Ogólnie jestem bardzo sceptycznie nastawiony do wszelkich tego rodzaju nowinek, gdyż droga od prób na zwierzętach czy liniach komórkowych aż do zastosowania środka u człowieka jest niezwykle długa i skomplikowana. Bardzo często okazuje się, że rewelacyjnie działające u zwierząt środki, nie dają żadnych rezultatów u człowieka (np. inhibitory miostatyny).
Ostatnio furorę w Internecie robi Fuleren C60 – ogólnie, napisanie „fuleren”, bez określenia ilości cząstek węgla, odnosi się własnie do C60. Do tej pory fulereny rozpatrywano głównie jako substancje eksperymentalne używane np. w medycynie.
Fulereny a promieniowanie jonizujące
Naukowcy wykazali, że fulereny mogą chronić przed promieniowaniem. Mechanizm: ochrona przed wolnymi rodnikami. U gryzoni fullerenol (zmodyfikowany C60) zapewnia wysoką przeżywalność po napromieniowaniu i wyniki podobne do amifostyny - zmniejsza ona toksyczność dla nerek, układu nerwowego, serca, komórek szpiku czy słuchu, leków przeciwnowotworowych.
W kolejnej pracy porównano skuteczność fullerenolu C60 (w dawce 10 i 100 mg na kg masy ciała) oraz amifostyny (300 mg na kg masy ciała) w ochronie przed szkodliwym działaniem promieniowania jonizującego. Oba związki podano 30 min. przed napromieniowaniem. W celu oceny ogólnej radioprotekcyjnej skuteczności fullerenolu i amifostyny, szczury narażono na śmiertelną dawkę promieniowania i oceniano, jak długo przeżyją oraz jaką będą mieć masę ciała.
W drugiej części podawano dawki 100 mg na kg fullerenolu C60 oraz 300 mg na kg amifostyny, a szczury były narażone na mniejsze dawki promieniowania. Pobierano krew przed i 3, 7, 14, 21 i 28 dni po naświetlaniu. W celu oszacowania radioprotekcyjnego wpływu fullerenolu i amifostyny na inne tkanki szczurów, zwierzęta uśmiercono 7 i 28 dnia po napromieniowaniu, a ich główne organy (płuca, serce, wątroba, nerki, jelito cienkie i śledzionę) pobrano do badania histopatologicznego.
Wyniki:
- fullerenol podawany w dawce 100 mg na kg dawał lepszą ochronę niż podawany w dawce 10 mg na kg
- podawanie fullerenolu przynosiły efekty podobne, jak podawanie amifostyny
- fullerenol lepiej niż amifostyna zapobiegał zmniejszeniu liczby białych krwinek 7 dni po ekspozycji na promieniowanie (ma to ogromne znaczenie dla osób w podeszłym wieku, cierpiących z powodu supresji układu odpornościowego i oczywiście pośrednio sportowców)
- odnotowano lepsze działanie radioprotekcyjne fullerenolu, w porównaniu z amifostyną, na śledzionę, jelito cienkie i płuca, podczas gdy amifostyna miała lepsze działanie radioprotekcyjne, niż fullerenol w ochronie serca, wątroby i nerek.
Fulereny a toksyczność chemioterapii
Doksorubicyna jest szeroko stosowana w chemioterapii nowotworów, powoduje śmierć szybko dzielących się komórek. Jak każdy poważny środek z tej grupy, wywiera silne, zróżnicowane, niekorzystne działanie na organizm (szpik kostny, serce, wątrobę itd.). Okazało się, że fullerenol w różnych dawkach (od 25 do 100 mg na kg masy ciała) chroni serce i wątrobę przed toksycznością doksorubicyny.
C60, a mikroflora jelitowa i jego skutki uboczne
W badaniu opublikowanym na łamach „Food and Chemical Toxicology” oceniano wpływ C60 podawanego z oliwą na szczury. Okazało się, że C60 akumuluje się w wątrobie, sercu i nadnerczach, a w mniejszym stopniu w nerkach, mózgu i śledzionie. Podawanie C60 nie miało wpływu na enzymy wątrobowe ani uszkodzenia DNA wątroby. Nie stwierdzono szkodliwego wpływu fulerenu na wątrobę, serce, aortę, śledzionę, nerki i jelito cienkie.
Fuleren zmienił strukturę mikroflory jelitowej w taki sposób, że pojawiło się więcej bakterii mających wpływ na lipidy. W konsekwencji terapia C60 spowodowała wzrost HDL i spadek trójglicerydów. Niestety jednocześnie C60 zwiększył oporność na insulinę i dodatkowo zwiększył stężenie zaawansowanych produktów utleniania białek oraz MDA w mózgu.
Co to znaczy?
