Cynk, a układ odpornościowy, biegunki i opóźnienie wzrostu

Cynk jest pierwiastkiem śladowym pełniącym wiele podstawowych funkcji w ustroju. Bierze udział w metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczów, a także w syntezie i degradacji kwasów nukleinowych. Jest niezbędny dla utrzymania zdrowia skóry, uczestniczy w regeneracji naskórka, jest konieczny dla odpowiedzi immunologicznej ustroju. Cynk znajduje się w każdej komórce każdego żywego organizmu i jest niezbędny do syntezy DNA oraz wzrostu i różnicowania komórek.

Niedobór cynku, a wzrost

Prasad i in. zgłosili pierwsze rozpoznane przypadki niedoboru cynku u ludzi w 1963 roku wśród słabo rosnących, dorastających chłopców w Egipcie. Dobrze znane konsekwencje niedoboru cynku u ludzi, np. opóźnienie wzrostu i spadek funkcji odpornościowych, mogą wynikać także z wielu innych niedoborów makro i mikroelementów, bywają trudne do jednoznacznego zidentyfikowania.

Cynk, a malaria

Wykazano, że suplementacja cynkiem o 18% redukowała częstość występowania biegunek, o 41% zapalenia płuc i może mieć związek ze zmniejszeniem zachorowań na malarię. Malaria atakuje każdego roku ok. 500 mln osób, a zabija 1 mln ludzi. Statystyki nie zmieniły się zbytnio od kilkudziesięciu lat. Niemniej jakoś nie widać w mediach paniki związanej z tą chorobą, a nagłaśnia się znacznie mniej groźne przypadki zdrowotne. Podobnie ignoruje się problem wirusa HIV, czy całej rodziny wirusów zakażenia wątroby. Od 1963 do 2001 r. malaria zabiła co najmniej 163 osoby, które „przywlekły” ją do USA (zakaziły się, będąc na wyjeździe w kraju, gdzie występuje endemicznie). 

Rola cynku w funkcjonowaniu układu odpornościowego człowieka doprowadziła do przeprowadzenia badań obserwacyjnych, w których oceniano zależność między stężeniem cynku i podatnością na choroby zakaźne. Bondestam i współpracownicy przebadali 28 dzieci w wieku od 10 miesięcy do 10 lat i zaobserwowali, że stężenia cynku we krwi są znacznie niższe u dzieci, które były bardziej podatne na infekcje w porównaniu ze zdrowymi osobami z grupy kontrolnej. W badaniu poziomu cynku wśród ciężarnych kobiet z Malawi, niski poziom cynku we włosach był związany z zachorowalnością na malarię po uwzględnieniu liczby ciąż.

Cynk, a biegunki 

Biegunka zwiększa tempo utraty endogennego cynku z błony śluzowej jelit. W badaniu przeprowadzonym przez Castillo-Durana i współpracowników zaobserwowano utratę cynku podczas ostrej biegunki u hospitalizowanych niemowląt w Brazylii. Zwiększone straty cynku mogą potęgować podatność ustroju na patogeny wywołujące biegunkę, szczególnie jeśli towarzyszą diecie, która pozostawia wiele do życzenia, w której występują liczne niedobory. Cynk był najpierw badany jako lek na biegunkę, a następnie zaobserwowano, że zmniejsza częstość występowania dodatkowych epizodów biegunki.

W zbiorczej analizie dziewięciu randomizowanych kontrolowanych badań stwierdzono, że suplementacja cynku zmniejsza częstość występowania biegunki o 18% w porównaniu z dziećmi niesuplementowanymi wspomnianym pierwiastkiem. W raporcie tym oceniono zarówno krótkoterminowe próby suplementacji, z cynkiem podawanym jako 14-dniowa terapia na biegunkę, jak i ciągłą suplementację, z cynkiem podawanym codziennie przez co najmniej kilka miesięcy. 

W pięciu badaniach wykazano spadek częstości występowania uporczywej biegunki o 27%, a w kolejnych trzech wykazano spadek o 13% w czerwonce. W krócej trwających eksperymentach stwierdzono 34% redukcję częstości występowania biegunki w ciągu dwóch do trzech miesięcy suplementacji cynkiem.

Cynk, a zapalenie płuc

Zinc Investigators’ Collaborative Group przeprowadziła zbiorczą analizę czterech badań dotyczących suplementacji cynkiem w odniesieniu do częstości występowania zapalenia płuc. W grupach suplementowanych cynkiem odnotowano zmniejszenie częstości występowania zapalenia płuc o 41%. W badaniu Bhandari i in. odnotowano zmniejszenie częstości występowania zapalenia płuc. Po uwzględnieniu wielokrotnych epizodów zapalenia płuc u tego samego dziecka, dzieci otrzymujące cynk były narażone na 26% niższe ryzyko, w porównaniu do osób otrzymujących placebo. W zrewidowanej zbiorczej analizie wszystkich pięciu badań oszacowano zmniejszenie częstości występowania epizodów zapalenia płuc o 34%.

Podsumowanie

Wydaje się więc, iż cynk nie jest tylko ważnym składnikiem regulującym powstawanie komórek krwi, odczuwanie smaku, zapachu i związkiem uczestniczącym w procesie widzenia, ale ma też szerokie spektrum dodatkowych działań. To nie znaczy, że stosowanie cynku powinno komuś zastąpić kontakt z lekarzem, szczególnie jeśli u danej osoby występuje uporczywa biegunka, powtarzają się zapalenia płuc czy ktoś podejrzewa u siebie malarię po egzotycznym wyjeździe.

Referencje:

• Christa Fischer Walker, Robert E. Black Zinc and the risk for infectious disease https://tahomaclinic.com/Private/Articles3/Zinc/Fischer%20Walker%202004%20-%20Zinc%20and%20the%20risk%20for%20infectious%20disease.pdf
• Robert D. Newman i in. Malaria-Related Deaths among U.S. Travelers, 1963–2001 https://doi.org/10.7326/0003-4819-141-7-200410050-00012
• K. Ryan Wessells i in. Estimating the Global Prevalence of Zinc Deficiency: Results Based on Zinc Availability in National Food Supplies and the Prevalence of Stunting https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0050568
• M. Friedrich Składniki mineralne w żywieniu ludzi i zwierząt Szczecin 2002