Elektrolity to inaczej substancje, które są zdysocjowane w stanie krystalicznym lub dysocjujące w odpowiednim rozpuszczalniku (np. wodzie) i dzięki temu przewodzą prąd. 

Po co mi elektrolity?

Ktoś może słusznie zapytać, po co mi elektrolity, skoro dostarczam węglowodany i białko czy piję wodę lub izotonik. Cóż, węglowodany są niesłychanie ważne dla podtrzymania funkcji wątroby (glikogen wątrobowy), mięśni (glikogen mięśniowy) i osiągów sportowych, jednak  niewystarczająca ilość np. sodu może sportowca zabić (np. w czasie wielogodzinnego wysiłku), nawet gdy się nawadnia. Możliwa jest utrata do 2 l potu na godzinę, przy czym traci się 1,2 – 3,6 g chlorku sodu. Równie ważne, jak sód są magnez, potas, wapń, chlorki.

Hipokaliemia (zbyt niskie stężenie potasu) i hiperkaliemia (zbyt wysokie stężenie potasu), a także hipokalcemia (zbyt niskie stężenie wapnia) są często odpowiedzialne za arytmie (zaburzenia pracy serca). Hiponatremia (spadek ilości sodu) może wywoływać objawy neurologiczne. Pacjenci mogą wykazywać bóle głowy, splątanie, nudności, majaczenia.

elektrolity

Niedobór sodu może zabić

W RPA odnotowano wiele przypadków śmierci w 1981 r. i dotyczyły sportowców biorących udział w zawodach wytrzymałościowych, trwających ponad 7 h. W wielu popularnych napojach izotonicznych jest kilkukrotnie za mało elektrolitów, w stosunku do występujących we krwi człowieka. Zawartość sodu i potasu (potas jest tak samo aktywny osmotycznie, jak sód) wynosi tylko 23 mEq/l w porównaniu z 145 mEq/l w osoczu.  Nadmierne dostarczanie podobnych napojów prowadzi do hiponatremii z rozcieńczenia (dostarczamy wodę, ale rozcieńczamy elektrolity w ustroju). Jak podają Drabczyk R., Goncerz G.: w literaturze znanych jest co najmniej 14 przypadków śmierci z powodu EAH (hiponatremii związanej z wysiłkiem fizycznym). Tak samo szkodliwa będzie w tym przypadku czysta woda. Dlatego przy specyficznej, wielogodzinnej pracy należy dostarczać większe ilości chlorku sodu (soli), ponieważ duże są straty z moczem i muszą być wyrównane.

Co się dzieje, gdy trenuję? Badanie naukowe

Próbki krwi pobrano od 6 graczy National Football League w celu uzyskania pomiarów podstawowych, a następnie przed porannymi treningami w dniach 3, 5 i 9.

Co się okazało?

  1. Średni poziom sodu we krwi był niższy zarówno w trzecim, jak i piątym dniu pomiarów; niższy w trzecim, trochę wyższy (ale nadal obniżony w porównaniu do wyjściowych wartości) w piątym dniu.
  2. Średnie stężenie potasu we krwi było wyższe w piątym (o 10.3%) i dziewiątym dniu pomiarów (o ok. 16%).
  3. Średnia objętość osocza była niższa w dniu 3 (-4,9% ± 2,4%) w porównaniu do dnia 5 (4,5% ± 1,9%).
  4. Poziom sodu we krwi obniżył się do 3 dnia i utrzymywał się na niskim pozornie normalnym poziomie, ponieważ działo się to  kosztem zmniejszonej objętości osocza (odwodnienia). De facto zawodnicy mieli zaniżone stężenie sodu we krwi.
  5. Podwyższony spoczynkowy poziom potasu we krwi w 5. i 9. dniu wskazywał na rabdomiolizę (rozpad mięśni). Więc nie zawsze „więcej” oznacza, „lepiej”, a tym bardziej, iż organizm odbudował się po wysiłku fizycznym! 

Wniosek

Zwiększone spożycie sodu (i innych elektrolitów) jest ważne dla sportowców, a szczególnie zawodowych piłkarzy, ponieważ pozwala utrzymać właściwą objętość osocza w czasie treningów w sezonie przygotowawczym.

Komentarz

Prawdopodobnie dłuższy i bardziej wyczerpujący okres przygotowawczy doprowadziłby do głębszego odwodnienia (spadku objętości osocza) oraz stężenia sodu. Prawdopodobnie piłkarze uzupełnili niedobory sodu (a także innych elektrolitów) i wody, co pozwoliło zwiększyć objętość osocza w 5. dniu. Elektrolity, węglowodany i woda są ważne, każde z osobna przynosi pewne efekty, ale najlepiej działają, gdy są w komplecie. Podtrzymują zdolności wysiłkowe, funkcjonowanie mięśni, układu nerwowego i samopoczucie sportowca.

Referencje, badania, literatura:

Sandra Fowkes Godek Changes in Blood Electrolytes and Plasma Volume in National Football League Players During Preseason Training Camp https://journals.healio.com/doi/pdf/10.3928/19425864-20091019-03

Isha Shrimanker; Sandeep Bhattarai. Electrolytes https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541123/

Marek Kretowicz, Jacek Manitius „Odwodnienie jako przyczynek do rozważań nad chorobą z przegrzania — opis przypadku”  https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/viewFile/12078/9956

Ilona Idasiak-Piechocka „Odwodnienie — patofizjologia i klinika” https://journals.viamedica.pl/forum_nefrologiczne/article/download/18592/14616

E. Mutschler "Farmakologia i toksykologia", WYDANIE III

Magdalena Szklarek  „Zaburzenia gospodarki  wodno-elektrolitowej” http://a.umed.pl/pl/dydaktyka/doc/choroby_wewnetrzne/Gospodarka%20wodno-elektrolitowa%202013.pdf

Drabczyk R., Goncerz G.: „Hiponatremia związana z wysiłkiem fizycznym: podsumowanie stanowiska ekspertów międzynarodowej konferencji uzgodnieniowej”. Med. Prakt., 2016; 7-8: 15–22 https://www.mp.pl/treningzdrowotny/zasady-treningu/aktywnosc-fizyczna/146550,hiponatremia-zwiazana-z-wysilkiem-fizycznym

„Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie” Kathleen Deska PAGANA, Timothy J. PAGANA

Zawarte treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny. Starannie dbamy o ich merytoryczną poprawność. Niemniej jednak, nie mają one na celu zastępować indywidualnej porady u specjalisty, dostosowanej do konkretnej sytuacji czytelnika.
Komentarze (0)