Cynk należy do pierwiastków śladowych o kluczowym znaczeniu. Pełni wiele podstawowych funkcji w organizmie. Bierze udział w metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów, a także w syntezie i degradacji kwasów nukleinowych. Cynk odgrywa rolę w regeneracji naskórka, odpowiedzi immunologicznej, powstawaniu i różnicowaniu się komórek krwi.
- Ile cynku jest w ustroju człowieka?
- Skąd się biorą niedobory?
- Co się dzieje przy niedoborach cynku?
- Niedobory cynku w populacji
- Cynk a stężenie testosteronu
- Cynk, a biegunka i zapalenie płuc
- Cynk a masa urodzeniowa dziecka
- Cynk a odporność
- Jakie znaczenie ma TNF-α?
- Najlepsze źródła cynku w diecie
- Podsumowanie
Ze względu na swoje właściwości modulujące, można go znaleźć w składzie produktów mających na celu zwiększenie odporności ustroju oraz w produktach poprawiających wydolność organizmu, wpływających na prawidłowy metabolizm energetyczny, sprawność seksualną oraz płodność. Ostrożne szacunki sugerują, że około 25% światowej populacji jest zagrożonych niedoborem cynku.
Ile cynku jest w ustroju człowieka?
Według różnych źródeł, w ustroju znajduje się od 1,6 do 2,9 g cynku lub od 2 do 3 g, a codziennie dostarczane jest od 4,8 mg do 6 mg. Cynk jest przechowywany w mięśniach, wątrobie, kościach, prostacie, nasieniu, najądrzu, w skórze i w oku. Odtwarzane jest 0,1% zasobów cynku dziennie.
Skąd się biorą niedobory?
Większość osób cierpiących z powodu niedoboru cynku rzadko spożywa pokarmy bogate w wysoce biodostępny cynk, dostarczając jednocześnie pokarmy bogate w substancje hamujące przyswajanie cynku. Ogólnie cynk jest wchłaniany w jelicie cienkim i aby ten proces mógł zajść, w pożywieniu musi znaleźć się kwas pikolinowy lub tryptofan. Ten aminokwas jest substratem do jego syntezy. Dodatkowo w diecie musi znaleźć się odpowiednia ilość witaminy B6, która pośredniczy w enzymatycznej przemianie tryptofanu do kwasu pikolinowego.
Co się dzieje przy niedoborach cynku?
Cóż, nie sposób opisać wszystkich skutków niedoborów cynku u człowieka. W największym skrócie: pojawiają się zaburzenia rozwoju kości, spadają zdolności rozrodcze, może pojawić się stan zapalny skóry i łysienie. Niedobór cynku sprzyja powstawaniu blaszki miażdżycowej (w aorcie), spowalnia gojenie się ran, przyczynia się do zaburzeń adaptacji wzroku do ciemności, zaburzeń smaku, węchu i pracy błędnika (utrzymanie równowagi). Niedobory sprzyjają również występowaniu biegunki i zapalenia płuc w krajach rozwijających się.
Niedobory cynku w populacji
Według raportu z 2015 roku, na świecie 800 mln osób jest niedożywionych, ponad 2 miliardy mają chroniczne braki mikroskładników, 6% zgonów na świecie jest spowodowanych brakiem dostarczania wszystkich niezbędnych składników w pożywieniu. W roku 2011 roku 3,5 mld ludzi na świecie miało niedobór wapnia, a 1,1 mld – cynku (najwięcej w Azji i Afryce).
Cynk a stężenie testosteronu
Naukowcy po suplementacji cynkiem zaobserwowali wzrost ilości testosteronu w surowicy u mężczyzn z niedokrwistością sierpowatokrwinkową, w porównaniu z grupą otrzymującą placebo. Dodatkowo odnotowano wzrost masy ciała w odpowiedzi na suplementację cynkiem. Z kolei Shafiei Neek L. i wsp. stwierdzili, iż cynk ma znaczenie dla ciężko trenujących sportowców pod względem modulowania stężenia testosteronu.
W cytowanym badaniu 32 mężczyzn, kolarzy szosowych, przydzielono do czterech grup: placebo, suplementu cynku (30 mg / dzień); suplementu selenu (200 μg / dzień) i grupy Zn-Se (suplement cynkowo-selenowy). Całkowite stężenie testosteronu we krwi w grupie, której podawano cynk, były wyższe niż w grupie selenu po wysiłku. Stężenia wolnego testosteronu w grupie, której podawano cynk, były wyższe niż w innych grupach (po wysiłku).
Inni naukowcy twierdzą, że brak cynku wpływa na stężenie testosteronu, LH oraz metabolizm steroidów w wątrobie. Stwierdzono, że niedobór cynku zwiększa ilość receptorów dla estrogenów, a znacząco zmniejsza ilość receptorów dla androgenów.
Cynk, a biegunka i zapalenie płuc
Choroby dróg oddechowych i układu pokarmowego często trapią sportowców. Częste wyjazdy, narażenie na kontakt z różnymi patogenami mają w tym swój niebagatelny udział. Cynk ma znaczenie dla zachowania zdrowia, co wykazano na przykładzie profilaktyki biegunki i zapalenia płuc u dzieci w krajach rozwijających się. Okazało się, że wśród dzieci otrzymujących cynk odnotowano 18% mniej nowych przypadków biegunki, a rozpowszechnienie biegunki w badanej grupie było 25% niższe. Jeśli chodzi o zapalenie płuc, to dzieci otrzymujące cynk były narażone na 41% niższe ryzyko zachorowania.
