Urke
Pradal Araya lub Pradahl Serei jest systemem walki bez broni z Kambodży. Jest to rodzeństwo Muay Lao z Laosu, oraz Muay Boran z Tajlandii, Tomoi z Malezji i podobnego stylu Lethwei z Myanmaru (dzisiejszej Birmy). W Khmerskim słowo Pradal oznacza walkę lub boks, Araya oznacza wolny. Pierwotnie używany do walki, Pradal Araya jest obecnie jednym z narodowych sportów Kambodży. Jego ruchy zostały zmodyfikowane w celu przestrzegania zasad nowoczesnego treningu rywalizacji sportowej. Pradal Araya najczęściej niewiele się różni od znanego szerzej Muay Boran, z tym, że mniejsze znaczenie mają formy i trening bazowy (tu nie do końca zrozumiałem....). Bardziej jest nastawiony na walkę, więcej w tym stylu "pójścia na żywioł", improwizacji. Najbardziej styl ten słynie z potęgi kopnięć, która jest generowana z rotacji stawu biodrowego, i która taktycznie jest skierowana na destrukcję nóg przeciwnika. Pradal Araya składa się z czterech rodzajów ataków: ciosy, kopnięcia, uderzenia łokciami i kolana. Są też techniki niszczenia przeciwnika po sprowadzeniu go do parteru. W tym stylu znacznie więcej niż w innych stylach tej części Azji, kładzie się akcent na techniki walki łokciami. Zgodnie z taktyką tego stylu, najwięcej zwycięstw winno się odbywać przez zadawanie ciosów łokciami w różnym dystansie.
Walka była stałą częścią rzeczywistości Azji Południowo-Wschodniej od czasów starożytnych, i ostatecznie doprowadziła do powstania zeschematyzowanych form walki. W dobie Angkor, style z bronią i bez były powszechnie praktykowane przez Khmerów. Udowodniono, że styl przypominający Pradal Serei istniało około X wieku n.e., był to jeden z powodów, dla którego państwo to posiadałao taką siłę militarną. Królestwo Angkor używało wczesnej formy Pradal Araya wraz z różnymi rodzajami broni oraz z wykorzystaniem słoni na wojnach z głównym wrogiem, Wietnamem (królestwa Champa, a później Siam).
W tym czasie królestwo Angkor dominowało i kontrolowalo większość tego, co jest teraz Kambodżą, Tajlandią, Wietnamem i Laosem. W efekcie, doszło do mieszania się kultur na wielu poziomach, z akcentem na dominację kultury Angkor. Prowadzi to do wniosku, że wszystkie systemy z tamtego obszaru powstały w oparciu o sztuki uprawiane w dawnej Kambodży, bądż zostały zmodyfikowane przez dominującą pozycję PA swoją. Oprócz oczywiście ustnych przekazów, legend i mitów, dowodami na to są płaskorzeźby pozostawione przez wczesnych Khmerów w starożytnych świątyniach min. Bayon. Wiele świadectw różnego rodzaju zaginęło, aczkolwiek są jakieś pisma dotyczące Khmerskich systemów. Wiele pism o P.A. zostało przejęte przez tajskich najeźdzców, albo po prostu zagrabione.
Gdy nastała era kolonialna, Francuzi stwierdzili, że SW Kambodży są niezwykle brutalne, i barbarzyńskie. Pod ich wpływem "usportowiono" te systemy, dodając rundy w konfrontacjach, rękawice, itp.
Podczas gdy w Wietnamie szalała wojna domowa, Kambodża sama była nękana chaosem wewnętrznym. W dniu 17 kwietnia 1975, komunistyczni rebelianci, Czerwoni Khmerzy, obalili rząd Republiki Kambodży. Zamiarem Czerwonych Khmerów było wyeliminowanie nowoczesnego społeczeństwa i stworzenie utopii rolnych. Jak to wyglądało, nie ma co pisać, informacje o ich rewolucji są ogólno dostepne, dodam jedynie, że Rewolucja Kulturalna Mao Tse, to był przy tym mały pikuś.... Tradycyjne sztuki walki zostały zakazane od razu, większość mistrzów i praktyków zostało skierowanych do prac ponad siły, gdzie czekała ich śmierć z wyczerpania, lub zostało na miejscu eksterminowanych, co niemal spowodowało zaniknięcie Pradal Araya. Po obaleniu dyktatury Czerwonych Khmerów przez interwencje wietnamczyków, po ustanowieniu Królestwa Kambodży, Pradal Araya odżyło.
