Dieta bezglutenowa - czy na pewno jej potrzebujesz?

Istnieją produkty, którym przypisuje się nadzwyczajne zdrowotne właściwości, ale są i takie, które obarczone zostały odpowiedzialnością za całe zło tego świata. Niegodziwa rola przypisana została szczególnemu białku, które znajduje się w wielu zbożach, głównie w pszenicy. Mowa o glutenie.

1. Gluten – czyli co?
2. Czy odstawienie glutenu może pomóc?
3. Wzrost zachorowań na celiakię
4. Glutenowa panika
5. Czy przejście na dietę bezglutenową może okazać się niebezpieczne?
6. Rezygnacja z glutenu a strach przed żywnością „zakazaną”
7. Podsumowanie

W ostatnich latach obserwujemy napływ produktów z napisem bezglutenowy. Wiele osób jest przekonanych, że bezglutenowy to pojęcie tożsame ze „zdrowy”, „dobry dla zdrowia”. Produkty bezglutenowe uchodzą w powszechnej opinii za dietetyczne i dobre dla każdego. Czy jednak rzeczywiście każdy potrzebuje diety bezglutenowej? Czy niesie ona za sobą jakieś niebezpieczeństwa?

Gluten – czyli co?

Gluten to po prostu białko roślinne znajdujące się w pszenicy, jęczmieniu, życie i ich pochodnych. Gluten może pojawić się również w owsie poprzez zanieczyszczenie tego zboża innymi ziarnami. Gluten zbudowany jest z dwóch typów białek: gliadyny i gluteniny. W połączeniu z wodą gluten nadaje ciastu elastyczność.

Oznacza to, że gluten znajduje się w większości rodzajów pieczywa, w płatkach zbożowych, makaronach, pizzy, piwie, wypiekach, wielu słodyczach. Gluten czai się na nas również w wielu zupach, sosach, dipach, a nawet kiełbasach i wędlinach.

Czy odstawienie glutenu może pomóc?

Tak! Jednak nie każdemu. Odstawienie produktów zawierających gluten nie jest złotym środkiem ani na poprawę zdrowia, ani na redukcję masy ciała.

Kto bezwzględnie powinien unikać glutenu? 

Są jednak osoby, które w istocie powinny unikać glutenu. Około 1% populacji choruje na celiakię, co oznacza, że gluten wyzwala odpowiedź autoimmunologiczną w całym ciele. To rozległe zapalenie szczególnie uszkadza jelita cienkie, nie pozwalając im wchłonąć niezbędnych składników odżywczych z pożywienia. Ludzie z celiakią muszą stosować dietę całkowicie bezglutenową. W ich przypadku wykluczenie glutenu poprawi stan zdrowia i może pomóc w osiągnięciu prawidłowej masy ciała.

Kolejne 6% ludności ma pewien stopień nadwrażliwości na gluten mimo tego, że nie choruje na celiakię. W przypadku tych osób spożywanie glutenu nie powoduje uszkodzeń jelit, ale może powodować wzdęcia, gazy, bóle stawów i „mgłę mózgową”. Unikanie glutenu może sprawić, że osoby te poczują się znacznie lepiej.

W celu potwierdzenia lub wykluczenia którejś z powyższych chorób należy udać się do gastrologa i zrobić niezbędne badania.

Wzrost zachorowań na celiakię

Wraz z innymi chorobami autoimmunologicznymi niezdolność do trawienia glutenu rośnie, a gdy nie jest leczona, może prowadzić do niedożywienia, odwapnienia kości, bezpłodności, a nawet śmierci. W ostatnich latach wzrosła również liczba osób cierpiących na nadwrażliwość na gluten.

Glutenowa panika

Mimo to, rosnące tempo tych chorób nie jest jedyną przyczyną rozwoju glutenowej paniki XXI wieku. Wiele wskazuje na to, że przyczyną rosnącego strachu przed spożywaniem glutenu, są media. Co więcej, wiele osób po odstawieniu glutenu rzeczywiście straciło na wadze i poczuło się lepiej. Jak to możliwe?

Dieta bezglutenowa a spadek wagi

Biorąc pod uwagę, w jak wielu produktach znajduje się to białko roślinne, jego odstawienie może przełożyć się na spadek wagi. Dlaczego? Jeśli ktoś, kto do tej pory żywił się kanapkami, pizzą, piwem i makaronem z sosami, postanowił zrezygnować z glutenu i odstawił wszystkie wyżej wymienione produkty, a sięgnął po warzywa, jajka, mięso, owoce i ryż, to prawdopodobnie znacznie zredukował masę ciała i poprawił swoje samopoczucie.

Nawet jeśli nie zdiagnozowano u Ciebie celiakii, dieta bezglutenowa może złagodzić IBS, zmniejszyć stan zapalny, czy też zmniejszyć trądzik.

