W dzisiejszym odcinku z cyklu poświęconego deficytowym składnikom wegańskiej diety zajmiemy się problemem potencjalnego niedoboru laktoferyny. Laktoferyna jest białkiem należącym do rodziny transferyn, odkrytym po raz pierwszy w mleku krowim w 1939 roku.
Gdzie występuje laktoferyna?
Wytwarzana jest ona przez błony śluzowe tkanki nabłonkowej ssaków i znajdowana jest m.in. we łzach, ślinie, błonie śluzowej żołądka, śledzionie, węzłach chłonnych, skórze oraz komórkach odpornościowych krwi, chociaż w największych stężeniach występuje w mleku, a szczególnie w mleku pierwszym, zwanym siarą, młodziwem lub colostrum.
Właściwości biologiczne laktoferyny
Laktoferyna, jak dowodzą badania, wykazuje niezwykle szeroką aktywność biologiczną, wpływając pozytywnie na czynności życiowe naszego organizmu, działając głównie przeciwzapalnie, antyoksydacyjnie, immunomodulująco, przeciwalergicznie, przeciwnowotworowo, przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo, m.in. w odniesieniu do koronawirusów wywołujących chorobę COVID-19.
Laktoferyna jest również transporterem żelaza, ułatwiającym wchłanianie tego pierwiastka z pożywienia i jego dystrybucję do tkanek, a także czynnikiem chroniącym przed otyłością oraz rozwojem związanych z nią chorób metabolicznych, głównie cukrzycy i chorób układu krążenia.
Czy laktoferyna jest niezbędnym składnikiem pokarmowym?
Jak już zostało wspomniane, laktoferyna wytwarzana jest przez błony śluzowe tkanki nabłonkowej ssaków, w tym ludzi, a jej obecność została potwierdzona w nerkach, płucach, pęcherzyku żółciowym, trzustce, jelitach, wątrobie, prostacie, ślinie, łzach, spermie, płynie mózgowo-rdzeniowym, moczu, wydzielinie oskrzelowej, wydzielinie z pochwy, płynie maziowym, krwi pępowinowej, osoczu krwi i komórkach układu odpornościowego. Jest jednym słowem obecna wszędzie tam, gdzie organizm potrzebuje szybkiej i skutecznej ochrony przed zagrożeniami zewnętrznymi.
Niemniej w największych stężeniach występuje w mleku. Chociaż szczególnie w mleku pierwszym, zwanym siarą, młodziwem lub colostrum, to jednak również w mleku z każdego kolejnego etapu laktacji. Z uwagi na ten fakt, laktoferyna jest również składnikiem pokarmowym, pobieranym przez ludzki organizm na skutek spożywania mleka oraz niektórych produktów mlecznych.
Laktoferyna jest z pewnością niezbędnym składnikiem pokarmowym dla noworodków, stąd też tak jej wysokie stężenia w pierwszym mleku matki. Natomiast, ponieważ w późniejszym wieku ludzki organizm samodzielnie wytwarza już laktoferynę, dlatego teoretycznie nie jest ona niezbędnym składnikiem pokarmowym w diecie osób dorosłych.
Badania wykazały, że spożywanie laktoferyny na poziomie 200-300 mg dziennie niesie wiele pożytku dla naszego zdrowia, m.in. chroni przed niedoborem żelaza i rozwojem niedokrwistości, obniża masę tkanki tłuszczowej i reguluje apetyt, obniża poziom glukozy we krwi i zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, hamuje rozwój stanu zapalnego i moduluje pracę układu odpornościowego, pozytywnie reguluje skład mikroflory jelitowej oraz przyspiesza powrót do zdrowia w przypadku infekcji wirusowych.
Problem niedoboru laktoferyny w wegańskiej diecie
Głównym źródłem laktoferyny w naszej codziennej diecie jest mleko, którego szklanka dostarcza nam 20-60 mg tego składnika pokarmowego. Zawartość laktoferyny w spożywanym przez nas mleku zależy z jednej strony od czynników genetycznych, takich jak gatunek lub rasa bydła, z drugiej zaś od czynników niegenetycznych, takich jak liczba porodów i etap laktacji, dzienna produkcja mleka i stan zdrowia wymion.
Mniej aktywnej laktoferyny zawiera też mleko przegotowane i ukwaszone, albowiem wysoka temperatura i kwasowość prowadzą do denaturacji tego białka, pozbawiającej laktoferynę jej unikalnych właściwości biologicznych.
Dla osób korzystających z suplementacji białka znakomitym źródłem laktoferyny mogą być białka serwatkowe, albowiem 1% składu tych białek tworzony jest właśnie przez białko laktoferyny. Tak więc standardowa porcja odżywki wysokobiałkowej, opartej na izolacie lub koncentracie białek serwatkowych, zawierająca zwykle ok. 25 g białka, dostarcza do organizmu 250 mg laktoferyny, czyli akurat tyle, ile mniej więcej (200-300 mg) zalecają do dziennego spożycia specjaliści.
Jeżeli natomiast chodzi o żywność pochodzenia roślinnego, to wprawdzie brakuje tutaj ścisłych danych, wiadomo jednak, że w tego typu pokarmach laktoferyna niemal w ogóle nie występuje, chociaż pewne niewielkie jej ilości znaleziono w ziemniakach, patatach, pomidorach, gruszkach oraz w jęczmieniu i pszenicy.
Jak radzić sobie z problemem?
Dostępne na rynku suplementy laktoferyny oparte są zwykle na białku pozyskiwanym z mleka krowiego. Wprawdzie opracowano już metody przemysłowej produkcji laktoferyny na drodze fermentacji mikrobiologicznej oraz modyfikacji genetycznej grzybów i roślin, ale oparte na tak pozyskiwanym białku suplementy diety to chyba dopiero przysłowiowa „pieśń przyszłości”.
Jeżeli jednak nie jesteśmy stricte weganami, a raczej wegetarianami niestroniącymi jednoznacznie od produktów mlecznych lub korzystamy z diety wegańskiej jedynie z uwagi na jej walory zdrowotne, bez jakiejś pogłębionej podbudowy ideologicznej, może warto byłoby włączyć do naszego codziennego menu odżywkę opartą na izolacie lub koncentracie białek serwatkowych, w celu uzupełnienia tak pożytecznej dla zdrowia laktoferyny…
Sławomir Ambroziak
