitor acetylocholinoesterazy. Zapobiega rozkładowi acetylocholiny; roślina Huperzia serrata jest od wieków stosowana w chińskiej medycynie jako środek przeciwzapalny i przeciwgorączkowy; bezpieczny, tani i skuteczny, bez efektów ubocznych przy małych dawkach; poprawia pamięć, zdolność uczenia się i koncentracji przez dłuższy okres.
-
Kofeina<teina, mateina>
Skuteczność 4/5
Czas półtrwania: zwykle ok. 6h.
12h u kobiet biorących pig. antykoncepcyjne.
18h u kobiet ciężarnych.
3,5h u palących papierosy.
Działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, ale też na wiele innych organów; polepsza procesy kojarzeniowe, zmniejsza zmęczenie i senność; zwiększa stres, zdenerwowanie. Filiżanka kawy zawiera ok. 80-140mg kofeiny, filiżanka herbaty ok. 60mg. Przy zbyt dużej dawce obniża zdolność koncentracji. Uzależnia. Czasami efekt jest paradoksalny i usypia. Opinie i wyniki badań nt. kofeiny są kontrowersyjne i skrajnie różne, raczej jednak większość na plus. Nie zalecana przy nadciśnieniu. Raczej lepiej jest pić słabą kawę częściej (np. co 3h) niż mocną kawę raz dziennie.
Kawa, guarana, herbata.
-
Kwas glutaminowy
Skuteczność 1/5
W niewielkiej ilości przechodzi przez barierę krew-mózg.
-
L-Glutamina
Skuteczność 3/5
Dodaje energii, pobudza, likwiduje senność i głód, szczególnie na słodkie. Jest prekursorem kwasu glutaminowego, a ten jest "paliwem" mózgu; jest ważny dla pamięci i koncentracji. Duża dawka ma negatywne efekty: kwas glutaminowy w dużych ilościach w mózgu jest toksyczny, zabija komórki w mózgu. Nasza dieta jest bogata w składniki potrzebne do syntezy kwasu glutaminowego.
-
L-Theanina<L-Theanine>
Skuteczność 3/5
Czas półtrwania:~1-4h (?)
Zwiększa zdolność uczenia się i koncentracji, zmniejsza stres i niepokój, uspokaja (bez usypiania), zmniejsza ciśnienie krwi. Działa już po 30-40min. od spożycia. Dużo L-Theaniny zawiera zielona herbata (tzn. L-Theanina jest w roślinie Camellia sinensis i w ekstrakcie z niej).
-
L-Tyrozna<tyrozyna>
Skuteczność 2,5/5
L-Tyrozyna jest materiałem budulcowym potrzebnym do syntezy dopaminy i noradrenaliny - neuroprzekaźników potrzebnych do efektywnego myślenia i działania pamięci długotrwałej.
-
LC<L-Karnityna, Karnityna>
Skuteczność 1,5/5
Czas półtrwania:17h, maks. stężenie we krwi po ok. 3h.
Ważna dla efektywnego działania mięśni (pomaga transportować tłuszcz do komórek, w których zostaje on przekształcany w energię). Zmniejsza zmęczenie(?). LC nie przechodzi przez barierę krew-mózg, ale część LC jest zamieniania w wątrobie na ALC. L-karnityną w postaci suplementu (drogi: ok. 50zł) powinny się wspierać przede wszystkim osoby jedzące mało mięsa - w roślinach są śladowe ilości LC.
-
Lecytyna<fosfatydylocholina>
Skuteczność 3/5
Łatwo dostępna. Jest źródłem m.in. choliny.
-
Magnez
Skuteczność 3/5
Niedobór magnezu powoduje m.in. trudności w koncentracji. Magnezem powinny wspierać się osoby żyjące w stresie i nadużywające kofeiny (kofeina i stres nie sprzyjają utrzymaniu magnezu w organizmie). Suplementy z magnezem znacząco różnią się przyswajalnością, największą ma cytrynian magnezu, a popularny tlenek magnezu ma przyswajalność zaledwie ok. 4%. Magnez "współzawodniczy" o absorpcje z wapniem - te dwa pierwiastki najlepiej spożywać osobno. Nadmiar magnezu nie jest niebezpieczny, może wywoływać jednak biegunke.
-
Omega-3
Skuteczność 3,5/5
Do rodziny nienasyconych kwasów tłuszczowych Omega-3 należą:
• ALA - kwas alfa-linolenowy, zawarty w siemieniu lnianym, oleju siemia lnianego, zielonych liściastych warzywach, orzechach włoskich i brazylijskich, oleju rzepakowym i sojowym.
• EPA - kwas eikozapentaenowy, zawarty w oleju ryb morskich i wodorostach morskich.
• DHA - kwas dokozaheksaenowy, zawarty w oleju ryb morskich i wodorostach morskich.
