qoop dla Ciebie
- Panie Profesorze e0rze , czy można wyleczyć schorzenia prostaty?
Przede wszystkim należałoby zaznaczyć, że istnieje kilka chorób prostaty (stercza). To, co się popularnie nazywa "chorobą prostaty", to jej łagodny rozrost (tzw. gruczolak stercza). Ale chory może mieć bakteryjne zapalenie gruczołu krokowego (w moczu występują bakterie ropotwórcze) albo niebakteryjne zapalenie stercza (nazywane prostatodynią). Może się też u niego rozwinąć nowotwór, najczęściej rak stercza. Wszystkie te choroby powodują zbliżone dolegliwości i na podstawie samych objawów trudno je czasem rozróżnić. Od niedawna wiemy również, iż za rozwój dolegliwości odpowiada nie tylko utrudnienie odpływu moczu z pęcherza (przeszkoda podpęcherzowa), związane z chorobą stercza, ale też nieprawidłowo działający pęcherz moczowy. Podobne objawy występują również u kobiet, które nie mają tego gruczołu. Rozumiem, że chce pani ze mną rozmawiać o leczeniu łagodnego rozrostu stercza.
Kiedyś lekarz nie miał możliwości zastosowania terapii farmakologicznej, tylko chirurgiczną. Leczyliśmy wówczas jedynie te schorzenia gruczołu krokowego, które utrudniały odpływ moczu i mogły doprowadzić nawet do jego zatrzymania. Teraz leczymy zarówno chorych, którzy mają dokuczliwe objawy związane z przeszkodą podpęcherzową, jak i tzw. nadreaktywnym pęcherzem. Jeśli pacjent często oddaje mocz, ma bóle przy jego oddawaniu, naglące parcia, stosuje się odpowiednie leki, które mogą mu pomóc. Bywa, że u chorego z przerostem prostaty nie tylko potrafimy wyeliminować objawy, ale również za pomocą środków farmakologicznych opóźnić rozwój choroby albo przynajmniej złagodzić jej przebieg.
- Czy wszystkie te schorzenia są wywoływane przez zaburzenia hormonalne?
Dokładny mechanizm powstawania tych schorzeń nie jest jeszcze znany, chociaż przypuszcza się, że główną przyczyną są zaburzenia hormonalne, które występują u mężczyzn w starszym wieku. Ostanio duże znaczenie jest przypisywane także uwarunkowaniom środowiskowym, a zwłaszcza diecie. Dolegliwości układu moczowo-płciowego pojawiają się po 50. roku życia u wielu panów. Po 65. roku życia ma je już ponad 50% mężczyzn. Jednak u niektórych możemy mieć do czynienia tylko z objawami, bez zmian chorobowych, a u innych przyczyną może być rozrost stercza, pojawienie się przeszkody podpęcherzowej czy też nowotworu.
- Czy obecnie stosowane leki są skuteczne?
To jeszcze nie rozstrzygnięty problem. Na pewno możemy za pomocą leków łagodzić objawy choroby. Niektóre leki mogą również opóźnić rozwój rozrostu stercza, ale tutaj nasza wiedza jest ciągle niepełna.
- Jakie są rodzaje leków wykorzystywanych w łagodnym rozroście stercza?
Ogólnie można powiedzieć, że istnieje kilka grup leków.
Pierwsza z nich to środki roślinne (ziołowe), czyli znane od dawna wyciągi z różnych roślin.
Drugą grupę stanowią leki, które blokują receptory alfa, tzw. alfablokery. Trzecią, inhibitory 5-alfa reduktazy, tj. enzymu, który zamienia testosteron w aktywną postać dyhydrotestosteronu mającego wpływ na rozwój i funkcjonowanie prostaty. Wrodzony brak tego enzymu stwierdzono u osób, u których stercz się nie rozwijał. Na podstawie tych obserwacji opracowano lek (Finasteryd), dzięki któremu wielkość prostaty może się zmniejszyć nawet o 20% (szczególnie wtedy, gdy jest ona bardzo powiększona i ma np. powyżej 50 gramów). Trudno jednak powiedzieć, czy samo zmniejszenie wielkości stercza powstrzymuje rozwój choroby. Na razie wykazano, że w dużej grupie chorych przyjmujących ten lek przez kilka lat było mniej zatrzymań moczu i operacji niż u tych, którzy brali placebo.
Leki blokujące receptory alfa w tej chwili stosuje się najczęściej i najchętniej. Należą do tzw. leków pierwszego rzutu. Blokują działanie receptorów alfa umiejscowionych głównie w szyi pęcherza, w jego dnie i sterczu. Zwykle przynoszą natychmiastową ulgę (ale jeżeli nie działają po kilku dniach, nie będą już skuteczne). Wpływają na organizm tak długo, jak się je podaje (po ich odstawieniu działanie znika).
