Wszyscy o tym słyszeliśmy, gdy jesz produkty sojowe to stężenie testosteronu spada, estrogenów rośnie i powstaje hormonalny rozgardiasz. Przede wszystkim, mimo wielu artykułów, nadal liczni autorzy posługują się sformułowaniami typu: „męskie” lub „damskie” hormony. Jest to rażące uproszczenie i na podobnej zasadzie można by klasyfikować np. hormon wzrostu jako męski, a kortyzol jako damski.
- Czy to ma sens?
- Czy produkty sojowe są złem dla mężczyzny?
- Ale naukowcy „udowodnili”, że białko sojowe szkodzi
- Białko sojowe a poprawa stanu zdrowia diabetyków
- Co zapamiętać?
Czy to ma sens?
No właśnie. W ostatnich dekadach okazało się, że estrogeny wcale nie są hormonami „kobiecymi”, gdyż odgrywają główną rolę w regulacji popędu seksualnego mężczyzny, mają znaczenie dla budowy mięśni, stanu kości, funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego.
Paradoksalnie, wyeliminowanie estrogenów przy ponadfizjologicznym stężeniu testosteronu uniemożliwia funkcjonowanie seksualne mężczyzny. Pisałem o tym wielokrotnie, a w literaturze można znaleźć o tym naprawdę wiele solidnych opracowań.
I teraz możemy wrócić do tytułowego zagadnienia.
Czy produkty sojowe są złem dla mężczyzny?
Nagata i in. w 2000 r. sprawdzali, czy konsumpcja produktów sojowych ma wpływ na stężenia hormonów u mężczyzn w wieku ok. 60 lat. Oszacowano na podstawie kwestionariuszy, iż mężczyźni spożywali 22 mg izoflawonów na dobę, jednak realne spożycie było o 40% większe. Okazało się, że stężenie estradiolu we krwi mężczyzn było odwrotnie skorelowane z podażą produktów sojowych. Z kolei stężenie estronu było skorelowane w podobny sposób, ale w sposób nieistotny.
Czyli im więcej w diecie było produktów sojowych, tym niższe było stężenie estradiolu i estronu. Stężenie całkowitego i wolnego testosteronu było odwrotnie skorelowane z produktami sojowymi, ale w sposób nieistotny. Czyli produkty sojowe wpływają na obniżenie stężenia estradiolu czy estronu, przy czym wpływ na stężenie testosteronu czy DHT jest marginalny. Dobrze - może to manipulacja, może przypadek, a może kwestia wieku tych mężczyzn?
Cóż, w następnym badaniu z 2001 r. określano wpływ spożycia soi na stężenie hormonów steroidowych w surowicy u mężczyzn w wieku 22-50 lat. Trzydziestu pięciu mężczyzn zostało losowo przydzielonych do grupy suplementacji mlekiem sojowym lub grupy kontrolnej. Mężczyzn z grupy suplementacji soją poproszono o spożywanie 400 ml mleka sojowego dziennie przez 8 tygodni. Mężczyźni z grupy kontrolnej utrzymywali swoją zwykłą dietę. Próbki krwi pobierano tuż przed rozpoczęciem okresu diety, a następnie co dwa tygodnie przez 12 tygodni.
Przeanalizowano i porównano zmiany stężeń hormonów między dwiema grupami przy użyciu modelu mieszanej regresji liniowej w odniesieniu do tygodni od początku okresu diety. Średnie spożycie mleka sojowego oszacowane na podstawie dokumentacji żywieniowej wyniosło 342,9 ml w grupie suplementowanej mlekiem sojowym.
Wyniki
Wystąpiła znacząca różnica między dwiema grupami pod względem zmian stężeń estronu w surowicy, które miały tendencję do zmniejszania się w grupie suplementowanej soją i wzrostu w grupie kontrolnej. Żaden z innych mierzonych hormonów (estradiol, całkowity i wolny testosteron lub globulina wiążąca hormony płciowe) nie wykazał statystycznej różnicy między tymi dwiema grupami pod względem wzorców zmian. Wyniki badania wskazują, że spożycie mleka sojowego może modyfikować stężenie krążącego estronu u mężczyzn.
