Istnieje kilka odmian sportu żużlowego: najstarszą i najpopularniejszą jest tzw. żużel klasyczny - na torach o długości 250-400 m o sypkiej nawierzchni. W Niemczech, Belgii i Holandii popularniejszy jest żużel na długich, trawiastych torach (ponad 400 m). Z kolei w części krajów byłego ZSRR na równi z żużlem klasycznym stoi żużel na lodzie.
Nazwa żużel oraz popularne określenie czarny sport wywodzą się z czasów, kiedy na torach stosowano jedynie czarne nawierzchnie żużlowe, obecnie wyparte przez specjalne mieszanki granitu.
Zasady
W żużlu na torach klasycznych zawodnicy ścigają się zazwyczaj przez cztery okrążenia, ze startu wspólnego, w każdym wyścigu (zwanym biegiem) startuje zwykle czterech (rzadziej pięciu lub sześciu) żużlowców. Zawody rozgrywa się w formie indywidualnej, lub drużynowej bądź parami, sumując punkty uzyskane przez zawodników danej drużyny. Obsada biegu jest ustalana na podstawie tabeli biegowej. Za zwycięstwo w biegu zawodnik (oraz odpowiednio drużyna) uzyskuje 3 punkty, za drugie miejsce 2, za trzecie odpowiednio 1 pkt. Zawodnik, który do mety dotrze ostatni lub wyścigu nie ukończy (niezależnie, czy z powodu defektu sprzętu, wykluczenia czy upadku), nie otrzymuje punktów.
W zawodach indywidualnych każdy zawodnik zazwyczaj prezentuje się na torze pięciokrotnie (w zależności od ustalonej tabeli biegów, czyli obsady każdego biegu), spotykając się jednokrotnie z każdym innym zawodnikiem. Nieraz stosuje się odmienną tabelę biegową, odpowiadającą systemowi pucharowemu - rezultat każdego biegu decyduje o obsadzie następnych; najsłabsi odpadają, a najlepsi w ostatnim biegu spotykają się w finale, który decyduje o końcowym triumfie. Na takich zasadach w latach 1998-2004 rozgrywano turnieje Grand Prix, wyłaniające mistrza świata.
Wśród zawodów drużynowych wyróżnia się mecze (2 drużyny) oraz czwórmecze (4 drużyny), rzadziej trójmecze, pięciomecze itd. W przypadku meczów z udziałem dwóch drużyn, w każdym wyścigu bierze udział po dwóch zawodników z każdej drużyny, zgodnie z tabelą biegową. Przepisy różnią się w zależności od kraju - np. liga szwedzka stosuje 16-biegową tabelę wyścigów, a polska i angielska 15-biegowe, lecz zupełnie odmienne.
Trener nie ma zazwyczaj regulaminowej możliwości wprowadzania dowolnych zmian (każdy za każdego) - istnieją bowiem szczegółowe przepisy stosowania rezerwy, w normalnej sytuacji pozwalające zastępować jedynie zawodnikami młodzieżowymi (do 21. roku życia). Odrębne, mniej rygorystyczne przepisy zmian obowiązują jedynie w przypadku kontuzji któregoś z zawodników lub dużej różnicy punktowej pomiędzy zespołami. W przypaku straty 6 punktów w meczu do prowadzącej drużyny trener może zarządzić rezerwę taktyczną, w miejsce dowolnego zawodnika może pojechać każdy inny. Na rezerwie taktycznej jeden zawodnik może startować tylko 1 raz na mecz W Anglii zaś stosowana jest tzw. Złota rezerwa zawodnik na tej rezerwie startuje 15 metrów dalej niż pozostali, a jego punkty liczą się podwójnie.
Żużel na długich lub trawiastych torach od żużla klasycznego pod względem zasad różni się z reguły większą ilością zawodników w jednym biegu, nieraz większą ilością okrążeń i odpowiednio zmodyfikowaną punktacją.
Boisko żywe,diabeł martwy
boisko martwe,diabeł żywy
/ks/Bosko