Akumulacja zaawansowanych produktów utleniania białek (ZPUB) w mózgu świadczy o toczącym się procesie patologicznym. Skoro C60 zwiększył akumulację takich związków w mózgu (a także MDA), to znaczy, że działa prooksydacyjnie (nasila procesy związane z utlenianiem się komórek)!
Jak to się ma do marketingowych stwierdzeń, że „C60 wykazuje tak wielki potencjał, jako biologiczny przeciwutleniacz, że w jednym z badań nazwano go najskuteczniejszym na świecie wymiataczem wolnych rodników”? Ponadto C60 działał prooksydacyjnie, gdyż nasilał utlenianie askorbinianiu we krwi zwierząt. Są to badania z czerwca 2020 r., więc może niektórzy „spece” nie dokopali się jeszcze do tych danych lub celowo je pominęli?
Takie same są wnioski z innego badania Fariba Namdara i in. z 2019 r. Tam podawanie 1 mg C60 na kg masy ciała przez 60 dni spowodowało w wątrobie szczurów wzrost katalazy (CAT) o 66%, ale jednocześnie spadek dysmutazy ponadnadtlenkowej o 33%. Co najgorsze, C60 powodował wzrost stężenia dialdehydu malonowego o 68%. Co to jest MDA? Dialdehyd malonowy (MDA) jest bardzo reaktywnym związkiem o działaniu mutagennym. Powoduje uszkodzenia błon komórkowych oraz narusza struktury białkowe komórek, doprowadzając do ich wcześniejszego starzenia się.
Czyli w dwóch badaniach zupełnie niezależne od siebie grupy naukowców (z Iranu i z Serbii) stwierdziły, że podawanie C60 ma negatywny wpływ na mózg i wątrobę. Czy trzeba jeszcze coś dodawać? Zapewne wzrost aktywności CAT był odpowiedzią ustroju na toksyczność C60 i jego działanie utleniające.
Nie jest to wyjątek od reguły. C60 szkodzi nawet rybom. Ryby narażono na dawkę 5 mg na litr i 10 mg na litr i ekspozycję na związek od 24 do 96 h oraz od 7 do 60 dni. Okazało się, że oba rodzaje stężeń C60 spowodowały istotny spadek aktywności enzymów antyoksydacyjnych oraz zmiany histopatologiczne w tkankach gonad. W gonadach nastąpił istotny wzrost wytwarzania nadtlenku wodoru i peroksydacji lipidów.
Co zapamiętać?
Niewiele świadczy o tym, iż podawanie C60 zrewolucjonizuje suplementację. Wbrew opowieściom w rodzaju: „C60 - cząsteczka węgla, która wydłuża życie”, „Co najważniejsze wygląda na to, że fuleren C60 jest bezpieczny dla ludzkiego organizmu” - nikt nie stwierdził, by podawanie C60 było bezpieczne dla człowieka ani by ten związek miał wpływ na długość życia. Mało tego, badania na szczurach i rybach pokazują, że C60 może wywoływać silny stres oksydacyjny.
Trzeba poczekać na większą ilość dobrze kontrolowanych badań. Jak na razie pozostałbym przy witaminach A,D,E,K + witamina C dostarczanych w rozsądnych ilościach - to powinno zapewnić wystarczającą ochronę antyoksydacyjną ustroju.
Referencje, badania:
Anna Maria Świdwińska-Gajewska, Sławomir Czerczak “FULERENY – CHARAKTERYSTYKA SUBSTANCJI, DZIAŁANIE BIOLOGICZNE I DOPUSZCZALNE POZIOMY NARAŻENIA ZAWODOWEGO”
Sanja Trajković i in. “Tissue-protective effects of fullerenol C60(OH)24 and amifostine in irradiated rats” https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0927776507000239
Rade Injac i in. “Protective effects of fullerenol C60(OH)24 against doxorubicin-induced cardiotoxicity and hepatotoxicity in rats with colorectal cancer” https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S014296120800865X
https://www.mp.pl/pacjent/leki/lek/50162,Doxorubicin-Ebewe-koncentrat-do-sporzadzania-roztworu-do-infuzji
Siniša Đuraševic i in. “Effects of fullerene C60 supplementation on gut microbiota and glucose and lipid homeostasis in rats” https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0278691520301903
Anna Cwynar, Dorota Olszewska-Słonina, Bartosz Czerniak, Magdalena Źyła “Zaawansowane produkty utleniania białek – biologiczne markery stresu oksydacyjnego” http://www.ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/3885
Fariba Namdar i in. „Evaluation of the Effects of Fullerene C60 Nanoparticles on Oxidative Stress Parameters at Liver and Brain of Normal Rats” http://zums.ac.ir/journal/article-1-5745-en.html
Marta Dąbrowska, Aleksandra Zielińska*, Izabela Nowak „Produkty utleniania lipidów jako potencjalny problem zdrowotny oraz analityczny” http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-6eae0830-7559-480f-ae32-38002be8bbce/c/Dabrowska.pdf CHEMIK 2015