Komentarz
Z wykresu wynika, iż podawanie mleka sojowego miało znikomy wpływ na stężenie całkowitego testosteronu (mogą być to równie dobrze fluktuacje z zupełnie innych powodów niż spożywanie mleka sojowego). Najciekawsze, iż wpływ na zwiększenie stężenie estradiolu był znikomy i występował tylko w pierwszych 6 tygodniach. Później odnotowano spadek więc ciężko powiedzieć, czy mleko sojowe ma wpływ na stężenie estradiolu.
Odnotowano początkowy wzrost stężenia wolnego testosteronu (w pierwszych 4 tygodniach), a później spadek, więc tu też bilans wychodzi na zero. Kuracja mlekiem sojowym miała także wpływ na spadek stężenia SHBG i wyraźny spadek stężenia estronu. Czyli wbrew obawom mężczyzn nawet tak duże spożycie produktu sojowego ma raczej pozytywny wpływ - zbija estron, obniża SHBG, co oznacza, że więcej testosteronu jest aktywne w ustroju. Im większe stężenie SHBG, tym mniej testosteronu jest biodostępna.
W każdym razie moim zdaniem, biorąc pod uwagę fizjologię człowieka, wahania hormonalne wykazane w eksperymencie Chisato Nagata z 2001 r. są nieistotne dla aktywnych fizycznie mężczyzn. Dużo większy może być wpływ diety, ciężkiego treningu, odwodnienia, niewyspania, alkoholu, ksenoestrogenów obecnych w środowisku itd.
W trzech badaniach dotyczących interwencji dietetycznych opisano wpływ spożycia soi lub fitoestrogenu sojowego na stężenie hormonów u mężczyzn. Habito i in. przeprowadzili randomizowane badanie krzyżowe 42 mężczyzn mających średnio 45,7 lat, którzy spożywali 150 g chudego mięsa lub 290 g tofu (zawierającego ~ 70 mg izoflawonów) dziennie przez 4 tygodnie.
Stężenia we krwi estradiolu, testosteronu, dihydrotestosteronu i glukuronidu androstaneodiolu nie różniły się w obu dietach. Średni stosunek testosteronu do estradiolu był o 10% niższy, SHBG był o 9% wyższy, a wskaźnik wolnych androgenów (całkowity testosteron / SHBG × 100) był o 7% niższy po spożyciu tofu. To niewielkie zmniejszenie aktywności androgenów, które opisałem wcześniej, nie zostało potwierdzone przez Nagata i in.
Wyniki te są ogólnie zgodne z eksperymentem Mitchella i in., którzy nie stwierdzili zmian w stężeniu estradiolu, testosteronu, hormonu folikulotropowego czy hormonu luteinizującego w surowicy krwi u mężczyzn spożywających codziennie 1 tabletkę zawierającą 40 mg izoflawonów sojowych.
Z kolei Robert A. Di Silvestro i in. wykazali w 2006 r., że u młodych dorosłych mężczyzny 4-tygodniowe spożycie białka sojowego o wysokiej zawartości izoflawonów (41,5 g / 70 kg masy ciała dziennie) nie miało wpływu na wartości testosteronu w osoczu. Na dodatek wykazano, iż białko sojowe wykazuje właściwości przeciwutleniające.
W końcu, metaanaliza (najwyższy dowód w klasyfikacji badań naukowych) 15 badań naukowych przeprowadzona w 2010 r. przez Jill M.Hamilton-Reeves’a i in. wykazała, iż nie odnotowano „żadnego istotnego wpływu spożycia białka sojowego lub izoflawonu na stężenie testosteronu, SHBG, wolnego testosteronu lub indeksu androgenowego, niezależnie od przyjętego modelu statystycznego”. Wyniki tej metaanalizy sugerują, że ani żywność sojowa, ani suplementy izoflawonowe nie zmieniają stężenia testosteronu u mężczyzn.
Ale naukowcy „udowodnili”, że białko sojowe szkodzi
No tak, ale…
Istnieją pojedyncze badania (np. William J. Kraemera i in.), w których białko sojowe miało pewien wpływ na stężenie testosteronu u mężczyzn, gdy było podawane w dawce 20 g dziennie. Wziąłbym sobie to badanie do serca, gdyby naukowcy go nie spartolili. Dlaczego?
Bo nie mierzy się wahań hormonów przed, w trakcie i po treningu, a szczególnie wielokrotnie w pierwszej godzinie po jego zakończeniu. Spadek stężenia testosteronu, wzrost kortyzolu, mleczanów jego normalny po zakończeniu treningu. Badanie miałoby sens, gdyby mierzono stężenie testosteronu codziennie rano, w tych samych warunkach. Równie dobrze to badanie „udowadnia”, że porcja węglowodanów prowadzi do dużego spadku stężenia estradiolu.
