Kofeina przez ostatnie wieki ugruntowała sobie pozycję głównego składnika aktywnego najpopularniejszego napoju niealkoholowego na świecie, kawy, a jednocześnie skutecznego środka w walce o poprawę wydolności, czy nawet w ujęciu terapeutycznym. Dużą sympatią cieszy się również wśród fanów herbaty, słodkich i gazowanych oraz kolorowych napojów czy napojów funkcjonalnych, np. energetyzujących.
Tolerancja na kofeinę
Przez tę wszechobecność wiele osób wykazuje wysoką tolerancję na działanie tego związku, co znaczy, że po kilku miesiącach czy latach, nie odczuwają już tak wyraźnych efektów, jak przy pierwszej dawce. Wielu sportowców może zatem zastanawiać się, czy przy dużym poziomie codziennego spożycia kofeiny suplementacja przedtreningowa będzie dalej działać.
Przeczytaj koniecznie: Kofeina - Stanowisko Międzynarodowego Stowarzyszenia Żywienia Sportowego
Czy kofeina działa na osoby i sportowców pijących kawę?
Procedury badawcze
W badaniu przeprowadzonym w 2011 roku przez Christophera Irwina, związanego z australijskim Griffith University, zbadano wpływ kofeiny na wydolność kolarzy w różnych scenariuszach dotyczących tolerancji. Dwunastu profesjonalistów czterokrotnie poddano testom czasowym, w których musieli wykonać określoną ilość pracy. Ta praca odpowiadała 60-minutowej jeździe z intensywnością wynoszącą 75% ich maksymalnych zdolności.
W dwóch grupach kolarze otrzymywali przed testem placebo, a w pozostałych dwóch dawkę kofeiny wynoszącą 3 mg na kg masy ciała. Przez cztery dni przed testem czasowym, część uczestników, która otrzymała kofeinę, nie mogła spożywać produktów zawierających ten związek, a pozostali mogli przyjmować ją nadal.
Wyniki eksperymentu
Suplementacja kofeiną skróciła czas potrzebny na ukończenie próby czasowej we wszystkich grupach z substancją czynną. Okazało się jednak, że czterodniowa abstynencja od kofeiny nie wpłynęła w istotny sposób na jej metabolizm i efektywność działania. Bez względu na to, czy kolarze spożywali kofeinę w dniach poprzedzających test, czy nie, czas próby uległ skróceniu. W przypadku abstynencji poprawa wynosiła 1,49 minuty, a w sytuacji codziennego spożycia niewielkich ilości kofeiny, czas uległ skróceniu o 2,07 minuty, czyli niewiele więcej.
| Wskaźnik | Kofeina po 4 dniach przerwy (średnia) | Kofeina bez przerwy (średnia) |
| Czas ukończenia takiego samego dystansu (m) | 58:04 | 57:39 |
| Moc maksymalna (W) | 301 | 305 |
| Rytm pracy serca (bpm) | 173 | 171 |
Tabela: Obserwacje dotyczące działania kofeiny u sportowców po krótkiej przerwie od stosowania
Główny wniosek
Korzyści z suplementacji kofeiną były obserwowane nawet u osób regularnie spożywających kofeinę, niezależnie od okresu abstynencji. Nie można jednak jednoznacznie stwierdzić, czy wyniki te mają zastosowanie do osób, które spożywają kofeinę w bardzo dużych ilościach, rzędu do 6 mg / kg masy ciała.
Inne obszary działania i korzyści z suplementacji kofeiną
Redukcja bólu
Badania opublikowane w "European Journal of Pain" podkreślają rolę kofeiny jako cennego dodatku w leczeniu bólu. Kofeina zwiększa bowiem efektywność innych substancji przeciwbólowych, takich jak paracetamol, czy ibuprofen. Mechanizm działania kofeiny w kontekście leczenia bólu jest powiązany z modyfikacją różnych sygnałów neurochemicznych, w tym tych, które związane są z redukcją poczucia zmęczenia.
Walka z infekcjami
Z punktu widzenia mikrobiologii, kofeina wykazuje interesujące właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Artykuł opublikowany w "Pharmaceuticals" sugeruje, że kofeina może być efektywna w hamowaniu wzrostu gronkowca złocistego, czyli Staphylococcus aureus. Jest to bakteria powodująca infekcje różnego rodzaju i może być oporna na antybiotyki.
Neuroprotekcja
Kofeina może również wykazywać działanie neuroprotekcyjne, co zostało opisane w "Journal of Alzheimer's Disease". Wyniki badań sugerują, że kofeina może modulować różne szlaki sygnałowe w neuronach, co może wpłynąć na zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. Szczególnie interesujące są badania wskazujące na potencjalne działanie kofeiny w hamowaniu degradacji komórek nerwowych i wydzielania neuroprzekaźników ważnych dla motywacji, czy pamięci, czyli odpowiednio dopaminy i acetylocholiny.
Źródła:
Christopher Irwin , Ben Desbrow , Aleisha Ellis , Brooke O'Keeffe , Gary Grant & Michael Leveritt (2011) Caffeine withdrawal and high-intensity endurance cycling performance, Journal of Sports Sciences, 29:5, 509-515, DOI: 10.1080/02640414.2010.541480
Eskelinen, M. H., & Kivipelto, M. (2010). Caffeine as a protective factor in dementia and Alzheimer's disease. Journal of Alzheimer's disease : JAD, 20 Suppl 1, S167–S174. https://doi.org/10.3233/JAD-2010-1404
Ialongo, Davide et al. “Synergistic Effects of Caffeine in Combination with Conventional Drugs: Perspectives of a Drug That Never Ages.” Pharmaceuticals (Basel, Switzerland) vol. 16,5 730. 11 May. 2023, doi:10.3390/ph16050730
Weiser, T., Richter, E., Hegewisch, A., Muse, D. D., & Lange, R. (2018). Efficacy and safety of a fixed-dose combination of ibuprofen and caffeine in the management of moderate to severe dental pain after third molar extraction. European journal of pain (London, England), 22(1), 28–38. https://doi.org/10.1002/ejp.1068
