Rola wielu witamin jest przeceniana, efektem może być ich znaczne przedawkowywanie. Najbardziej znany przykład to witamina C, zdarzają się osoby, które stosują kilkadziesiąt gramów związku dziennie, wierząc, iż leczy np. nieuleczalne choroby. O ile w zwykle stosowanych dawkach witamina C ma wpływ na regenerację, stawy, syntezę kolagenu, to już jej kolosalne przedawkowywanie wcale nie musi służyć zdrowiu. 

W wielu środowiskach silnie zmitologizowana jest także witamina B12. Typowe źródła witaminy B12 w diecie to pokarmy pochodzenia zwierzęcego: wątroba, mięso (np. wołowina i jagnięcina, kurczak), mleko, jaja, ryby i skorupiaki. Czy jej przedawkowywanie np. poprzez zastrzyki ma sens?

  1. Jak wchłania się witamina B12?
  2. Ile witaminy B12 się wchłania z pożywienia?
  3. Czy witamina B12 może się nie wchłaniać?
  4. Czy zastrzyki dużą dawką witaminy B12 mają sens?
  5. Podsumowanie

Jak wchłania się witamina B12?

Ustrój człowieka jest tak skonstruowany, iż zawsze istnieje konkretna dawka pułapowa pokarmu, wody, witamin, leków. 60-80% witaminy B12 jest transportowane w sposób aktywny, w sposób zależny od czynnika wewnętrznego, wytwarzanego w komórkach okładzinowych śluzówki żołądka (dalsze wchłanianie wymaga wykorzystania wapnia). Ten system może być łatwo wysycony, co sprawia, że kolejne dawki witaminy nie są przyswajane. Prawdopodobnie jest to ewolucyjny mechanizm ochronny. 1-2% witaminy B12 wchłaniają się w sposób niezależny od wytwarzania czynnika wewnętrznego, poprzez endocytozę w jelicie krętym (ma to znaczenie przy dużych dawkach doustnych). Naukowcy sugerują, że witamina B12 z pożywienia i z suplementów jest wchłaniane przez różne mechanizmy.

Ile witaminy B12 się wchłania z pożywienia?

witamina B12

Badania oceniające biodostępność witaminy B-12 z różnych źródeł pożywienia u zdrowych uczestników wykazały, że wchłanianie mieści się w zakresie 36%-24% dla produktów jajecznych (dawka odpowiednio 0,3-0,94 µg), 83%-52% dla chudego mięsa (dawka 0,54-5,11 µg), odpowiednio), 42%-30% dla ryb (odpowiednio dawka 2,1-13,1 µg) i 49%-4,5% dla produktów z wątroby (odpowiednio dawka 0,5-38 µg).

Czy witamina B12 może się nie wchłaniać?

Tak. W przypadku witaminy B12 zbyt duże dawki nie są wchłaniane i wg badań potrzeba 4-6 godzin przerwy, aby kolejna dawka doustna mogła być przyswojona. Nadmierne dawki dostarczane poprzez iniekcje domięśniowe również się nie wchłaniają. U niektórych osób przyswajanie witaminy B12 może być upośledzone przez brak czynnika wewnętrznego, u innych brak wystarczającej ilości soku żołądkowego (np. po operacjach chirurgicznych). Trzecią przyczyną są zespoły złego wchłaniania w jelicie krętym. Ponadto stężenie witaminy B12 mogą obniżać leki np. popularna u kulturystów metformina (mimo iż nie działa ona na osoby zdrowe, a może wyrządzać niemałe szkody).

Czy zastrzyki dużą dawką witaminy B12 mają sens?

Nie wiem, czy jest to jakaś wielka tajemnica, ale musiałem sięgnąć po badania z lat 50. XX wieku (Tak! Sprzed 70 lat!), by dowiedzieć się czegoś o przyswajalności witaminy B12 podanej poprzez iniekcję domięśniową. Okazało się, że podawanie od 84,4 mikrograma (µg) do 211,0 µg witaminy B12 spowodowało wydalanie od 53 do 68% w ciągu 18 godzin. Im wyższa była dawka, tym więcej witaminy B12 było tracone.