Gdy pacjent oddaje mocz co 15-20 minut w ciągu dnia, ma parcia na pęcherz, popuszcza, wstaje w nocy 5-6 razy, strumień jego moczu jest wąski - po tych lekach może odczuć znaczną ulgę. Objawy zmniejszają się w znacznie większym stopniu niż po zastosowaniu tzw. placebo, co oznacza, że leki te działają nie tylko na psychikę pacjenta, ale mają rzeczywiste działanie.
Należy jednak podkreślić, że najczęściej mamy do czynienia z dwoma równolegle występującymi problemami: z jednej strony z objawami, a z drugiej z jednoczesnym rozwojem gruczolaka czy raka. Dlatego też lekarz musi tak wyważyć leczenie, aby podczas terapii nie maskować choroby zasadniczej.
Niekiedy stosuje się terapię mieszaną. Finasteryd zmniejszający wielkość stercza działa dopiero po kilku miesiącach i dlatego oprócz niego lekarze zlecają niekiedy równolegle leki z grupy alfablokerów albo leki ziołowe, aby szybko zlikwidować dolegliwości chorego. Na dłuższą jednak metę połączenie Finasterydu z którymś z alfablokerów jest nieuzasadnione, gdyż nie poprawia wyników.
- A jak działają preparaty ziołowe?
Zioła są uważane za zdrowe leki, a pacjenci twierdzą, że im pomagają. Preparaty sporządzane z substancji roślinnych są popularne w wielu krajach, a w USA wykorzystywane nawet jako dodatki żywnościowe. W Europie Polska, Niemcy i Francja traktują zioła jako leki uznane oficjalnie, całkowicie lub częściowo nieodpłatne. Ponadto istnieje cała grupa środków roślinnych, które można kupić bez recepty (np. preparaty sporządzane z pestek dyni czy pokrzywy), i wielu lekarzy je stosuje.
Do tej pory nie wiemy, na jakiej zasadzie działają. W tej chwili kończy się w Europie (a także w Polsce) bardzo duże badanie kliniczne nad najbardziej znanym lekiem roślinnym Tadenanem, produkowanym z kory śliwy afrykańskiej. Porównuje się duże grupy osób, które biorą ten lek, do chorych przyjmujących placebo. Dzięki temu można będzie sprawdzić, czy leki ziołowe są od placebo skuteczniejsze.
Dotychczasowe badania kliniczne leków ziołowych były bowiem niewystarczające. Trwały krótko, poddawano im tylko niewielką grupę chorych, nie zawsze porównywano działanie leku roślinnego z placebo. Ponadto w przypadku ziół z tego samego produktu wyjściowego można uzyskać zupełne inne leki, stosując inną technologię wydobycia aktywnych substancji (przy tym zazwyczaj lek jest mieszanką różnych związków, ich ekstraktem). Dlatego też substancja uzyskana w jednym laboratorium może mieć inne właściwości niż wyprodukowana w innym, różnić się składnikami i ich ilością.
Nie można także bezpośrednio przenosić wyników doświadczeń uzyskanych laboratoryjnie i dopasowywać mechanizmu działania tych leków do sytuacji klinicznej. Ogólnie jednak należy powiedzieć, iż leki te skutecznie łagodzą dolegliwości u wielu chorych.
- Czy leki mogą uchronić pacjenta od operacji prostaty?
Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Można jednak stwierdzić, że od momentu wprowadzenia farmakoterapii gruczolaka stercza liczba zabiegów spadła o połowę. Być może kiedyś, kiedy trudniej było postawić właściwą diagnozę, operowaliśmy także chorych, u których występowały tylko niepożądane objawy bez anatomicznego przerostu prostaty. A teraz dzięki farmakoterapii możemy te objawy wyeliminować i operacja okazuje się zbyteczna.
Obecnie przed podjęciem decyzji o zabiegu przeprowadza się badania urodynamiczne, które ułatwiają diagnozę. Za pomocą jeszcze innych badań (przez odbytnicę, badanie PSA, USG i inne) znacznie łatwiej możemy ocenić, jak duży jest przerost gruczołu. Być może w przypadku niektórych pacjentów operacja będzie niepotrzebna, gdyż można ich leczyć farmakologicznie. Są jednak chorzy, których nadal będziemy musieli operować.
Jeżeli pacjent znajduje się we wstępnym okresie choroby, ma jedynie objawy wskazujące na przerost gruczołu krokowego, a po badaniu przez kiszkę stolcową okazuje się, że prostata jest względnie mało powiększona i nie wyczuwa się żadnych stwardnień, które mogłyby świadczyć o nowotworze, to na ogół bada się jeszcze swoisty antygen sterczowy, czyli tzw. PSA (jego poziom może stanowić wskazówkę o możliwości istnienia nowotworu, chociaż o tym nie przesądza). Ponadto ultrasonografia dróg moczowych pokazuje lekarzowi, jak duży jest gruczolak, ile moczu zalega w pęcherzu po oddaniu moczu i jak wygląda ściana pęcherza. Jeżeli chory ma prawidłowy pęcherz, dobrze oddaje mocz do końca, a mimo to ma niepokojące objawy, nikt nie zaproponuje mu leczenia operacyjnego. Będzie leczony farmakologicznie, żeby złagodzić dolegliwości.
