Laktoza jest dwucukrem składającym się z glukozy i galaktozy. Krąży o niej wiele mitów, podobnie jak o mleku. Przede wszystkim należy odróżniać poszczególne rodzaje produktów. Czym innym jest mleko, jogurt, sery, a np. sproszkowane białko serwatkowe.
Między prawdą a mitem
Ogólnie przyjmuje się, iż mleko budzi wiele kontrowersji. Część z nich ma podbudowę mitologiczną, zasłyszanych legend, opowieści i półprawd, jednak niektóre fakty naukowe nie dają się łatwo odrzucić. To, iż mleko jest źródłem laktozy, to tylko czubek góry lodowej problemów. Ma ono również wiele hormonów, które mogą mieć niekoniecznie pozytywne działanie na ustrój człowieka.
Ciągle jestem pytany o to, co jeść, a czego unikać. Nie chcę narzucać komuś wypracowanego stylu odżywiania, mogę tylko sugerować pewne rzeczy, a decyzja powinna być podjęta indywidualnie. Ludzie bardzo niechętnie zmieniają nawyki żywieniowe, a niektóre z nich prowadzą do grobu i w tych słowach nie ma żadnej przesady.
Co to jest hipolaktazja?
Enzym laktaza znajduje się w rąbku szczoteczkowym (mikrokosmkach) jelita cienkiego. Rozkłada i hydrolizuje laktozę z pożywienia, dzięki czemu glukoza i galaktoza mogą być transportowane przez błony komórkowe. Wchłanianie wymaga nie tylko aktywności enzymatycznej, ale również odpowiedniego czasu przejścia przez błonę śluzową jelita czczego.
Jeśli enzymów laktazowych nie ma lub jest ich niedobór (hipolaktazja), niewchłonięte cukry osmotycznie przyciągają płyn do światła jelita. Napływ płynu do jelita jest w przybliżeniu trzykrotnie większy od ilości przewidywanej na podstawie osmolalności cukru.
Co powoduje hipolaktazja?
Hipolaktazja powoduje, że do 75% laktozy z pożywienia przechodzi w niezmienionej postaci przez jelito cienkie do okrężnicy, gdzie jest szybko metabolizowana przez bakterie okrężnicy, powodując wytwarzanie nadmiernej ilości płynu i gazów w jelitach. Objawy odczuwane przez pacjentów różnią się jednak w zależności od ilości spożytej laktozy i zdolności pacjenta do trawienia laktozy.
Jaka ilość laktozy może wywołać problemy?
U pacjentów z hipolaktazją typową dla dorosłych ilość spożytej laktozy wymagana do wywołania objawów jest różna, ale według doniesień wynosi około 12 do 18 g (od 237 ml do 355 ml mleka). Na nasilenie objawów po spożyciu laktozy wpływa kilka czynników, w tym pochodzenie etniczne i wiek pacjenta; starsi pacjenci są bardziej podatni.
Spożycie małych lub umiarkowanych ilości laktozy zwykle powoduje wzdęcia, skurcze i inne zaburzenia, ale nie powoduje biegunki. Spożycie większych ilości laktozy, szybszy czas opróżniania żołądka i szybszy pasaż jelitowy przyczyniają się do poważniejszych objawów. I odwrotnie, zwiększona aktywność laktazy w jelicie cienkim zmniejsza objawy. Inne pokarmy i obecność odpowiedniej mikroflory w okrężnicy mogą powodować nasilenie objawów u pacjentów.
Czy białko serwatkowe może wywoływać problemy?
Obecnie jest to niezwykle mało prawdopodobne. Technologia nie stoi w miejscu. O ile kiedyś WPC miało sporo laktozy („sporo” jak na odżywkę białkową), to obecnie coraz częściej są to ilości, które można zwyczajnie zignorować (chyba że ktoś jednorazowo konsumuje kilkaset gramów odżywki białkowej).
W części przypadków dolegliwości są spowodowane siłą sugestii lub ogólnym złym prowadzeniem się danej osoby. Niektórzy ludzie na długo przed rozpoczęciem stosowania odżywek białkowych mieli rozliczne problemy, które wymagają badań laboratoryjnych i konsultacji lekarskich.
Ponadto zdarza się, iż ludzie sięgają po fatalne produkty, o wysokim stopniu przetworzenia, pełne wątpliwych dla zdrowia składników. Mogą mieć one laktozę, która jest tam zwyczajnie dodawana.
Ukryte źródła laktozy
| Grupy produktów z „ukrytą laktozą” |
|
Chleb i inne wypieki |
|
Przetworzone płatki śniadaniowe |
| Mieszanki do naleśników, ciastek i ciasteczek |
| Ziemniaki instant, zupy i napoje śniadaniowe |
| Margaryna |
| Niekoszerne mielonki |
| Sosy sałatkowe |
| Cukierki i inne przekąski |
Procesy, choroby mające wpływ na wchłanianie laktozy
Dotyczące jelita cienkiego:
- Enteropatia HIV
- Regionalne zapalenie jelit
- Sprue (celiakia i tropikalna)
- Choroba Whipple’a (lipodystrofia jelitowa)
- Ciężkie zapalenie żołądka i jelit
Dotyczące wielu narządów jednocześnie:
- Zespół rakowiaka
- Mukowiscydoza
- Gastropatia cukrzycowa
- Kwashiorkor
- Zespół Zollingera-Ellisona
Jatrogenne (wywołane interwencją):
- Chemioterapia
- Indukowane kolchicyną
- Popromienne zapalenie jelit (kontakt z radioaktywnymi związkami w medycynie, skażone radioaktywnie produkty itd.)
Podsumowanie
Mleko budzi wiele kontrowersji i należy samodzielnie rozważyć, czy jest niezbędnym składnikiem diety. Odżywki białkowe ewoluowały i są produktem godnym polecenia, ponieważ zawierają znikome ilości laktozy, lub w wersjach Lactose Free nie zwierają jej wcale. Istnieje wiele potencjalnych przyczyn nietolerancji laktozy, przede wszystkim należy rozważyć czy tego rodzaju cukry są dla nas niezbędnym składnikiem diety.
Referencje:
Partial chemical and functional characterization of milk whey products obtained by different processes
Swagerty DL Jr, Walling AD, Klein RM. Lactose intolerance. Am Fam Physician. 2002 May 1;65(9):1845-50. Erratum in: Am Fam Physician. 2003 Mar 15;67(6):1195. PMID: 12018807.
Fabiane La Flor Ziegler I in. Partial chemical and functional characterization of milk whey products obtained by different processes http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0101-20612012000100009
