Białka serwatkowe stanowią 0,6-0,7% białka ogólnego w mleku, w tym około 75% przypada na albuminy, tj. α-laktoalbuminę i β-laktoglobulinę. 2.5% składu mleka stanowi kazeina. Kazeina jest nośnikiem jonów wapnia, żelaza, miedzi, cynku, PO4. Laktoferyna wykazuje działanie antybakteryjne, peptydy z niego pochodzące wykazują działanie, jak antagonista receptora opioidowego. Ponadto działa antynowotworowo, antyoksydacyjnie, stymuluje wytwarzanie TNF i IFN (ważne w procesach zapalnych i reakcjach immunologicznych).
Mleko zawiera szereg białek bioaktywnych składających się z peptydów, a te z kolei są zbudowane z aminokwasów.
Wiemy, że mleko zawiera bioaktywne peptydy, takie jak:
- kazomorfiny, agoniści receptora opioidowego,
- α-laktorfiny, agoniści receptora opioidowego,
- β-laktorfiny, agoniści receptora opioidowego,
- laktoferroksyny, antagoniści receptora opioidowego,
- kazoksyny, antagoniści receptora opioidowego,
- kazokininy, działanie przeciwnadciśnieniowe,
- laktokininy, działanie przeciwnadciśnieniowe,
- kazoplateliny, działanie przeciwnadciśnieniowe,
- kazeinomakropeptydy, działanie antykrzepliwe,
- immunopeptydy, działanie immunostymulujące,
- laktoferycyna, transport mineralny,
- fosfopeptydy, transport mineralny.
W szczególności:
- pochodząca z α-laktoalbumin, α-laktorfina, wykazuje działanie antybakteryjne, jest agonistą receptora opioidowego, inhibitorem ACE,
- pochodząca z β-laktoglobulin, β-laktorfina, jest agonistą receptora opioidowego, inhibitorem ACE,
- pochodząca z laktoferyny, laktoferroksyna B, wykazuje działanie antybakteryjne,
- pochodząca z laktoferyny, laktoferroksyna A, wykazuje działanie, jak antagonista receptora opioidowego,
- pochodząca z α-s1-kazeiny, izracydyna, wykazuje działanie antybakteryjne,
- pochodząca z α-s1-kazeiny, ekzorfina, wykazuje działanie, jak agonista receptora opioidowego (α-kazomorfina),
- pochodząca z α-s1-kazeiny, alfo-kazozepina, wykazuje działanie przeciwlękowe (u ludzi testowano w modelach lęku ostrego i przewlekłego, wykazuje działanie u zwierząt),
- pochodzące z α i β-kazein, immunopeptydy, wykazują działanie immunostymulujące,
- pochodząca z β-kazeiny, β-kazomorfina-11, wykazuje działanie, jak agonista receptora opioidowego,
- pochodząca z β-kazeiny, β-kazomorfina-7, wykazuje działanie, jak agonista receptora opioidowego oraz immunomodulujące.
Dodatkowo w nowszych badaniach ustalono, iż wiele białek mleka obejmujących natywną lub chemicznie modyfikowaną kazeinę, laktoferynę, alfa-laktalbuminę i beta-laktoglobulinę, wykazało aktywność przeciwwirusową. Kazeina i alfa-laktalbumina uzyskały aktywność przeciw HIV po modyfikacji bezwodnikiem 3-hydroksytalowym. Wiele białek mleka hamowało odwrotną transkryptazę HIV. Bydlęcaglikolaktyna, angiogenina-1, laktogenina, kazeina, alfa-laktalbumina, beta-laktoglobulina, laktoferrampina bydlęca i ludzka laktoferrampina, hamowały proteazę HIV-1 i integrazę.
Wiele odmian laktoferyny, obecnych u ssaków, zapobiegało zakażeniu wirusem zapalenia wątroby typu C. Laktoferyna, metylowana alfa-laktalbumina i metylowana beta-laktoglobulina hamowały ludzkiego wirusa cytomegalii. Chemicznie modyfikowana alfa-laktalbumina, beta-laktoglobulina i lizozym, laktoferyna i laktoferryna, metylowana alfa-laktalbumina, metylowana i etylowana beta-laktoglobulina hamowały HSV.
