„Mózg jest jak mięsień, nieużywany zanika” to popularne stwierdzenie, które ma na celu zmotywować nas do główkowania. Czy faktycznie tak się dzieje? Czy mózg, który nie ma stawianych przed sobą wyzwań intelektualnych, nie rozwija się, a nawet traci pewne zdolności? Tak, to prawda, a stymulacja intelektualna jest jednym z ważniejszych działań prewencyjnych, aby zachować logiczne myślenie na długie lata.
Funkcje mózgu pogarszają się wraz z wiekiem. Według naukowców szczyt rozwoju mózgu człowieka osiągamy około 40-50. roku życia, po czym następuje powolny spadek jego możliwości, co ściśle powiązane jest z genetyką i stylem życia. Oczywiście jesteśmy w stanie temu zapobiegać m.in. poprzez korzystanie z jego możliwości.
Jak zapobiegać spadkom kondycji intelektualnej?
Czytanie książek, rozwiązywanie łamigłówek i krzyżówek, korzystanie z gier planszowych, które wymagają od nas logicznego myślenia, jak i również korzystanie z aplikacji na smartfonach, które zmuszają nasz mózg do pracy, to bardzo dobre sposoby na to, aby przedłużyć sprawność mózgu na lata. Jednak jest jeszcze cos bardzo ważnego, co może okazać się potężną bronią w walce o zachowanie sprawności umysłu na długie lata. A jest nią aktywność fizyczna.
Ćwiczenia i zdrowie mózgu
Jak wykazują badania naukowe, aktywność fizyczna również stymuluje neurogenezę, czyli tworzenie nowych komórek nerwowych. Do pozytywnych zmian w układzie nerwowym podczas wykonywania ćwiczeń fizycznych dochodzi w hipokampie. Hipokamp to rejon mózgu odpowiedzialny przede wszystkim za funkcje poznawcze, zdolności do zapamiętywania i nauki. Ćwiczenia fizyczne mają również wpływ na jakość połączeń nerwowych pomiędzy poszczególnymi komórkami. Oznacza to, że wysiłek fizyczny nie tylko będzie wspomagał wzrost nowych komórek nerwowych, ale również będzie usprawniał funkcjonowanie już istniejących połączeń.
Naukowcy twierdzą również, że wiedzą, w jaki sposób trening wspomaga rozwój mózgu. Podczas aktywności fizycznej zostaje uwolniona iryzyna (potocznie nazywana hormonem wysiłku fizycznego), która odpowiedzialna jest między innymi za aktywację brązowego tłuszczu, który reguluje nasz metabolizm. Iryzyna aktywuje BDNF — neutroficzny czynnik pochodzenia mózgowego. To właśnie BDNF wykazuje pozytywny wpływ na tkankę mózgową podczas wysiłku fizycznego. Jednak to nie wszystko. Ćwiczenia fizyczne również poprawiają funkcjonowanie tkanki mózgowej na inne sposoby. Aktywność fizyczna znacznie poprawia przepływ krwi do mózgu. Większy dopływ tlenu i składników odżywczych wpływa między innymi na przyspieszenie zapamiętywania.
Jedno z badań wykazało, że 12 tygodni ćwiczeń zwiększyło objętość krwi w mózgu i poprawiło pamięć krótkotrwałą. Inne badania pokazują, że ćwiczenia poprawiają pamięć roboczą nawet o 50%. Ponadto aktywność fizyczna poprawiła pamięć epizodyczną, która odpowiada za zdolność spontanicznego przywoływania czegoś z przeszłości.
Podsumowując akapit, naukowcy doszli do wniosku, że aktywność fizyczna działa na mózg podobnie, jak na mięśnie. Osoby, które są aktywne fizycznie, dłużej zachowują sprawność umysłową oraz optymalną masę mózgu, zwłaszcza w obszarach, które odpowiadają za myślenie, pamięć i funkcje poznawcze. Naukowcy pokusili się również o tezę, że regularny trening może przyczyniać się do zwiększenia masy tkanki mózgowej w ośrodkach odpowiedzialnych za funkcje poznawcze.
