W dzisiejszym odcinku z cyklu poświęconego deficytowym składnikom wegańskiej diety zajmiemy się problemem potencjalnego niedoboru hydroksyproliny. Hydroksyprolina to aminokwas wyizolowany po raz pierwszy przez E. Fischera w 1902 r. z żelatyny wołowej, który, jak okazało się w późniejszych badaniach, jest charakterystycznym składnikiem dwóch typów białek ludzkiego organizmu – kolagenu i elastyny.
- Jakie funkcje pełni w naszym organizmie hydroksyprolina?
- Skąd pochodzi hydroksyprolina?
- Czy hydroksyprolina to niezbędny składnik pokarmowy?
- Wegańskie problemy z hydroksyproliną
- Jak radzić sobie z problemem?
Jakie funkcje pełni w naszym organizmie hydroksyprolina?
Kości, stawy, ścięgna, więzadła i nie tylko
Jako kluczowy składnik elastyny i kolagenu, hydroksyprolina kształtuje charakterystyczną strukturę przestrzenną tych białek, odpowiedzialną za specyficzne cechy mechaniczne tkanki łącznej, budującej skórę, kości, ścięgna, powięzi, więzadła, stawy, naczynia krwionośne i błonę podstawną tkanki mięśniowej, a także chroniącej wiele innych struktur organizmu.
Odporność i reakcje obronne na niedotlenienie
Ponadto hydroksyprolina zaangażowana jest w aktywność neutrofili (komórek odpornościowych, będących pierwszą linią obrony organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi) oraz reakcję obronną tkanek na niedotlenienie.
Równowaga życiowa
Bardzo ważną funkcją pełnioną przez hydroksyprolinę w ludzkim organizmie jest też rola prekursora glicyny. Synteza glicyny z hydroksyproliny odgrywa bowiem kluczową rolę w utrzymaniu równowagi życiowej tego aminokwasu, ponieważ standardowa dieta jest w stanie zaspokoić co najwyżej 14% dziennego zapotrzebowania na glicynę, a inne szlaki jej syntezy okazują się niewydajne.
Natomiast glicyna jest przekaźnikiem w układzie nerwowym oraz głównym czynnikiem promującym w naszym organizmie syntezę tak ważnych czynników aktywnych biologicznie, jak antyoksydacyjny glutation, sole kwasów żółciowych, hem, puryny i kreatyna.
Hamowanie czynników prozapalnych
Hydroksyprolina hamuje też syntezę czynników prozapalnych, wychwytuje wolne rodniki tlenowe i eliminuje reaktywne formy tlenu oraz aktywuje ekspresję enzymów antyoksydacyjnych, przez co wykazuje aktywność przeciwzapalną i zdolność do wzmacniania komórkowej bariery przeciwrodnikowej. Jak dowiedziono badaniami, hydroksyprolina hamuje stan zapalny i promuje syntezę kolagenu w komórkach tkanki łącznej skóry i jednocześnie sprzyja utrzymaniu odpowiedniej gęstości i wytrzymałości mechanicznej tkanki kostnej.
Profilaktyka antynowotworowa
Ponadto badania wykazały, że hydroksyprolina funkcjonuje również jako aktywator kaskady apoptozy (programowanej śmierci komórkowej) w odniesieniu do komórek rakowych, przez co hamuje ich wzrost i sprzyja ich uśmiercaniu, zapobiegając w ten sposób rozwojowi procesów nowotworowych.
Choroby zakaźne
Ponadto podobne procesy, jak wynika z badań, uruchamiane są przez hydroksyprolinę w komórkach bakterii, grzybów, pasożytów i wirusów, przez co aminokwas ten zwiększa zdolność ludzkiego organizmu do walki z chorobami zakaźnymi. Dlatego też ludzki organizm zwiększa produkcję hydroksyproliny w odpowiedzi na czynniki chorobotwórcze, co jest jednym z mechanizmów adaptacyjnych, zapewniających mu skuteczną obronę i umożliwiających przetrwanie.
Skąd pochodzi hydroksyprolina?
