Praca na nocną zmianę - wpływ na, zdrowie, sylwetkę i wagę ciała

Cukrzyca typu 2 (T2DM) nieuchronnie staje się jednym z najpoważniejszych zagrożeń zdrowotnych naszego wieku. W minionym roku choroba atakowała około 720 mln osób, a w 2045 r. ma dotyczyć blisko 1 miliarda ludzi. Cukrzyca typu 2 jest przede wszystkim metabolicznym procesem chorobowym dotykającym naczyń (śródbłonka naczyniowego), dlatego w sposób bezpośredni zwiększa ryzyko zawału serca, niewydolności serca, pojawienia się zmian w tętnicach wieńcowych, udaru mózgu, miażdżycy tętnic kończyn dolnych czy pojawienia się nowotworu. 

1. Cukrzyca to nie tylko problem "wysokiego cukru"
2. Co to jest śródbłonek?
3. Co się dzieje w cukrzycy?
4. Otyłość, a cukrzyca
5. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze
6. Czy praca nocna (zmianowa) może wywoływać cukrzycę?
7. Praca na nocną zmianę - wpływ na, zdrowie, sylwetkę i wagę ciała

Cukrzyca to nie tylko problem "wysokiego cukru"

Ludzie postrzegają cukrzycę jako „podwyższone stężenie cukru we krwi”. Jest to skutek, a nie przyczyna zaburzeń metabolicznych! Jak podają prof. zw. Dr hab. med. Jan Tatoń i wsp. na podstawie dużych badań epidemiologicznych ustalono, iż osoby chore na cukrzycę, ale bez objawów choroby niedokrwiennej serca (rozwiniętej miażdżycy), są narażone na takie samo ryzyko zawału serca (ostrego niedokrwienia mięśnia sercowego), jak osoby bez cukrzycy, ale z przebytym zawałem serca. To znaczy, że cukrzyca 3-4 krotnie zwiększa ryzyko zawału serca (w porównaniu do populacji ogólnej).

Co to jest śródbłonek?

Cukrzyca ma wpływ na śródbłonek. Jest to tkanka znajdująca się między krwią a błoną mięśniową ściany tętnic. Jak podają Jan Tatoń i wsp. jest to największy narząd organizmu ludzkiego, ma powierzchnię ok. 500 m2 u osoby o masie 70 kg, waży 1.5 kg, ma 1 trylion komórek (tak, to nie błąd w druku, efektywna powierzchnia śródbłonka jest nawet 2 razy większa, niż powierzchnia płuc).

Polecamy również: Zaburzenia snu, a cukrzyca i nowotwory

Jaką rolę odgrywa śródbłonek?

Śródbłonek reaguje na podwyższone stężenie cukru we krwi, co jest toksyczne dla ustroju (w nadmiarze glukoza jest dla nas trucizną) lub uszkodzenia mechaniczne (np. związane z cukrzycą nadciśnienie tętnicze).

Jeśli zdamy sobie sprawę z faktu, iż śródbłonek reguluje ciśnienie krwi (np. wytwarza czynniki rozkurczające i kurczące naczynia, w tym dobrze znany kulturystom tlenek azotu), wzrost komórek naczyń, uczestniczy w reakcjach zapalnych i aterogennych (miażdżycowych), ma wpływ na utlenianie tłuszczów, właściwości prozakrzepowe to stanie się jasne, iż cukrzyca to „nie tylko podwyższone stężenie glukozy we krwi”.

Niektórzy specjaliści zaczęli sugerować, iż cukrzyca jest metabolicznym skutkiem niewłaściwego trybu życia, diety, braku aktywności, sięgania po określone produkty, leki itd.

Co się dzieje w cukrzycy?

Dochodzi do zwiększenia zawartości glukozy we krwi (hiperglikemia) oraz zaburzenia metabolizmu białek, lipidów i węglowodanów, co zazwyczaj jest skutkiem upośledzonego wydzielania insuliny bądź niewłaściwego działania tego hormonu na tkanki obwodowe np. mięśnie, będące głównym odbiorcą glukozy (insulinooporność).