Chemicznie modyfikowana bydlęca beta-laktoglobulina wykazywała aktywność przeciw brodawczakom ludzkim. Beta-laktoglobulina, laktoferyna, zestryfikowana beta-laktoglobulina i zestryfikowana laktoferryna wykazywały aktywność przeciw ptasiej grypie A (H5N1).
Laktoferyna hamowała wirusa syncytium nabłonka oddechowego (RSV), wirusa zapalenia wątroby typu B (WZW B), adenowirusa, wirusa polio, hantawirusa, wirusa sindbis, wirusa semliki, echowirusa i enterowirusa. Mucyna mleczna, apolaktoferyna, Fe (3 +) - laktoferyna, beta-laktoglobulina, ludzka laktadheryna, bydlęca IgG i bydlęca kappa-kazeina wykazywały aktywność antyrotawirusową u ludzi.
Oczywiście wiele z tych badań było prowadzonych in vitro, dlatego nie rozpędzałbym się z wyrokowaniem o skuteczności różnego rodzaju peptydów.
Podsumowując najciekawsze właściwości:
- α–laktoalbumina - uczestniczy w biosyntezie laktozy; nośnik Ca2+ (także cynku, manganu, kobaltu); czynnik antykancerogenny, antybakteryjny, immunologiczny (immunomodulujący) i wspomagający w sytuacjach stresowych
- α-laktorfina - jest agonistą receptora opioidowego, inhibitorem ACE (wpływ na ciśnienie krwi, obniża je)
- β-laktorfina - jest agonistą receptora opioidowego, inhibitorem ACE (wpływ na ciśnienie krwi), oddziałuje na mięśnie gładkie
- β-laktoglobulina – jest nośnikiem retinolu i kwasów tłuszczowych; antyoksydacyjna, antykancerogenna i przeciwwirusowa
- β-laktotensywna – obniża stężenie cholesterolu.
Czy białko serwatkowe ma więc jakieś działanie obok budowania mięśni?
Jak widać dużo bogatsze, niż to się mogło wydawać. Podobnie, nieobojętne dla człowieka są białka kazeinowe. Niestety w Internecie jest bardzo dużo dezinformacji. Dziesiątki osób przekonują, iż mleko to trucizna, a zawarte w nim białka i peptydy są wyjątkowo szkodliwe dla człowieka. Na szczęście niewiele na to wskazuje.
Referencje:
Ng TB, Cheung RC, Wong JH, Wang Y, Ip DT, Wan DC, Xia J. „Antiviral activities of whey proteins.”https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26198883
E. Bernatowicz, E. Reklewska „Bioaktywne składniki białkowej frakcji mleka”http://ph.ptz.icm.edu.pl/wp-content/uploads/2017/12/1-10.pdf
Jean-Marc Chobert and Thomas Haertlé INRA BIA-FIPL, Nantes, France „Antiviral Activity of Esterified Whey Proteins” http://www.inaf.ulaval.ca/fileadmin/fichiers/fichiersFIL-IDF/documentation/english/02a-%20Session_1_Health%20Properties%20of%20Milk/2-Thomas%20Haertle%20-%20IDF2008.pdf
http://www.wszechnica-zywieniowa.sggw.pl/Prezentacje/2010/mlekoslajdy_EF.pdf
Bogdan F. Kania1, Danuta Wrońska „Peptydy mleka skutecznymi lekami w tłumieniu lęku i stresu u ludzi i zwierząt towarzyszących” https://www.vetpol.org.pl/dmdocuments/ZW-2014-11-10.pdf
JOLANTA KRóL, ANNA LITWIŃCZUK, ANETA ZARAJCZYK, ZYGMUNT LITWIŃCZUK „Alfa-laktoalbumina i beta-laktoglobulina jako związki biologicznie czynne frakcji białkowej mleka”http://www.medycynawet.edu.pl/images/stories/pdf/pdf2008/122008/20081213751378.pdf
