Witamina A jest niezbędna do prawidłowego wzrostu, reprodukcji, odporności i widzenia. Należy do jednych z ciekawszych związków, długi czas była niedoceniana, a wcześniej nie wiedziano, iż istnieje, jednak obserwowano niepokojące objawy związane z niedoborami.

  1. Gdzie występuje witamina A?
  2. Jakie jest zapotrzebowanie na witaminę A?
  3. Sok z wątroby, czyli szamani w akcji
  4. Witamina A jako lek

Carl Socin zasugerował, że nieznana substancja jest rozpuszczalna w tłuszczach i znajduje się w żółtku. Frederick Gowland Hopkins zaproponował w 1906 roku, że istnieją „nieznane składniki dietetyczne”, które są niezbędne do życia. Wiedziano, iż istnieje jakiś „niezbędny składnik” związany z produktami zawierającymi tłuszcz, nazwano go witaminą A w 1920 r., a jej struktura została zidentyfikowana dopiero w 1932 r. Synteza witaminy A stała się możliwa dopiero w 1946 r. Charakterystyka witaminy A obejmowała okres około 130 lat.

witamina A

Gdzie występuje witamina A?

Spotyka się ją w żywności pochodzenia roślinnego w postaci prowitamin A, zwłaszcza beta-karotenu. Jego bogatym źródłem są warzywa (marchew, natka pietruszki, szpinak, jarmuż, brokuły) i owoce (morele, brzoskwinie). Pewne ilości β-karotenu znajdują się w mleku i jego przetworach, jajach oraz maśle. Witamina A należy do związków lipofilnych, rozpuszczalnych w tłuszczach. Retinol i jego pochodne występują w produktach pochodzenia zwierzęcego. Duże ilości witaminy A znajdziemy w podrobach, szczególnie w wątrobie, ponadto w jajach, serach dojrzewających, maśle oraz niektórych rybach morskich.

Jakie jest zapotrzebowanie na witaminę A?

Średnie zapotrzebowanie oszacowano na 1-3 mg dla dorosłych i 1 mg dla dzieci. Przedawkowanie witaminy A prowadzi do uszkodzeń wątroby, gdyż krąży ona niejako w obiegu zamkniętym, inaczej niż witamina C (która może być wydalana z moczem). Ogólnie przyjmuje się, iż należy zachować rozsądek w dawkowaniu witamin A, D, E i K. O ile witaminę D jest trudno przedawkować, z witaminą A sprawa może być łatwiejsza.

Sok z wątroby, czyli szamani w akcji

W papirusie Ebera opisano zjawisko nocnej ślepoty w starożytnym Egipcie. Leczono to schorzenie, wyciskając „soki” z grillowanej jagnięcej wątroby do oczu chorych pacjentów. W 1971 George Wolff spekulował, że te miejscowo stosowane „krople”, bogate w retinol, prawdopodobnie przedostały się do worka łzowego, gdzie następowało wchłanianie do krążenia ogólnoustrojowego, a tym samym docierały do komórek siatkówki. Być może tak było, jednak Alfred Sommer dodaje, iż obserwował terapię młodego chłopca na wsi w Indonezji. Na zakończenie ceremonii, po wyciśnięciu soku z koziej wątroby na oczy chłopca, tradycyjny „uzdrowiciel” nakarmił dziecko pozostałą wątrobą! Uzdrowiciel nie rozważał spożywania wątroby jako części leczenia; nakarmił dziecko wątrobą, aby nie marnować cennego produktu. Prawdopodobnie nieświadomie „szaman” zapewnił dziecku witaminę A i to jest tajemnica skuteczności terapii.

Witamina A jako lek

Chociaż w latach 30. XX wieku badacze twierdzili, że witamina A może leczyć lub zapobiegać różnym infekcjom, od sepsy poporodowej po przeziębienie, niska jakość wielu badań i brak zrozumienia kontekstu, w jakim zostały przeprowadzone (stan odżywienia badanych, charakter czynnika zakaźnego itp.), dały pozornie sprzeczne wyniki. Środki przeciwdrobnoustrojowe na bazie siarki (sulfonamidy), które stały się dostępne przed II wojną światową, oraz antybiotyki, które pojawiły się po jej zakończeniu, były znacznie skuteczniejsze w leczeniu ostrych infekcji niż witamina A.

Referencje:

  • Sommer A. Vitamin A Deficiency and Clinical Disease: An Historical Overview https://academic.oup.com/jn/article/138/10/1835/4669996?login=false
  • Semba R.D. On the 'discovery' of vitamin A https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23183288/
  • Mutschler E. Farmakologia i toksykologia, WYDANIE III
  • NOWINY LEKARSKIEDWUMIESIĘCZNIK NAUKOWY UNIWERSYTETU MEDYCZNEGOIM. KAROLA MARCINKOWSKIEGO W POZNANIU
  • Geubel AP i in. Liver damage caused by therapeutic vitamin A administration: estimate of dose-related toxicity in 41 cases. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2019375
Zawarte treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny. Starannie dbamy o ich merytoryczną poprawność. Niemniej jednak, nie mają one na celu zastępować indywidualnej porady u specjalisty, dostosowanej do konkretnej sytuacji czytelnika.
Komentarze (1)
M-ka

Kanaliki łzowe prowadzą do gardła, czyli płyn z oczu może po prostu ścieknąć gardłem i trafić do żołądka.

U współczesnych ludzi niedobór tej witaminy też chyba nie jest rzadki, bo jadanie podrobów wyszło z mody, a dużo ludzi unika ryb, nabiału, je mało warzyw... Bardzo często słyszę o kierowcach, którzy źle widzą po zmroku.

0