Berberyna: suplement czy lek? Poznaj właściwości i działanie berberyny

Berberyna, czwartorzędowa sól amoniowa, należy do grupy alkaloidów, znajdująca się m.in. w korze, kłączach, korzeniach i łodygach Berberis vulgaris L. oraz wielu innych roślinach. Wykazuje zróżnicowane działanie na organizmy żywe. 

1. Suplement czy lek?
2. Berberyna i przerost oraz niewydolność serca
3. Berberyna, a cukrzyca i oporność insulinowa
4. Berberyna a hiperlipidemia
5. Podsumowanie
6. Uzupełnienie dla zaawansowanych 
7. Gdzie występuje berberyna?

Suplement czy lek?

Naukowcy twierdzą, iż berberyna wykazuje właściwości przeciwmiażdżycowe poprzez oddziaływanie na śródbłonek naczyń. Wg badań, większość chorób układu sercowo-naczyniowego (choroba niedokrwienna serca, przewlekła niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek) wiąże się z mniej lub bardziej nasiloną dysfunkcją komórek śródbłonka. Dysfunkcja = aktywność prozapalna, agregacja cholesterolu, komórek piankowatych, płytek krwi itd.

Berberyna i przerost oraz niewydolność serca

Berberyna zapobiega uszkodzeniu niedokrwiennemu / reperfuzyjnemu serca dzięki zmniejszonej produkcji mediatorów prozapalnych, zmniejszeniu stresu oksydacyjnego, obniżeniu ciśnienia krwi. Chroni także przed martwicą i stresem struktury komórkowe.

Tętniaki aorty brzusznej, ze względu na często bezobjawowy przebieg oraz wysoką śmiertelność, w przypadku pęknięcia nazywane są cichymi zabójcami. Częstość ich występowania rośnie wraz z wiekiem i znacznie częściej dotykają osób płci męskiej. W przypadku ich pęknięcia jedynie bardzo szybka interwencja daje szansę na uratowanie życia.

W badaniu klinicznym zbadano wpływ dwumiesięcznego spożycia 200 mg ryżu czerwonego, 500 mg berberyny i 10 mg polikozanoli u 70 pacjentów z hipercholesterolemią. Interwencja znacząco poprawiła sztywność aorty poprzez obniżenie poziomu lipidów i zwiększenie prędkości fali tętna aorty.

Berberyna, a cukrzyca i oporność insulinowa

Wykazano, że berberyna ma wpływ na oporność insulinową, która często występuje w stanie przedcukrzycowym. Jest składnikiem zespołu metabolicznego. Można ją zdefiniować jako stan, w którym normalny lub podwyższony poziom insuliny nie wywołuje zakładanej odpowiedzi biologicznej (tkanki są mniej wrażliwe na insulinę). Podwyższone stężenie glukozy niszczy wszystkie narządy. Cukrzyca stanowi główny problem zdrowotny w większości krajów.

Czym jest zespół metaboliczny?

Charakterystyczne dla niego są np. insulinooporność, hiperinsulinemia (podwyższone stężenie insuliny np. na czczo), upośledzony metabolizm glukozy lub cukrzyca typu 2, dyslipidemia (hipertriglicerydemia, wzrost LDL, spadek HDL), otyłość androidalna (tłuszcz wisceralny, czyli ulokowany w tułowiu, wokół narządów wewnętrznych), nadciśnienie tętnicze, hiperfibrynogenemia, zaburzenia fibrynolizy (wzrost stężenia homocysteiny), choroba wieńcowa.

Berberyna ma wpływ na oporność insulinową, a więc pośrednio także na zespół metaboliczny i stan przedcukrzycowy.

Naukowcy badali mechanizm molekularny oddziaływania berberyny. Wykazali, iż jej podawanie zmniejsza stężenie glukozy na czczo i insuliny w surowicy na czczo, zwiększa mRNA receptora insuliny i wrażliwość na insulinę. Badania w większości dotyczą zwierząt, niemniej są bardzo obiecujące.

W badaniach wykazano, iż u ludzi podawanie 1-1.5 g berberyny dziennie miało silny wpływ na obniżenie HbA1c (glikozylowanej hemoglobiny). Krwinki czerwone mają okres życia szacowany na 120 dni, dlatego glikowana (glikozylowana) hemoglobina jest użytecznym testem pokazującym długookresową glikemię w ustroju człowiek (w największym uproszczeniu można by powiedzieć, iż jest to średnie stężenie glukozy w ostatnich 2-3 miesiącach).

Berberyna a hiperlipidemia

Dyslipidemia często jest wymieniana jako składnik zespołu metabolicznego. Berberyna ma wpływ na metabolizm glukozy i lipidów. Kong i wsp. opisali berberynę, jako „nowy lek obniżający poziom lipidów”, po tym, jak zaobserwowali skuteczność berberyny w obniżaniu stężenia lipidów in vitro i in vivo, który był porównywalny ze statynami.

Zhao i wsp. zaobserwowali, iż berberyna (150 mg / kg / dzień, doustnie, przez 16 tygodni) ma wpływ na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (nonalcoholic fatty liver disease – NAFLD). NAFLD to choroba związana ze stłuszczeniem wątroby, co uwidacznia się w badaniach obrazowych lub badaniu histologicznym. Berberyna oddziaływała poprzez hamowanie glukoneogenezy i regulację metabolizmu lipidów. Berberyna w dawce 40, 60 mg na kilogram masy ciała, przez 4 tygodnie, regulowała wątrobową glukoneogenezę i metabolizm lipidów u myszy z cukrzycą.