Powyższe objawy mogą być zachęcające i skłaniać do tego, by zrezygnować ze spożycia glutenu.

Przeczytaj również: Problemy jelitowe, od czego boli brzuch? IBS, gluten, laktoza czy fruktoza?

Czy przejście na dietę bezglutenową może okazać się niebezpieczne?

Gluten sam w sobie nie jest białkiem wartościowym i niezbędnym w naszej diecie. Dieta pozbawiona glutenu nie jest więc dietą niedoborową. Istnieje wiele produktów naturalnie pozbawionych glutenu, którymi możemy z powodzeniem zastąpić pieczywo, makarony, mąkę pszenną. Do bezglutenowych produktów, które warto w takiej sytuacji włączyć do diety należy zaliczyć: ryż, kaszę jaglaną, gryczaną, płatki jaglane, komosę ryżową. Jeśli odpowiednio zastąpimy produkty zawierające gluten, tymi które go nie posiadają, okaże się, że nasza dieta nie tylko nie jest niedoborowa, ale jest wręcz bardziej odżywcza.

Gdzie tkwi problem?

Jeśli jednak postanowimy zrezygnować ze spożywania glutenu i zamiast po zwykłe pieczywo sięgniemy po gotowe bezglutenowe wypieki, zamiast makaronu wybierzemy gotowy makaron bezglutenowy, zamiast ciastek na mące pszennej sięgniemy po ciasteczka bezglutenowe, to nie tylko nie schudniemy, ale również możemy doprowadzić do niedoborów żywieniowych.

Co więcej, zwykle, gdy gluten jest usuwany z żywności, zwłaszcza z produktów piekarniczych, dodaje się więcej tłuszczu i cukru, aby były bardziej smaczne. W taki sposób możemy sobie zaszkodzić.

O czym warto pamiętać? 

Aby zrozumieć potencjalne negatywne skutki odchodzenia od diety bezglutenowej, ważne jest, aby pamiętać, że większość produktów zawierających gluten zawiera również inne cenne składniki odżywcze, w tym błonnik, magnez i witaminy z grupy B.

Spożywanie pełnych zbóż od dawna doceniane jest za ich działanie ochronne przeciwko chorobom serca i różnym rodzajom nowotworów. Usunięcie ich z diety może mieć odwrotny skutek. Wpływ na zdrowie serca ma częściowo związek z ilością błonnika w ziarnach zawierających gluten. Błonnik znany jest z wiązania cholesterolu i usuwania go z organizmu, zanim jeszcze pozatyka naczynia krwionośne.

Jak wszyscy wiemy, błonnik odgrywa także inne ważne funkcje, takie jak wspomaganie trawienia, a niedostateczna ilość ziaren może szybko doprowadzić do zaparć. Dodatkowo błonnik pokarmowy pochodzący z ziaren przynosi również korzyści naszemu mikrobiomowi. Dobre bakterie w jelitach wiążą się ze zdrowiem psychicznym i zmniejszonym ryzykiem cukrzycy, chorób serca i raka.

Kwestia żelaza i witaminy B12 i innych

Badania pokazują również, że nieprawidłowo zbilansowana dieta bezglutenowa może być niedoborowa w żelazo, kwas foliowy, niacynę, tiaminę, ryboflawinę i witaminę B12. Wymienione składniki odżywcze pomagają zapobiegać m.in. anemii. Nie chodzi tylko o to, czego brakuje, ponieważ gluten służy, jako klej. To właśnie on sprawia, że bułeczki są puszyste, a chleb i ciasto nie rozpada się na kawałki.

Rezygnując z glutenu, musimy go czymś zastąpić. Bardzo często alternatywy nie należą do najzdrowszych. Wiele takich alternatyw to dodatki i wypełniacze, w postaci tłuszczu, cukru i soli.

Rezygnacja z glutenu a strach przed żywnością „zakazaną”

Strach przed "zakazaną" żywnością może siać spustoszenie w życiu wielu osób, zmuszając je do unikania spotkań ze znajomymi i obsesji na punkcie każdego wyboru żywności. Często samo negatywne nastawienie do danego produktu może powodować szereg negatywnych objawów. Pozytywne nastawienie do jedzenia jest niezwykle istotne. Dmuchanie bańki strachu i niebezpieczeństwa związanego ze spożyciem glutenu może przynieść więcej szkody niż pożytku.

Podsumowanie

Jeśli podejrzewasz, że gluten może być przyczyną twoich problemów zdrowotnych, udaj się do dietetyka lub lekarza gastrologa. Eliminacja glutenu z diety nie jest złotym środkiem na redukcję wagi. W większości osób eliminowanie glutenu z diety nie jest konieczne. Jeśli decydujemy się na wykluczenie lub ograniczenie spożywania glutenu, sięgajmy po pokarmy naturalnie bezglutenowe i zadbajmy o to, by nasza dieta była prawidłowo zbilansowana.