Współczesny tryb życia, nieaktywność fizyczna, przekarmianie ciała powodują odkładanie tkanki tłuszczowej podskórnej i trzewnej (wisceralnej, sieciowej). Wielu osobom wydaje się, iż tłuszcz jest problemem estetycznym, a nie medycznym. Niestety, tkanka tłuszczowa nie jest dla nas obojętna. To, iż pogarsza estetykę sylwetki, ma znaczenie dla osób zajmujących się kształtowaniem sylwetki. Większość ludzi i tak się nie przejmuje swoim wyglądem. Składowanie tłuszczu wywołuje wiele chorób, w pierwszej kolejności pojawia się stan zapalny i insulinooporność.
Jakie znaczenie dla organizmu ma stan zapalny?
Ponad 50% wszystkich zgonów przypisuje się chorobom związanym ze stanem zapalnym, takim jak choroba niedokrwienna serca (miażdżyca), udar (mózgu), rak, cukrzyca (typu II), przewlekła choroba nerek, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) oraz rozmaite stany autoimmunologiczne i neurodegeneracyjne. Stan zapalny jest związany z nagromadzeniem tkanki tłuszczowej.
Czy otyłość jest związana ze stanem zapalnym?
Otyłość często jest związana z nagromadzeniem tłuszczu trzewnego, który jest aktywny metabolicznie. Sam nadmiar tkanki tłuszczowej znacząco utrudnia utrzymanie homeostazy. Nadmiar energii zgromadzony w postaci tkanki tłuszczowej (każdy kilogram to ok. 7000-8000 kcal) powoduje uwalnianie mediatorów zapalnych, takich jak czynnik martwicy nowotworu α (TNF-alfa) i interleukina 6, oraz zmniejsza produkcję adiponektyny, predysponując do stanu prozapalnego i nasilenia stresu oksydacyjnego.
Co to znaczy?
Czynnik martwicy nowotworu alfa (TNF-α) był intensywnie badany w ostatnich 20 latach. Okazało się, że powoduje spadek wychwytu glukozy, ma wpływ na receptory dla insuliny. To oznacza, iż gdy pojawia się nasilony stan zapalny, mięśnie nie mogą skutecznie wychwytywać glukozy krążącej w ustroju. W normalnych warunkach mięśnie jako „piece” odbierają większość glukozy, a niewielki stan zapalny związany np. z treningiem siłowym jest korzystny, stymuluje odbudowę powysiłkową.
Nadmiar cukru potrafi zniszczyć wszystkie tkanki, na tym m.in. polega cukrzyca. Powikłania dotyczą np. wzroku, układu nerwowego, nerek, wątroby. Sama wstępna faza cukrzycy, czyli insulinooporność zaburza metabolizm tłuszczów, węglowodanów i białek. Nadmierne stężenie cukru we krwi może prowadzić do niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD), która może dalej prowadzić do niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby, marskości i ostatecznie do raka wątrobowokomórkowego.
Dlatego negatywny wpływ uwalniania TNF-alfa nie może być bagatelizowany. Jeśli coś blokuje receptory dla insuliny lub poprzez inne mechanizmy zaburza jej działanie w ustroju, to pojawia się wielki problem. Dlaczego? Bo insulina jest jedynym hormonem, który obniża stężenie glukozy we krwi. Jeśli trzustka przestaje funkcjonować, musimy zacząć podawać insulinę spoza ustroju (egzogenną), określone dawki dobierane względem posiłków, co jest problematyczne.
Tkanka tłuszczowa powoduje, że spada wytwarzanie adiponektyny. Wspomniany hormon odgrywa rolę w metabolizmie energetycznym ustroju. Zwiększa wrażliwość mięśni i wątroby na insulinę, hamuje wytwarzanie tłuszczów i glukozy, a więc ułatwia odchudzanie się. Jak widać, tkanka tłuszczowa powoduje, że gromadzone jest coraz więcej tłuszczu. To rodzaj samonapędzającego się błędnego koła. Dlatego, gdy widzę osoby borykające się z odłożonym tłuszczem, w pierwszej kolejności sugeruję im redukcję tkanki tłuszczowej, nie „budowanie masy”.