To nie jest wszystko, w największym skrócie otyłość, insulinooporność, dyslipidemia (zaburzenia stężenia lipidów we krwi), nadciśnienie, przerost lewej komory serca, stan prozakrzepowy, patologicznie podniesione stężenie insuliny, stan zapalny współtowarzyszą cukrzycy, prowadząc do choroby niedokrwiennej serca, czyli znacząco zwiększają ryzyko nagłego zgonu. Dlatego stężenie cukru we krwi i jego obniżanie to jest tylko jeden, niewielki aspekt leczenia cukrzycy, która jest znacznie poważniejszą, bardziej złożoną chorobą wymagającą skomplikowanego, interdyscyplinarnego podejścia.

Polecamy również: Jaka dieta może wyleczyć insulinooporność?! Czy berberyna może pomóc?

Otyłość, a cukrzyca

W jednym z badań wśród 21 205 przebadanych uczestników znalazło się 2894 dorosłych z cukrzycą (13,6%). Wśród dorosłych chorych na cukrzycę średni wiek wynosił 59 lat, średnie stężenie glukozy na czczo 155 mg/dl (norma 80-100 mg/dl), a średnie stężenie glikowanej hemoglobiny (HbA1c) wynosiło 7,2% (norma od 4% do 5,9%). HbA1c obrazuje stężenie cukru w ostatnich 120 dniach, czyli średnim czasie życia czerwonej krwinki. U 80,3% diabetyków stwierdzono nadwagę (BMI ≥ 25), a 49,1% diabetyków uznano za otyłych.

To pokazuje, że cukrzyca typu 2 i otyłość często współwystępują. W licznych badaniach naukowych ustalono, iż osoby z wysokim stężeniem trójglicerydów (np. dieta wysokowęglowodanowa), wysokim poziomem cholesterolu LDL, niskim cholesterolem HDL i otyłością, zwłaszcza otyłością brzuszną, mają większe szanse na rozwój cukrzycy.

Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze

Znaczenie: nadciśnienie każdego roku na świecie zabija 7,6 miliona osób. Przyczynia się do zniszczenia nerek, przebudowy lewej komory serca (prowadzi do niewydolności serca), zmian strukturalnych serca i powikłań w postaci udarów. Nadciśnienie tętnicze jest znanym czynnikiem ryzyka pojawienia się miażdżycy tętnic (znacząco przyspiesza mechaniczne blokowanie przepływu krwi, przez nagromadzenie różnego rodzaju związków, co nazywa się tworzeniem blaszki miażdżycowej).

Nadciśnienie powoduje zarówno miażdżycę dużych tętnic, jak i drobniejszych tętniczek. Podwyższone ciśnienie krwi powoduje uszkodzenie śródbłonka i ściany naczynia zarówno poprzez czynniki mechaniczne, jak i humoralne. Naukowcy oszacowali, iż nadciśnienie odpowiada za 54% udarów i 47% przypadków choroby niedokrwiennej serca (choroba wieńcowa).

Polecamy również: Insulinooporność: kompendium wiedzy

Czy praca nocna (zmianowa) może wywoływać cukrzycę?

Tak. W jednym z badań Donga E. i wsp. część osób spała w godzinach 23:00-07:30, druga grupa tylko cztery godziny (od 01:00 do 05:00). Zbadano wrażliwość insulinową, podając znakowaną glukozę. Grupa, która spała krótko średnio „wytwarzała” znacznie więcej glukozy, znacznie wzrosła u nich wątrobowa oporność insulinowa, znacznie zmniejszył się wskaźnik zużycia glukozy oraz w trakcie próby z glukozą powstawało o wiele więcej kwasów tłuszczowych. A to wszystko oznacza poważne zaburzenia metaboliczne.