Podsumowanie

Na razie berberyna jest sprzedawana jako suplement diety. Biorąc pod uwagę, iż w niektórych aspektach przypomina bardziej lek, warto ją wypróbować, szczególnie iż może pomagać osobom stosującym sterydy anaboliczno-androgenne. Może mieć wpływ np. zaburzone stężenie cholesterolu, zmiany sercowo-naczyniowe, glikemię (typowe skutki uboczne stosowania SAA dotyczą często tych aspektów).

Ponadto hiperlipidemia (podwyższone stężenie cholesterolu i / lub trójglicerydów we krwi) występuje u prawie 60% dorosłych Polaków, a berberyna może mieć na nią znaczący wpływ.

Uzupełnienie dla zaawansowanych 

Grafika: choroby i procesy, w jakich może pomagać berberyna.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6485276/bin/thnov09p1923g001.jpg

Gdzie występuje berberyna?

Berberyna jest jednym z alkaloidów zidentyfikowanych w Chelidonium majus L. (glistnik jaskółcze ziele). Ponadto występuje np. w krzewach Berberis fremontii, Berberis vulgaris L. (berberysie pospolitym), Berberis aristata oraz Berberis aetnensis (najprościej ująć je, jako berberysy).

Berberysy identyfikowano na wysokości 2-2.4 km np. na stokach Etny, wulkanu na wschodnim wybrzeżu Sycylii. Berberynę pozyskuje się z kory, korzenia i owoców berberysa pospolitego. Spotyka się ją również w Coscinium fenestratum (2.6 do 3.3%), Coptis japonica (cynowód japoński) i Coptis chinensis (cynowód chiński).

Polecamy również: Najlepsza berberyna - jaką berberynę wybrać?

Jak podaje dr Różański: „Coptis obejmuje 15 gatunków i należy do rodziny jaskrowatych – Ranunculaceae […] Pomimo, że surowiec – kłącze - może pochodzić z różnych gatunków złotych nici, to i tak jest określany mianem Rhizoma Coptidis (ang. Coptis Root, niem. Coptiswurzel). Również sami Chińczycy i Japończycy, pomimo że surowiec pochodzi z różnych gatunków, to i tak go określają nazwą Huang Lian.

W porządniejszych opracowaniach azjatyckich zróżnicowane są nazwy, zależnie od gatunku: Coptis chinensis – Huang Lian, Coptis deltoides – San Jiao Ye Huang Lian, Coptis teetoides – Yun lian, Coptis omeiensis – E Mei Ye Lian.

W szwajcarskich pracach, dotyczących tradycyjnej medycyny chińskiej, surowce pochodzące z Coptis chinensis, Coptis deltoidea i Coptis teeta, są określane nazwą Coptidis Rhizoma = Huanglian”. Dlatego w wielu opracowaniach, pracach naukowych spotyka się nazewnictwo w rodzaju Rhizoma coptidis (Huang Lian), często bez określenia, z której konkretnie rośliny pochodzi dany związek.

Grafika: procesy miażdżycowe, na które wpływa berberyna.

Grafika: wpływ berberyny na arytmię - L.MN., niewydolność serca, tętniaki aorty brzusznej, uszkodzenia reperfuzyjne serca.

Referencje:

Xiaojun Feng i wsp. „Berberine in Cardiovascular and Metabolic Diseases: From Mechanisms to Therapeutics” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6485276/

Piotr Migas, Magdalena Heyka „Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L.) we współczesnej terapii – wskazania i bezpieczeństwo stosowania” http://www.czytelniamedyczna.pl/3873,glistnik-jasklcze-ziele-chelidonium-majus-l-we-wsplczesnej-terapii-wskazania-i.html

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia, Anna Goździcka-Józefiak, Waldemar Buchwald „Przeciwdrobnoustrojowe działanie Chelidonium majus”. http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2013_236-243.pdf

Anna Wasążnik, Mariusz Grinholc, Krzysztof  P. Bielawski „Czynne usuwanie leku z komórki jako jeden z mechanizmów oporności bakterii na środki przeciwdrobnoustrojowe i metody jego zwalczania” https://phmd.pl/api/files/view/25853.pdf

http://mbc.malopolska.pl/Content/94037/wszechswiat_1960_002.pdf

http://www.czytelniamedyczna.pl/4412,lista-roslin-z-ktorych-surowce-lub-ich-przetwory-moga-byc-skladnikami-suplemento.html

https://www.centrumfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2018/01/kompendium.pdf

Cristiana Caliceti, Paola Rizzo,  and Arrigo Francesco Giuseppe Cicero „Potential Benefits of Berberine in the Management of Perimenopausal Syndrome”

Yin J., Gao Z., Liu D., Liu Z., Ye J. Berberine improves glucose metabolism through induction of glycolysis. The American Journal of Physiology—Endocrinology and Metabolism. 2008;294(1):E148–E156. doi: 10.1152/ajpendo.00211.2007.

https://rozanski.li/1289/klacze-coptis-rhizoma-coptidis-coptiswurzel-coptis-root-zlote-nici-w-praktycznej-terapii/

Adrian Doroszko, Ryszard Andrzejak, Andrzej Szuba  „Dysfunkcja śródbłonka i ADMA w patogenezie nadciśnienia tętniczego” https://journals.viamedica.pl/arterial_hypertension/article/view/12420/10258

Małgorzata Włochal, Marian Grzymisławski „Hiperlipidemie wtórne — patogeneza i leczenie” https://journals.viamedica.pl/forum_zaburzen_metabolicznych/article/view/47521/35669