Czy olej rzepakowy może zastąpić oliwę z oliwek?

Kiedyś (w latach 70. XX wieku) olej rzepakowy był uznawany za antyodżywczy składnik diety. Zwierzęta eksponowane na kwas erukowy wykazywały spowolniony wzrost, mniejszą wydolność i gorszą tolerancję zimna. Okazało się, iż długotrwała ekspozycja na kwas erukowy prowadziła nawet do włóknienia serca.

Ogólnie przyjęło się, iż należy wystrzegać się dostarczania dużych ilości kwasów omega-6, gdyż zwiększają stan zapalny. Są one zawarte np. w oleju słonecznikowym. Olej słonecznikowy zawiera kwas linolowy (z grupy omega-6, wielonienasycony) w jednej z największych ilości wśród tłuszczów roślinnych (64.44 g), „przebijają go” tylko: olej z pestek winogron i olej szafranowy.

Równie niekorzystne (pod względem proporcji o3/o6) są oleje: sezamowy i z zarodków pszennych. I wcale nie chodzi już o samo smażenie, tylko o to, iż w diecie zachodniej przeważają tłuszcze omega-6, a bardzo mało jest kwasów tłuszczowych omega-3. Olej słonecznikowy zawiera znikome ilości kwasów omega-3, a bardzo dużo tych z grupy omega-6. Dużo lepiej wygląda sytuacja w przypadku oleju rzepakowego. Z kolei oliwa z oliwek składa się w największej ilości z kwasów omega-9. Potrafi zawierać nawet 73.3 g kwasów z grupy omega-9 (MUFA, kwas oleinowy) w 100 g produktu (olej słonecznikowy ~ 19.3 g, rzepakowy 53.87 g). Wbrew obiegowym opiniom oliwa z oliwek nadaje się do smażenia (była testowana nawet do głębokiego smażenia przez 24-27 h!). Oczywiście z różnych względów pokarmy smażone nie powinny zbyt często gościć w diecie kulturysty

W 100 g oliwy z oliwek znajduje się:

• 73.3 g kwasów omega-9 (MUFA, kwas oleinowy); inne źródła podają, iż 68.97 g,
• 13.5 g kwasów nasyconych (kwas palmitynowy), inne źródła podają, iż 14.86 g,
• 7.9 g wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-6 (PUFA, kwas linolowy) oraz omega-3 (kwas alfa-linolenowy); inne źródła podają, iż kwas linolowego jest 9.78 g, a kwasu alfa-linolenowego tylko 0.83 g.

Czy olej rzepakowy może zastąpić oliwę z oliwek?

Z badań epidemiologicznych wynika, że dowody dotyczące ochrony sercowo-naczyniowej zapewniane przez oliwę z oliwek są dość przekonujące, a jej wpływ przeciwnowotworowy jest umiarkowany (szczególnie, jeśli chodzi o nie związanego z ekspresją estrogenów raka piersi).

Oliwa z oliwek, szczególnie extra virgin, zawiera mniejsze ilości hydroksytyrozolu i tyrosolu, ale zawiera również sekoirydoidy i lignany. Zarówno oliwki, jak i oliwa z oliwek zawierają znaczne ilości związków uznanych za mających potencjał przeciwnowotworowy (na przykład skwalen i terpenoidy), a także odporny na peroksydację lipidowy kwas oleinowy. Skwalen zawiera także amarantus. Wydaje się prawdopodobne, że spożycie oliwy i oliwy z oliwek w południowej Europie stanowi ważny wkład w korzystny wpływ na zdrowie diety śródziemnomorskiej.

Dane dotyczące oleju rzepakowego ograniczają się do krótkoterminowych badań nad biomarkerami czynników ryzyka choroby sercowo-naczyniowej. Zalety oleju rzepakowego prawdopodobnie wynikają z zawartości kwasu α-linolenowego (z grupy kwasów omega-3), jednak jest on podatny na utlenianie podczas smażenia. Naukowcy sugerują, iż na razie nie ma wystarczającej liczby badań dotyczących oleju rzepakowego, tak więc nie może on zastąpić w diecie oliwy z oliwek (szczególnie, jako część diety śródziemnomorskiej). Ponadto oleje rzepakowe (i inne produkowane na skalę przemysłową) mają o wiele mniejszą wartość odżywczą, ze względu na tracenie (lub niszczenie) w procesie obróbki związków takich, jak polifenole, tokoferole, fitosterole, karotenoidy i skwalen. Z kolei oliwa z oliwek jest często fałszowana, więc trudno (bez kosztownych badań) stwierdzić, z jakim rodzajem tłuszczów mamy do czynienia.

Wniosek

Jeden i drugi produkt mogą być cennym elementem diety, choć wydaje się, iż mimo wszystko oliwa z oliwek jest bardziej cenna dla człowieka.

Referencje:

H. Ciborowska A. Rudnicka „Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka”

Wardhana, Eko E. Surachmanto, E.A. Datau “The Role of Omega-3 Fatty Acids Contained in Olive Oil on Chronic Inflammation” http://www.inaactamedica.org/archives/2011/21785178.pdf

Hoffman R1, Gerber M “Can rapeseed oil replace olive oil as part of a Mediterranean-style diet?” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25322908

Owen RW1, Haubner R, Würtele G, Hull E, Spiegelhalder B, Bartsch H. “Olives and olive oil in cancer prevention” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15554560

http://ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2015/nr%203/Bromatologia%203_2015%20-%20scalona.pdf

Borg K. “Physiopathological effects of rapeseed oil: a review” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/766575