Nietrenowany mięsień zanika - czy z mózgiem jest podobnie?
Okazuje się, że tak. Wadą ćwiczeń fizycznych jest to, że muszą być wykonywane regularnie. Oczywiście słowo “wada” jest tutaj lekkim nadużyciem, gdyż trudno doszukać się wad płynących z regularnych treningów. Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Maryland potwierdzają powyższą tezę. Badacze zorganizowali grupę 12 biegaczy wyczynowych w wieku od 50 do 80 lat. Ich zadaniem było zaprzestanie aktywności na 10 dni. Przed planowaną przerwą wykonano im szereg testów poznawczych, jak i zbadano przepływ krwi przez tkankę mózgową.
Po 10 dniach ponownie zbadano uczestników pod kątem funkcji poznawczych, jak i zmierzono przepływ krwi w mózgu. Badacze odkryli, że po 10 dniach znacznie zmniejszył się przepływ krwi przez hipokamp. Co ciekawe, funkcje poznawcze nie uległy pogorszeniu. Tutaj naukowcy zwracają uwagę na to, że jest to nieco krótki okres, aby wyraźnie pogorszyły się parametry poznawcze. Inne, równiz ciekawe badanie wykonali naukowcy z Uniwersytetu Stanforda, które potwierdzało kwestie poprawy funkcji poznawczych.
Otóż osoby aktywne fizycznie, które wykonywały treningi aerobowe o niskiej lub umiarkowanej intensywności, były w stanie wymyślić bardziej kreatywne sposoby korzystania z przedmiotów codziennego użytku. Teraz zatrzymaj się na chwilę i zadaj sobie pytanie, ile razy miałeś w życiu jakiś problem, na który nie mogłeś znaleźć rozwiązania, a dopiero podczas treningu wpadałeś na genialny pomysł poradzenia sobie z nim? Osobiście podczas treningu również doświadczałem takich przebłysków i okazuje się, że jest ku temu uzasadnienie.
Czy trening siłowy przynosi również korzyści dla zdrowia mózgu?
Większość badań traktuje o treningu aerobowym. Są badania, które potwierdzają, że trening na siłowni również może rozwijać nasz mózg. Jedno z badań porównywało osoby, które wykonywały trening siłowy dwa razy w tygodniu przez godzinę, z osobami, które miały za zadanie wykonywać szybki marsz w takiej samej ilości jednostek treningowych i czasie. Obie grupy doświadczyły poprawy pamięci przestrzennej, zapamiętywania rzeczy w przestrzeni. Ponadto uczestnicy, którzy podnosili ciężary, wykazali również poprawę pamięci skojarzeniowej, zdolność do identyfikowania dwóch powiązanych ze sobą rzeczy. Trening oporowy może również poprawić pamięć epizodyczną.
W innym z badań naukowcy pokazali uczestnikom badania zdjęcia, po czym osoby badane zostały podzielone na dwie grupy: grupę aktywną fizycznie i grupę, która miała nie trenować. Dwa dni po eksperymencie zbadano, ile zdjęć zapamiętały obie grupy. Wynik: grupa trenująca zapamiętała o 10% więcej zdjęć niż grupa nieaktywna fizycznie.
O czym należy pamiętać?
- Aktywność fizyczna jest dobrym sposobem na podtrzymanie aktywności mózgu.
- Trening siłowy, podobnie jak trening aerobowy, stymuluje mózg do rozwoju.
- Aktywność powinna być wykonywana regularnie, jeżeli zależy nam na podtrzymaniu zdrowia i kondycji mózgu.
Źródła:
Harvard Health Publications. “Regular exercise changes the brain to improve memory, thinking skills”
AARP. “Circuit Train Your Brain”