Czy to prawda?
„No, ale naukowcy udowodnili, że stężenie estradiolu spadło o 28,4% godzinę po zakończeniu treningu, gdy podano mężczyznom 20 g maltodekstryn?!” Tak, tylko nie istnieje mechanizm, dzięki któremu węglowodany działają jak inhibitor aromatazy (substancja hamująca aktywność kompleksu enzymatycznego, który odpowiada za np. przekształcenie testosteronu w estrogeny). Może być to błąd pomiaru lub efekt zupełnie nie związany z suplementacją. Dlatego to badanie wkładam między bajki.
Białko sojowe a poprawa stanu zdrowia diabetyków
Na koniec ostatnie badanie przeprowadzone przez Thozhukat Sathyapalan i in. w 2016 r. Włączono do niego dwustu mężczyzn z cukrzycą i bardzo niskim stężeniem testosteronu ≤12 nmol / l. Co jak co, ale im soja musi zaszkodzić! Podawano 15 g białka sojowego z 66 mg izoflawonów (SPI) lub 15 g samego białka sojowego bez izoflawonów (SP) dziennie w postaci batoników przez 3 miesiące.
Wyniki:
Nie było zmian ani w stężeniu całkowitego testosteronu, ani wolnego, niezależnie czy podawano samo białko sojowe czy z izoflawonami.
Za to białko sojowe przyniosło wiele pozytywnych zmian:
- odnotowano poprawę kontroli glikemii
- uregulowała się praca tarczycy
- odnotowano spadek stężenia hemoglobiny A1c (czyli „słodkości” w ostatnich 2-3 miesiącach)
- ryzyko sercowo-naczyniowe uległo poprawie dzięki zmniejszeniu stężenia trójglicerydów, białka C-reaktywnego i rozkurczowego ciśnienia krwi przy suplementacji białkiem z izoflawonami
- po 3 miesiącach suplementacji białkiem z izoflawonami nastąpiła 6% poprawa w zakresie ryzyka choroby wieńcowej serca w ciągu 10 lat. Funkcja śródbłonka poprawiła się po suplementacji oboma rodzajami białka
Wnioski
Poziomy testosteronu pozostały niezmienione, a po 3 miesiącach zaobserwowano znaczną poprawę glikemii i wskaźników ryzyka sercowo-naczyniowego po suplementacji białkiem z izoflawonami.
Co zapamiętać?
Nie istnieją przekonujące badania mówiące o tym, by soja i związane z nią produkty miały wpływ na stężenie testosteronu. Jeśli już, jest to oddziaływanie w stopniu nie mającym znaczenia fizjologicznego. Za to bez wątpienia produkty sojowe są korzystne dla układu sercowo-naczyniowego, funkcji śródbłonka (ryzyko miażdżycy), spadku stanu zapalnego i bariery antyoksydacyjnej, a nawet regulacji stężenia cukru we krwi u diabetyków.
Referencje:
C. Nagata i in. „Inverse association of soy product intake with serum androgen and estrogen concentrations in Japanese men” https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10798211/
Chisato Nagata i in. „Effect of Soymilk Consumption on Serum Estrogen and Androgen Concentrations in Japanese Men” https://cebp.aacrjournals.org/content/10/3/179
Mindy S. Kurzer „Hormonal Effects of Soy in Premenopausal Women and Men” https://academic.oup.com/jn/article/132/3/570S/4687378
Robert A. Di Silvestro i in. „Soy protein intake by active young adult men raises plasma antioxidant capacity without altering plasma testosterone” https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0271531706000182
Jill M.Hamilton-Reeves i in. „Clinical studies show no effects of soy protein or isoflavones on reproductive hormones in men: results of a meta-analysis” https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0015028209009662
William J. Kraemer „The Effects of Soy and Whey Protein Supplementation on Acute Hormonal Responses to Resistance Exercise in Men” https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/07315724.2013.770648
Thozhukat Sathyapalan „Effect of Soy in Men With Type 2 Diabetes Mellitus and Subclinical Hypogonadism: A Randomized Controlled Study” https://academic.oup.com/jcem/article/102/2/425/2972077
cos