IL-6 jest uznawana za cytokinę głównie prozapalną, wg niektórych źródeł ma niewielki potencjał przeciwzapalny. Ma wyraźny wpływ na ustrój. Podwyższone stężenie interleukiny 6 stymuluje wątrobę do syntezy i wydzielania białka C-reaktywnego (jednego z markerów stanu zapalnego). Jako czynnik ryzyka, przewlekły stan zapalny wywołany otyłością jest związany z rozwojem chorób sercowo-naczyniowych, w tym zaburzeniami krzepnięcia, miażdżycą, zespołem metabolicznym, insulinoopornością i cukrzycą.
Czy można się jakoś bronić?
Celem naukowców było zbadanie wpływu białek serwatkowych i sojowych na markery stanu zapalnego. Uwzględniono 31 badań klinicznych.
Wyniki:
- Odnotowano zmniejszenie stężenia krążącej interleukiny 6 (IL-6) po białku serwatkowym.
- Odnotowano zmniejszenie stężenia czynnika martwicy nowotworu α (TNF-α) po białku sojowym.
- Dodatek izoflawonów sojowych spowodował dalszy spadek stężenia TNF-α.
Białko serwatkowe doprowadziło do statystycznie istotnego spadku krążącej interleukiny 6 u osób z wyniszczeniem mięśni spowodowanych wiekiem i u osób ze wstępną fazą zespołu słabości. Zespół słabości lub kruchości (frailty) definiowany jest jako stan zwiększonej podatności, związany ze zmniejszeniem rezerw i odporności na czynniki stresogenne, będących konsekwencją spadku wydolności wielu systemów fizjologicznych. Częstość występowanie frailty wrasta wraz z wiekiem z zaledwie 3,2% u osób w przedziale wiekowym 65-70 lat do 25,7% u osób między 85 a 89 rokiem życia. Zespół słabości jest oceniany na podstawie trzech domen: funkcjonalnej (odporność, chód), kumulacji deficytów (schorzenia) oraz biologicznej (zmęczenie, utrata masy ciała).
Wnioski - co daje suplementacja białkiem?
Suplementacja białkiem serwatkowym zmniejsza stężenie interleukiny 6, a podawanie białka sojowego wywołuje działanie przeciwzapalne poprzez zmniejszenie odpowiednio poziomu krążącego czynnika martwicy nowotworu α (TNF-α). Efekt jest wzmocniony przez izoflawony sojowe i może być bardziej widoczny u osób z sarkopenią.
Od dawna wiemy, iż podawanie kreatyny oraz białka serwatkowego może być skuteczną strategią walki z wyniszczeniem mięśni postępującym wraz z wiekiem. Białko serwatkowe ma wpływ na wyrzut insuliny, korzystnie regulując glikemię, ponadto niezaprzeczalny jest jego potencjał prozdrowotny, dla osób w każdym wieku.
Literatura:
Ellulu M.S. i in. Obesity and inflammation: the linking mechanism and the complications https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5507106/
Mohamed J. i in. Mechanisms of Diabetes-Induced Liver Damage: The role of oxidative stress and inflammation https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27226903/
Prokopidis K. i in. Effects of whey and soy protein supplementation on inflammatory cytokines in older adults: a systematic review and meta-analysis https://www.cambridge.org/core/journals/british-journal-of-nutrition/article/effects-of-whey-and-soy-protein-supplementation-on-inflammatory-cytokines-in-older-adults-a-systematic-review-and-metaanalysis/B80B9A62B0EF48FF252A0301FAC7F47A
Świtoń A. i in. The frailty syndrome and falls in the elderly a literature review https://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2017/06/Gerontologia-Polska_1_2017-10.pdf