Przy tym warto pamiętać, iż w USA wg „Mosby's Drug Reference for Health Proffesions" III edycja i „Farmakologii Goodmana i Gilmana” zaleca się podawać przy anemii złośliwej, w postaci iniekcji (domięśniowej lub podskórnej) osobom dorosłym 100 mikrogramów witaminy B12 przez 7 dni, później co drugi dzień 100 mikrogramów przez kolejne 7 dni (preparat ma stężenie 1000 mikrogramów w mililitrze). Następnie podaje się 100 µg co 3-4 dni przez kolejne 2-3 tygodnie. Podtrzymanie: 100 µg raz w miesiącu.

W Polsce zetknąłem się z dawkowaniem rzędu 1000 mikrogramów witaminy B12 w iniekcji raz na miesiąc, co prawdopodobnie spowoduje zmarnowanie większości preparatu (poza tym dawka jest 10-krotnie większa niż w USA!). To nie jest przypadek, w „Przewodniku lekarza” Mieczysław Komarnicki napisał w kontekście leczenia niedoboru witaminy B12: „Leczenie polega na suplementacji witaminą B12. Jednym ze sposobów jest stosowanie dawki 1000 mikrogramów (1 miligram) domięśniowo przez tydzień, potem co 7 dni przez 4 tygodnie, a następnie co 30 dni (do końca życia!)”.

Nie rozumiem, skąd w wytycznych w USA i w Polsce pojawiła się dziesięciokrotna różnica dawki witaminy B12 (100 mikrogramów w USA i 1000 mikrogramów w Polsce). W USA tylko przy „skomplikowanych, problematycznych niedoborach B12” zaleca się 1000 mikrogramów B12 dziennie + kwas foliowy (15 mg dożylnie lub domięśniowo), następnie 1000 mikrogramów B12 dziennie + 5 mg doustnie kwasu foliowego przez 7 dni (ale trzeba się naszukać, nie są to powszechne zalecenia). Być może ktoś nie doczytał, iż przy anemii złośliwej Amerykanie sugerują dawkę 1000-2000 mikrogramów B12 dziennie, doustnie, ale dawka iniekcyjna to tylko 100 mikrogramów dziennie.

Zbyt duże dawkowanie iniekcyjne jest pozbawione sensu. Naukowcy sugerują, że dawką progową jest 42,2 mikrograma witaminy B12 w jednorazowym podaniu domięśniowym (czy podskórnym). Jednak znaczenie ma również fakt, czy dana osoba otrzymała dawkę pojedynczą, czy wcześniej większe ilości witaminy B12. Jeśli ktoś otrzymywał duże dawki witaminy B12, to następuje wysycenie ustroju, a straty są większe, nawet gdy kolejne dawki iniekcyjne są ograniczone.

Podsumowanie

Niewiele wskazuje, by podawanie dużych iniekcyjnych dawek witaminy B12, ale bardzo rzadko (np. raz w miesiącu) miało sens. Prawdopodobnie lepszym rozwiązaniem są częstsze, ale mniejsze dawki, na co wskazują rekomendacje amerykańskie. Jeśli chodzi o suplementy, mogą być one alternatywą dla zastrzyków, z typowych dużych dawek wchłania się wystarczająca ilość witaminy B12. Niemniej sens stosowania ogromnych dawek tego rodzaju witamin polecam rozważyć każdemu, gdyż większość i tak zostanie stracona.

Referencje:

  • Alex Brito i in. Methods to assess vitamin B12 bioavailability and technologies to enhance its absorption https://academic.oup.com/nutritionreviews/article/76/10/778/5041899?login=false
  • Martin F.Sokoloff i in. Urinary Excretion of Vitamin B12 https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0006497120653988
  • Sherezade Khambatta i in. 38-letnia kobieta z narastającym zmęczeniem i dusznością https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/010/934/original/Strony_od_MpD_2011_06-16.pdf?1468416753
  • Mieczysław Komarnicki Niedokrwistości niedoborowe https://www.termedia.pl/Niedokrwistosci-niedoborowe,8,18797,1,0.html
Zawarte treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny. Starannie dbamy o ich merytoryczną poprawność. Niemniej jednak, nie mają one na celu zastępować indywidualnej porady u specjalisty, dostosowanej do konkretnej sytuacji czytelnika.
Komentarze (0)