Nasz organizm jest w stanie przetworzyć kwas ALA na EPA i DHA. Brak Omega-3 w diecie jest jednym z czynników przyczyniających się do depresji, a także zwiększa poziom cholesterolu i trójglicerydów, agregacje płytek krwi i ciśnienie krwi. Kora mózgowa jest w znacznym stopniu zbudowana na bazie kwasu tłuszczowego DHA. Nasza dieta jest uboga w kwas Omega-3, który jest niezbędny w funkcjonowaniu mózgu, a niemożliwy do wytworzenia przez nasz organizm. Pierwsze efekty regularnego spożywania dopiero po 3 tyg.
Ryby, szczególnie makrela, śledź, sardynka. Apteka, w postaci kapsułek z rybim olejem bogatym w Omega-3, koszt od kilkunastu zł.
-
Tauryna
Skuteczność 2,5/5
Tauryna występuje praktycznie tylko w mięsie i powinny być nią zainteresowane (tj. suplementem) osoby unikające spożywania mięsa. Efekty działania tauryny są subtelne; Tauryna uspokaja i zwiększa stabilność myśli. Dokładna rola jaką odgrywa Tauryna na neuroprzekaźniki nie jest znana, wiadomo jednak, iż jest pozytywna (niedobór Tauryny, szczególnie u dzieci, to kaskada problemów).
-
Theobromine
Skuteczność 1,5/5
Pochodna kofeiny występująca w ziarnie kakaowym. Mylona z kofeiną (czekolada nie zawiera kofeiny!). Działa dłużej i łagodniej niż kofeina.
Ziarna kakao, gorzka czekolada.
-
Żeńszeń<Ginseng>
Skuteczność 1/5
Pobudza ciało, lecz nie wpływa znacząco na pracę umysłową.
Środki (głównie naturalne) dostępne w polskich aptekach bez recepty:
-
Omega-3
~15zł
~0,40zł/dawka
Olej rybi (w kapsułkach) zawierający kwasy omega-3
efekty są długoterminowe, subtelne i zauważalne dopiero po min. 3 tyg.
-
Plusssz Active
~15zł
~0,75zł/dawka
kofeina (60mg), l-karnityna (50mg), magnez (20mg), witaminy (C, B1, B2, B3, B5, B6, B12)
-
Vigor Energy
~11zł
~0,55zł/dawka
l-tauryna, kofeina (glukoza, glukuronolakton - wg strony www producenta), witaminy (C, B2, B3, B5, B6, B12)
Nie jest podana zawartość Tauryny.
-
Apptrim
~40zł
~2,60zł/dawka
l-tyrozyna (100mg), cholina (100mg), kofeina, kwas. glutaminowy, wyciąg z nasion win., 5-HTP
środek na odchudzanie
-
Memory Formula
~26zł
~3,46zł/dawka
Guarana (160mg), lecytyna (92mg), Ginko Biloba (30mg), magnez (188mg)
skuteczność głównych składników (ginko b. i lecytyny) jest przereklamowana, a guarane (kofeine) i magnez można kupić taniej; mało efektywne
-
Bilobil, Ginkofar, Ginkoprim, Tanakan, etc.
zależy od produktu
ginko biloba
mało efektywne
-
Biovital Lecytyna, Lecitan, Lecitin ,etc.
zależy od produktu
lecytyna
mało efektywne
Napoje energetyzujące:
-
Red Bull
~6,40zł
L-tauryna (1000mg), glukuronolakton (600mg), kofeina (60mg), niacyna (wit. PP; 20mg), wit. B6 (5mg), kwas pantotenowy (5mg), wit. B12 (0,005mg), sacharoza (21,5g), glukoza (5,25g)
Wersja "sugarfree" nie zawiera sacharozy i glukozy
-
R20+
~4,10zł
węglowodany (11,5g), niacyna (wit PP.; 8mg), kwas pantotenowy (2mg), wit. B6 (2mg), ryboflawina (0,3mg), wit. B12 (2mikro g.)
Napoje izotoniczne (np. Isostar; w sklepach często na tej samej półce co napoje energetyzujące) są przeznaczone dla sportowców i nie mają zauważalnego wpływu na prace mentalną; zawierają m.in. węglowodany i białko.
Suplementy dostępne w sklepach z odżywkami dla sportowców, głównie firmy Olimp (wymienione są tu tylko te, które są ciekawe ze względu na wpływ na mózg):
-
ALC
~55zł
60 kaps
Acetyl-l-karnityna (350mg)
Drogie, ale skuteczne
-
LC
~55zł
60 kaps
L-Karnityna (300mg)
Drogie i mało skuteczne (bardziej przydatne ludziom odchudzającym się i/lub ćwiczącym fizycznie - LC bierze udział w spalaniu tłuszczu)
-
Tauryna
~20z
100 kaps
Tauryna (500mg)
Bez zauważalnych efektów u większości ludzi; przydatne wegeterianom
Inne środki:
• Yerba Mate - herbata z Ameryki Południowej, zawiera stymulanty pochodne kofeiny i kofeinę. Działa podobnie do kawy (pobudza, zwiększa zdolność koncentracji - do pewnej dawki, po której zaczyna utrudniać koncentracje), lecz ma mniej skutków ubocznych (nie wywołuje tak silnie niepokoju oraz przyśpieszonego pulsu).