Co się dzieje, gdy mam za mało magnezu? Ukryte niedobory magnezu

Magnez jest jednym z kluczowych pierwiastków. Wiele osób wiąże jego niedobory z zaburzeniami funkcjonowania układu nerwowo-mięśniowego, ale to dopiero czubek góry lodowej. Magnez jest kationem niezbędnym biorącym udział w wielu reakcjach enzymatycznych, jako kofaktor.

Magnez, jako związek niezbędny dla sportowców

Magnez jest niezbędny do syntezy kluczowego związku energetycznego, czyli ATP, który zapewnia energię komórkom mięśniowym. Magnez odgrywa kluczową rolę w procesach metabolicznych wymagających energii, a także w syntezie białek, glikolizie i cyklu kwasu cytrynowego. Dlatego odpowiednią podaż wspomnianego pierwiastka uznaje się za niezbędną dla wszystkich sportowców.

ATP jako źródło energii i rozpad glukozy (w procesie glikolizy) są uniwersalne dla wszystkich dyscyplin sportowych, niezależnie czy jest to sport wytrzymałościowy, charakteryzujący się pracą długotrwałą, czy bazujący głównie na sile, mocy i pracy krótkotrwałej.

Uwaga: glikoliza może dotyczyć także innych rodzajów węglowodanów, np. fruktozy, galaktozy itp. Jeśli jest to dyscyplina charakteryzująca się pracą beztlenową, to wskutek glikolizy powstają mleczany i dość mało energii (w postaci ATP) - nie jest to proces zbyt wydajny. Dlatego odpowiednia podaż związków energetycznych (np. węglowodanów w postaci odżywek białkowo-węglowodanowych typu gainer, bulk oraz typowo węglowodanowych: carbo, vitargo, węglowodanów w żelu, izotoników, elektrolitów z węglowodanami, kisieli, budyniów itd.) może być tu niezmiernie pomocna. Podobnie odpowiednie stężenie magnezu może mieć wpływ na wyniki sportowe, szczególnie jeśli dany zawodnik jest odwodniony (przez warunki otoczenia) czy stosowanie farmakologii (diuretyki).

Ukryte niedobory magnezu

Stężenie Mg w surowicy jest utrzymywane w wąskim zakresie przez nerki i jelito cienkie, ponieważ w warunkach, w których magnezu jest za mało, wspomniane narządy mogą zwiększać absorpcję („wchłanianie”) Mg. Jeśli ubytek Mg trwa nadal, organizm pobierze sobie niezbędny pierwiastek z kości, co ma daleko idące konsekwencje zdrowotne. Jakby tego było mało, absorpcja magnezu w przewodzie pokarmowym jest względnie niska, dlatego suplementacja magnezu wcale nie musi być złym pomysłem (o wchłanianiu magnezu pisało wielu autorów prac naukowych, którzy nie mają żadnego interesu w promowaniu stosowania tego pierwiastka u ludzi, a tym bardziej u sportowców).

Ponadto stężenie magnezu we krwi początkowo może być prawidłowe, mimo iż ustrój tak naprawdę ma braki. Dlaczego? Tak jak wcześniej napisałem, pobieranie magnezu z puli kostnej może maskować niedobory. Ten sam mechanizm dotyczy rozpadu mięśni - może on maskować niedobory potasu, który jest uwalniany ze zniszczonych komórek mięśniowych. Dlatego zalecam daleko idącą ostrożność, jeśli chodzi o interpretację wyników badań. Można się naprawdę solidnie przeliczyć. Nie należy zlecać takiej pracy przypadkowej osobie.

Co się dzieje, gdy jest za mało magnezu? Relacje z innymi minerałami

Niedobór magnezu może powodować wiele zaburzeń metabolicznych, sercowo-naczyniowych (zaburzenia rytmu serca) i nerwowo-mięśniowych. Spotyka się hipokalcemię (spadek stężenia wapnia), na dodatek oporną na suplementację wapniem! Da się ją zwalczyć dopiero po uzupełnieniu poziomu magnezu w ustroju. Tak samo brak magnezu może powodować spadek stężenia potasu - hipokaliemię, która jest oporna na suplementację potasem. Analogicznie jak w przypadku wapnia da się ją zwalczyć dopiero po wdrożeniu suplementacji magnezem. Zarówno brak wapnia, jak i potasu, jest groźny dla zdrowia, a zdarza się, że i dla życia.

Organizm ma bardzo wąski zakres tolerancji stężeń wymienionych związków. Wiadomo, że hipomagnezemia (zbyt niska ilość magnezu w ustroju) powoduje wiele różnych objawów klinicznych, w tym drażliwość nerwowo-mięśniową, zaburzenia rytmu serca i zwiększoną wrażliwość na digoksynę. Dawka i droga podawania Mg w leczeniu hipomagnezemii jest podyktowana obrazem klinicznym, stopniem niedoboru Mg i czynnością nerek. Niedobór magnezu przyspiesza miażdżycę, na którą jest podatnych większość kulturystów (dieta, stosowane środki farmakologiczne).

U kogo spotyka się niedobory magnezu?

Niedobór magnezu może być spowodowany nadczynnością tarczycy. Ponadto hipomagnezemia jest często spotykana u pacjentów hospitalizowanych i najczęściej charakteryzuje osoby przyjmowane na oddziały intensywnej terapii. Wykrywanie niedoboru Mg można znacząco poprawić, mierząc stężenie Mg w moczu lub stosując pozajelitowy test obciążenia Mg.

Hipomagnezemia może wynikać z różnych zaburzeń dotyczących funkcjonowania przewodu pokarmowego (obniżone wchłanianie jelitowe), stanów wpływających na nerki lub redystrybucję Mg w komórkach. Do przyczyn żołądkowo-jelitowych należą: niedożywienie białkowo-kaloryczne (za mała podaż energii w diecie, głodzenie), dożylne podawanie płynów bezmagnezowych i całkowite żywienie pozajelitowe, przewlekła wodnista biegunka i biegunka tłuszczowa, zespół krótkiego jelita, przetoka jelitowa, oraz, rzadko, pierwotne rodzinne zaburzenia wchłaniania Mg.

Przyczyny nerkowe obejmują zespół Barttera i Gitelmana, diurezę po ostrej martwicy kanalików nerkowych, przeszczep nerki i nefropatię śródmiąższową. Wiele środków terapeutycznych powoduje nadmierne wydalanie magnezu przez nerki, a następnie niedobór. Należą do nich diuretyki pętlowe i tiazydowe (często stosowane w kulturystyce), aminoglikozydy, cisplatyna, pentamidyna i foskarnet.

Niedobór magnezu obserwuje się często u alkoholików i chorych na cukrzycę, u których do jego patogenezy przyczynia się kombinacja rozmaitych czynników. Z powodu kiepskiej przyswajalności magnezu i jego kluczowej roli w ustroju człowieka warto umieścić ten pierwiastek w stałej suplementacji.

Referencje, badania naukowe, piśmiennictwo:

Saeed M.G.Al-Ghamdi i in. Magnesium Deficiency: Pathophysiologic and Clinical Overview https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272638612806676

M. Friedrich Składniki mineralne w żywieniu ludzi i zwierząt Szczecin 2002

R.K. Murray „Biochemia Harpera”