Dlatego praca w nocy sprzyja pojawieniu się cukrzycy, a nawet jest czynnikiem korzystnym dla raka. W 2020 r. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem IARC (The International Agency for Research on Cancer) sklasyfikowała pracę zmianową w kategorii 2A.

Co może sprzyjać rozwojowi raka?

W tej kategorii znajdziemy rakotwórcze substancje, procesy, wykonywanie określonych zawodów (np. praca fryzjerki), które sprzyjają pojawieniu się raka (jest to prawdopodobne, do momentu znalezienia przez naukowców silniejszych dowodów). Istnieje ograniczony dowód działania rakotwórczego na ludzi i wystarczający dowód rakotwórczości u zwierząt doświadczalnych. Baza danych jest dostępna za darmo tutaj: https://monographs.iarc.who.int/list-of-classifications/

W tej kategorii znajdziemy także:

• picie napojów, które mają więcej niż 65 stopni C
• smażenie
• kontakt ze związkami ołowiu, nieorganicznymi
• zawodowy kontakt ze środkami owadobójczymi, środkami nie na bazie arsenu
• praca zmianowa (praca w nocy)
• jedzenie czerwonego mięsa
• praca jako fryzjer
• sterydy anaboliczno-androgenne
• wirus HPV (typ 68)
• infekcja malarią
• fluorek winylu
• chloramfenikol (antybiotyk)
• iperyt azotowy (był stosowany w leczeniu chłoniaków w 1943 r.)
• hydrazyna
• cisplatyna (lek antynowotworowy; paradoksalnie stosowany w chemioterapii)

Źródło: https://monographs.iarc.who.int/list-of-classifications/

Praca na nocną zmianę - wpływ na, zdrowie, sylwetkę i wagę ciała

W jednym z badań opublikowanych w 2016 r. naukowcy wzięli pod lupę 3918 mężczyzn i 4935 kobiet. Z tego 305 mężczyzn (7,8%) i 379 kobiet (7,7%) pracowało w nocy.

Co ustalono?

Wśród mężczyzn wykonywanie pracy w nocy wiązało się ze wzrostem BMI (otłuszczenia sylwetki) oraz obwodu w pasie (jest to zrozumiałe, biorąc pod uwagę metaboliczne zaburzenia, jakie wywołuje pozbawienie snu np. diabetogenny wpływ kortyzolu)

U kobiet praca w nocy wyraźnie zwiększała stężenie cukru we krwi na czczo, stężenie HbA1c (obrazuje stężenie cukru w ostatnich 120 dniach, czyli średnim czasie życia czerwonej krwinki) oraz stężenie glukozy 2 godziny po podaniu glukozy (obrazuje oporność insulinową, czyli jak ustrój radzi sobie z cukrem i jego rozdysponowaniem w tkankach)

Nie stwierdzono związku, między pracą nocną a stężeniami: trójglicerydów, LDL-C, HDL-C, cholesterolu całkowitego czy stosunku talii do bioder (ważny parametr zdrowotny).

Podsumowując

Wpływ pracy nocnej na czynniki metaboliczne i antropometryczne sugeruje, że praca nocna może być potencjalnym czynnikiem ryzyka cukrzycy typu 2.

Referencje:

• Tatoń Jan, Czech Anna, Opolski Grzegorz Cukrzycowe choroby serca. Nowa wiedza - nowe leczenie
• Mohammad Wali Naseri i in. Prevalence of hypertension in Type-2 diabetes mellitus https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35620043/
• Ninh T Nguyen i in. Relationship between obesity and diabetes in a US adult population: findings from the National Health and Nutrition Examination Survey, 1999-2006 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21128002/
• Aline Silva-Costa i in. Night work is associated with glycemic levels and anthropometric alterations preceding diabetes: Baseline results from ELSA-Brasil https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.3109/07420528.2015.1115765
• https://monographs.iarc.who.int/list-of-classifications/