- Czy pojawiają się nowe środki farmakologiczne?
Przede wszystkim ciągle udoskonala się leki, które istnieją. Na przykład wiele firm wyprodukowało już takie środki, które stosuje się tylko raz dziennie. W tej chwili za najbardziej skuteczne uważa się leki blokujące receptory alfa.
Pierwszy lek z grupy alfablokerów, który był znany od 20-30 lat, blokował nie tylko receptory skupione w pęcherzu, ale i te rozmieszczone w innych narządach. Ponieważ dawał powikłania ze strony układu nerwowego i naczyniowego, opracowano leki, które blokują receptory wybiórczo. Taką grupę stanowią: Alfuzozyna (Dalphaz), Tamsulozyna (Omnic), Doksazozyna (Cardura) i Terazozyna (Hytrin). Obecnie w aptekach pojawiła się Cardura XL, która zastąpiła Cardurę klasyczną. Lekiem stosowanym chętnie jest Ipertrofan, który zmienia wchłanianie estrogenów w przewodzie pokarmowym.
- Czy terapia farmakologiczna może mieć działania uboczne?
Aby zapobiec niepożądanym działaniom leków, ich stosowanie jest indywidualizowane. Na ogół pacjentami są ludzie starsi i informuje się ich o ewentualnych skutkach ubocznych.
Skutków tych jest niewiele. Niektóre leki ziołowe mogą powodować podrażnienia przewodu pokarmowego, alfablokery niekiedy wywołują niekontrolowane spadki ciśnienia, omdlenia. Finasteryd u 10% chorych wywołuje spadek libido, rozrost gruczołu piersiowego (ginekomastię). Natomiast wszystkie leki z grupy alfablokerów nie mają takiego działania.
Jednak wszystkie omówione powyżej leki sprawiają, że życie chorych z łagodnym rozrostem stercza jest łatwiejsze.
O innych (w tym chirurgicznych) sposobach leczenia prostaty napiszemy w jednym z kolejnych numerów "Żyjmy dłużej".
Leki stosowane w terapii gruczolaka stercza:
Leki roślinne
Wyciągi z niektórych roślin łagodzą dolegliwości i trudności w oddawaniu moczu. Do najczęściej stosowanych należą: pokrzywa, nasiona dyni, kora afrykańskiej śliwy, wyciągi z owoców karłowatej palmy argentyńskiej. Wspomagają regenerację komórek nabłonka prostaty, działają przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo i przeciwbakteryjnie. W efekcie zmniejsza się obrzęk gruczołu krokowego, łagodnieją dolegliwości bólowe, trudności w oddawaniu moczu, częściowo zmniejsza się zaleganie moczu. Leki ziołowe nie hamują popędu seksualnego (libido). Nie powodują objawów ubocznych ani uczulenia. Są stosunkowo tanie, łatwo dostępne, proste w użyciu. Przykładem może być wyciąg z kory afrykańskiej śliwy pod nazwą Poldanen i Tadenan lub wyciąg z owoców palmy argentyńskiej (Permixon, Prostamol).
Leki blokujące zakończenia nerwowe w mięśniach dolnych dróg moczowych
W mięśniówce dolnych dróg moczowych znajdują się receptory nerwowe. Blokada farmakologiczna tych zakończeń powoduje rozkurcz mięśni gładkich tych okolic. W efekcie dochodzi do złagodzenia dolegliwości przy oddawaniu moczu. Leki te nie wpływają ujemnie na libido i potencję. Często towarzyszą im także objawy uboczne - spadki ciśnienia krwi, bóle, zawroty głowy. Lekiem z tej grupy jest Minipres czy Cardura.
Makrolidy polienowe
Blokują wchłanianie cholesterolu i estrogenów z jelit. Działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo i ułatwiają oddawanie moczu. Nie wpływają ujemnie na libido ani na potencję. Rzadko wywołują objawy uboczne. Są stosunkowo tanie. Najbardziej znany jest Ipertrofan.
Leki hormonalne
Osłabiają lub wyłączają wpływ androgenów na gruczoł krokowy. Zmniejszają wielkość stercza, ułatwiają wydalanie moczu, łagodzą dolegliwości bólowe. Wpływają ujemnie na libido i potencję. Są drogie i mogą spowodować objawy uboczne. Poza Finesterydem są stosowane wyjątkowo.
Ps. Art z Resmedici..
Zmieniony przez - e0r w dniu 2006-07-10 14:58:06