W organizmie hydroksyprolina powstaje w fibroblastach, czyli komórkach tkanki łącznej, w wyniku hydroksylacji reszt proliny w białkach, głównie w kolagenie, dokonywanej przez enzym hydroksylazy prolinowej w obecności kwasu askorbinowego (witaminy C) i jonów żelaza.
Chociaż większość hydroksyproliny pozostaje w białkach tkanki łącznej jako główny element ich mechanicznie wytrzymałej struktury, to jednak proces hydrolizy białka uwalnia pewną jej część jako pulę wolnego aminokwasu, niezbędnego do przebiegu innych ważnych czynności życiowych.
Dlatego hydroksyprolina występuje też obficie w mleku wszystkich ssaków, m.in. oczywiście w mleku ludzkim jako składnik pokarmowy niezbędny dla noworodków, które nie radzą sobie jeszcze sprawnie z samodzielną produkcją tego aminokwasu.
Czy hydroksyprolina to niezbędny składnik pokarmowy?
Ponieważ hydroksyprolina jest produktem innego aminokwasu związanego z białkami – proliny, dlatego u ludzi nie występuje teoretycznie bezwzględny wymóg dostarczania tego aminokwasu z codzienną dietą. Jednakże spożywanie hydroksyproliny może, co podkreślają specjaliści, wzmacniać komórkową barierę antyoksydacyjną i potęgować endogenną syntezę niezwykle pożytecznej dla organizmu glicyny.
Pochodząca z pożywienia hydroksyprolina, jak się okazuje, jest stosunkowo łatwo wchłaniana z przewodu pokarmowego, transportowana z obiegiem krwi i szybko wychwytywana przez tkanki i komórki docelowe, głównie nerki, mięśnie szkieletowe, skórę, serce oraz komórki odpornościowe. Zwiększenie spożycia hydroksyproliny w postaci wolnej lub peptydowej, jak wykazały badania, zwiększa stężenie tego aminokwasu w osoczu krwi i w tkankach docelowych, szczególnie takich jak mięśnie szkieletowe, okrężnica, stawy i skóra.
Na podstawie przeprowadzonych badań naukowcy więc sugerują, że spożycie ok. 18 mg hydroksyproliny na 1 kg masy ciała dziennie przez dorosłych ludzi, czyli średnio ok. 1.3 g na dobę, może być korzystne z punktu widzenia profilaktyki stanów zapalnych przewodu pokarmowego, zachowania zdrowia kości i stawów oraz prawidłowego stanu skóry.
Wegańskie problemy z hydroksyproliną
Jednak hydroksyprolinę znajdujemy niestety tylko w pokarmach pochodzenia zwierzęcego, a szczególnie w żelatynie i różnego typu żelkach czy galaretkach, m.in. w galaretce owocowej i galaretce z nóżek.
Dużo hydroksyproliny dostarczają też wyroby garmażeryjne, wytwarzane z wykorzystaniem tkanki łącznej zwierząt, a więc w szczególności salceson. Zasadniczo w 100 g każdego produktu mięsnego znajdziemy 300-900 mg hydroksyproliny; zawsze więcej w daniach serwowanych wraz ze skórką, jak przykładowo golonka czy pieczeń drobiowa. Pewnych ilości hydroksyproliny dostarczamy również do organizmu, spożywając mleko i rozmaite produkty mleczne.
Jak radzić sobie z problemem?
Wprawdzie na rynku pojawiają się już suplementy diety zawierające wolną hydroksyprolinę, to jednak gros suplementów hydroksyproliny oparta jest na hydrolizatach kolagenowych, czyli wstępnie strawionym enzymatycznie w laboratorium zwierzęcym kolagenie i rozłożonym tym sposobem na łatwo przyswajalne, drobne peptydy i wolne aminokwasy.
Teraz więc wszystko zależy od tego, czy korzystamy z diety wegańskiej z pobudek ideowych, czy tylko i wyłącznie z uwagi na jej aspekty zdrowotne. W drugim bowiem przypadku moglibyśmy zrobić drobne odstępstwo i włączyć do swojego wegańskiego menu suplement oparty na hydrolizacie białka kolagenowego, w celu uzupełnienia tak ważnej i pożytecznej dla zdrowia i urody hydroksyproliny.
Sławomir Ambroziak
Wow. Bardzo ciekawe.
Ciszę się!