Wnioski: suplementacja cynkiem u dzieci w krajach rozwijających się wiąże się ze znacznym zmniejszeniem częstości występowania biegunki i zapalenia płuc - dwóch głównych przyczyn zgonów.
Cynk a masa urodzeniowa dziecka
W badaniach wykazano, iż kobiety otrzymujące 25 mg cynku dziennie w trakcie ciąży, rodziły dzieci o większej masie i większym obwodzie głowy, w porównaniu do kobiet biorących placebo.
Cynk a odporność
Głównym celem badania było określenie wpływu cynku na występowanie wszystkich rodzajów infekcji u zdrowych osób w podeszłym wieku. Celem drugorzędnym było określenie wpływu cynku na cytokiny i markery stresu oksydacyjnego. 50 osób w wieku 50-87 lat otrzymywało 45 mg cynku dziennie przez 12 miesięcy. Udokumentowano, występowanie infekcji w okresie suplementacji. Mierzono wytwarzanie cytokin zapalnych, markery stresu oksydacyjnego i stężenia cynku w osoczu na początku badania i po suplementacji.
Wyniki: w porównaniu z grupą młodszych dorosłych, osoby starsze na początku badania miały znacznie niższy poziom cynku w osoczu. Ponadto wykazywały wyższą produkcję cytokin zapalnych oraz wyższe markery stresu oksydacyjnego w osoczu. Stężenie cynku we krwi w grupie suplementacji wzrosło po 12 miesiącach podawania 45 mg cynku dziennie o 12,8%. W tym samym okresie stężenie cynku w grupie placebo spadło o 7,5%. A więc różnica w stężeniu cynku między grupami, wynosiła po 12 miesiącach ~17,5% (jest to już bardzo dużo, biorąc pod uwagę fizjologię człowieka).
Okazało się, że suplementacja cynkiem zmniejszyła częstość infekcji. Dodatkowo stwierdzono spadek wytwarzania czynnika martwicy nowotworu α (TNF-α) i obniżenie ilości markerów stresu oksydacyjnego w osoczu.
Jakie znaczenie ma TNF-α?
TNF-α to znany czynnik prozapalny, wiązany np. z reumatoidalnym zapaleniem stawów, insulinopornością czy cukrzycą. Przykładowo, miażdżyca i choroba niedokrwienna serca (CHD) są związane z podwyższonym stężeniem interleukiny 6 (IL-6), białka C-reaktywnego (CRP) i czynnika martwicy nowotworów (TNF-α).
Wnioski: suplementacja cynkiem (45 mg dziennie) ma istotny wpływ na ilość infekcji, spadek stężenia czynnika martwicy nowotworu α (TNF-α) i stres oksydacyjny.
Najlepsze źródła cynku w diecie
Do najlepszych źródeł cynku zaliczamy: mak, ziarno sezamu, pestki dyni, sery podpuszczkowe, owies, pszenicę, wołowinę, krewetki.
Podsumowanie
Cynk ma ogromne znaczenie dla zdrowia nie tylko człowieka, ale też zwierząt. Nie należy przekraczać zalecanej dawki - przeciętnie człowiek potrzebuje kilkunastu mg cynku dziennie. Zapotrzebowanie może być wyższe u sportowców i osób w wieku 50-70 lat. Alkohol i diuretyki znacząco nasilają utratę cynku z moczem, a te środki są powszechnie nadużywane przez kulturystów.
Referencje, badania:
Prasad AS, Abbasi AA, Rabbani P, DuMouchelle E. “Effect of zinc supplementation on serum testosterone level in adult male sickle cell anemia subjects.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6786094
Yan-Ling Liu “The effectiveness of zinc supplementation in men with isolated hypogonadotropic hypogonadism”
Shafiei Neek L “Effect of zinc and selenium supplementation on serum testosterone and plasma lactate in cyclist after an exhaustive exercise bout.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21744023
“Dietary calcium and zinc deficiency risks are decreasing but remain prevalent” http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4476434/
Z.A.Bhutta i in. “Prevention of diarrhea and pneumonia by zinc supplementation in children in developing countries: Pooled analysis of randomized controlled trials” https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0022347699700867
Wolfgang Maret i in. „Zinc requirements and the risks and benefits of zinc supplementation” https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0946672X06000411
Robert L. Goldenberg i in. „The Effect of Zinc Supplementation on Pregnancy Outcome” https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/389391
Mariola Friedrich, Dorota Jankowiak, Małgorzata Ożgo i in. „Składniki mineralne w żywieniu ludzi i zwierząt”
Z mojego licznika kalorii wynika że spożywam 5 g. dziennie.
Podasz namiary na ten licznik?
Fitatu
Czy można w jednej porcji przyjąć 35 mg cynku? Na noc jem 2 kaps. MZB z Olimpu i 3 kaps. black test biotecha. Razem to wychodzi 35 mg i nie wiem czy nie za dużo.