Rola węglowodanów w organizmie
Większość przemian węglowodanowych prowadzi do powstawania glukozy. Do prawidłowego funkcjonowania organizmu konieczne jest stałe stężenie glukozy we
kn”.”i (80-12(3 mg%. Glukoza jest wyłącznym źródłem energii dla układu nerwowego.
Niektóre węglowodany, jak galaktoza i ryboza, są materiałem budulcowym lub służą do syntezy substancji biologicznie czynnych. Węglowodany pełnią też istotną rolę w przemianie wodnej i mineralnej organizmu. Skrobia jest materiałem zapasowym w roślinach, natomiast glikogen jest magazynowany u człowieka i zwierząt. Zasoby glikogenu są bardzo niewielkie.
Przez wiele lat sądzono, że węglowodany nieprzyswajalne nie mają większego znaczenia w żywieniu, ponieważ nie są trawione przez enzymy przewodu pokarmowego człowieka, a także me wnoszą ważnych składników odżywczych. Tymczasem w latach siedemdziesiątych XX w. Burkiti (angielski lekarz) postawił iipotezę, że błonnik pokarmowy jest aktywnym czynnikiem zapobiegającym wielu schorzeniom trapiącym kraje cywilizowane. Okazało się bowiem, że błoniik pokarmowy w istotny sposób wpływa na motorykę przewodu pokarmowego, ączególnie przez przyspieszanie przejścia zawartości jelitowej i powiększanie masy stolca. Można obecnie uważać za udowodnione, że zmniejszenie zawartości błonnika w diecie ludzi z krajów rozwiniętych ma ścisły związek z zapadaniem na niektóre choroby przewodu pokarmowego, a w szczególności jelita grubego, jak:
uchyłki, polipy, a nawet rak oraz zaburzeniami czynnościowymi całego przewodu pokarmowego. Bada się też zależność między niskim spożyciem błonnika a występowaniem zmian miażdżycowych u ludzi.
2.4.3. Trawienie i główne kierunki przemian węglowodanów
Trawienie węglowodanów, a wśród nich skrobi, dekstryn czy glikogenu, zachodzi już w jamie ustnej pod wpływem ptialiny, enzymu zawartego w ślinie. Następnie działa amylaza trzustkowa, która rozkiada wietocukry do maltozy. Sacharoza, maltoza, laktoza ulegają rozkładowi do odpowiednich jednocukrów pod wpływem zespołu enzymów, działających w komórkach śluzówki jelita cienkiego. Na marginesie można tu dodać, że u ludzi starszych, którzy przestali spożywać mleko, zanika laktaza (enzym występujący w komórkach śluzówki jelita cienkiego) i spożywanie tego produktu wywołuje zaburzenia czynności przewodu pokarmowego.
Przez błonę jelita cienkiego wchłaniane są Lylko węglowodany proste. Przechodzą one do krwi żyły wrotnej, a wraz z nią do wątroby. Nie strawione węglowodany są wydalane w kale. W wątrobie następuje przemiana heksoz w glukozę, którajest cukrem fizjologicznym, krążącym we krwi i w płynach organizmu. Utrzymywanie stałego poziomu glukozy we krwi jest regulowane wieloma czynnikami, m.in. ważną rolę pełnią hormony trzustki i nadnercza.
Badania nad zawartością poziomu glukozy we krwi przed spożyciem posiłku i po jego spożyciu. a także w warunkach wysiłku fizycznego wskazały na istnienie wyraźnej zależności między zawartością glukozy we krwi a wydolnością pracy mięśniowej. Udowodniono, że długie przerwy między posiłkami pogarszają samopoczucie i obniżają wydajność pracy. Mniejsze, ale częste posiłki w ciągu dnia lepiej wpływają na wydajność niż jednorazowe duże. Należy przypomnieć, że mózg może wyłącznie korzystać z glukozy dostarczanej przez krew, bo nie gromadzi glikogenu. Wiadomo, że mózg, który stanowi ok. 3% masy ciała, wykorzystuje w stanie spoczynku organizmu aż ok. l/4 całej zużywanej glukozy. Wy. stąpienie więc hipoglikemii (czyli obniżenia poziomu cukru we krwi) po przerwie nocnej, pogłębionej przez wyjście do szkoły bez śniadania, powoduje słabą koncentrację w czasie lekcji i może mieć wpływ na pogorszenie wyników w nauce. Istotne jest więc spożywanie I śniadania.
Glukoza krążąca we krwi i doprowadzana do poszczególnych komórek jest
źródłem energii wyzwalanej w dwóch procesach; glikolizy i utleniania wewnątrzkomórkowego. Proces glikolizy jest wielostopniowy i prowadzi do powstania kwasu pirogronowego, co łączy się z wydzielaniem energii. Kwas pirogronow) w warunkach tlenowych jest rozkładany do dwutlenku węgla i wody, a w warunkach beztlenowych do kwasu mlekowego, też z wydzieleniem energii. Energie jest magazynowana w formie ATP (adenozynotrójfosforanu) i zużywana w różnych procesach anabolicznych.
Trzeba dodać, że związki pośrednie powstające z glukozy są wynikiem przemian aminokwasów i tłuszczów i służą do wytwarzania ważnych biologicznie związków (kwasy nukleinowe, kwasy uronowe, niektóre aminokwasy i inne). Powoduje to połączenie wielu różnych przemian, zachodzących w komórkach w sposób jeszcze bardziej złożony niż połączenie kół zębatych w funkcjonującym zegarze.
Węglowodany powinny dostarczać dziennie ok. 55—65% całkowitej energii:
— należy je spożywać w większości w postaci
węglowodanów złożonych,
— spożycie sacharozy nie powinno przebaczać 10—12% całkowitej energii,
— należy zwiększać spożycie błonnika pokamowego tak, aby dziennie spożyć od 20 do 40 g.
qazar
ZASŁUŻONY
no tak
zakrześ
wedlina
iagoodka
Sachem