Pradal Araya dokonało mocnego powrotu w latach 70 tych, można powiedzieć, że jak feniks z popiołów. Kambodża podejmuje próbę wejścia na rynek tak mocno, jak robi to tajski boks. Zostaje otwartych dużo klubów i sal gimnastycznych, gdzie uczą się licznie studenci, liczni też goście z zagranicy. Telewizja zaczyna transmitować walki. Khmerowie rwą się do rywalizacji z innymi stylami i krajami. Pradal Araya jest wpisay do/propagowany (?) przez Kambodżański Związek Boksu Amatorskiego. Wszyscy sędziowie i zawodnicy, muszą być licencjonowani przez CABF. Za granicą Pradal Araya jest promowane przez cztery organizaje. Co ciekawe, o czym nie słyszałem, Kherscy zawodnicy mierzyli się w różnych krajach - ponoć bardzo chętnie - z innymi stylami i zawodnikami. Np we Francjii z zawodnikami Boksu i Savate, w Korei, Wietnamie. Jednak z tłumaczonego tekstu wynika, że o ile zawodników szanowano, to w innych krajach bardzo się bano kibiców khmerskich - najważniejsze dla nich są zakłady, nie walka, a zachowanie jest bardzo głośne i emocjonalne
. Khmer zostaje też w końcu mistrzem świata Kick Boxingu.
Pomiędzy Kambodżą a Tajlandią istnieje delikatnie mówiąc spora rozbieżność co do pochodzenia charakterystycznego dla tego rejonu sposobu walki bez broni. Min. na spotkaniu w 1995 w sprawie organizacji mistrzostw King's Cup, strona Kambodźańska zaproponowała ogólną nazwę dla SW z Tajlandii, Laosu, Kambodży i Myanmar, "Sovanna Phum Boks" lub "SEA Boxing" (sovanna phum oznacza chyba złoto ziemi, i jest zapisywana w tajskim jako suwannabhumi). Nazwa odnosi się do kontynentalnej części Azji Południowo Wschodniej w indyjskim języku Pali. Tajlandia ostro zaprotestowała, twierdząc, że każdy kraj ma osobny styl walki. SEA jest popularny skrót od Azji Południowo-Wschodniej. W 2005 , podczas Southeast Asian Games, Kambodża protestuje w sprawie nazwy sportu - nie zgadza się bowiem na ogólną nazwę boks tajski.
Karierę kambodźańscy bokserzy zaczynają bardzo wcześnie. Tak naprawdę ten kraj bardzo ciężko podnosi się z ruiny, w wielu obszarch wciąż panuje bieda, a traumy po potwornych okrucieństwach panowania Czerwonych Khmerów wciąż są bardzo żywe. Bokserzy pochodzą najczęscie z biednych właśnie rodzin, i jest to dla nich jedyna szansa na wyżywienie jakieś rodziny i siebie. Zaczynają karierę zawodową około 14 roku życia. Walczą do ok 25. Mogą mieć nawet 300 walk w karierze zawodowej. Wynagrodzenia w tradycyjnej formie zawodów są wypłacane przez tłum, w różnej formie - alkocholu, jedzenia, pieniędzy. Najlepsi bokserzy pochodzą z południowych prowincji Kambodży. Ich kariera wyglada tak, że spędzają po kilka dobrych godzin codziennie w pociągach i autobusach, walczą czasem po 7 dni w tygodniu ....(!!!!!???)
Teoretycznie zagrożenie dla zdrowia takie jak wszystkie SW walki kontaktowe, no ale jak ktoś walczy na full kilka razy na tydzień, to sobie wyobraźcie, jakie ma zdrowie w okolicach 30tki....
Najczęstsze urazy - złamania i uszkodzenia nadgarstków, uszkodzenia podudzi, rozbite nosy, połamane ramiona, urazy biodra i złamane szczęki.
Mecze składają się 5 rund 3 minutowych rund. Ring jest kształtu kwadratu, o rozmiarach 6,1 metra kwadratowego. 1,5 minutowa lub 2 minutowa przerwa między rundami. Przed walką odbywa się rytualny taniec - modlitwa, znany jako Kun Kru. Tradycja nakazuje towarzyszenie muzyki podczas walki. Nowocześni bokserzy noszą bokserskie rękawice i spodenki. Nie wolno bić leżącego na ziemi. Nie wolno gryźć, uderzać przeciwnika od tyłu. Gdy zawodnik nie może już walczyć, sędzia przerywa walkę. Nie wolno uderzać w genitalia, oraz trzymać się lin. Zwycięstwo może zostać osiągnięte przez nokaut. Jest liczenie do 10.
Bokator, lub bardziej formalnie, Labokatao jest kambodżańską sztuką walki, który zawiera techniki bliskiego kontaktu wręcz, walki w parterze i techniki używania broni. Bokator jest jednym z pierwszych skodyfikowanych kambodżańskich systemów walki. Z tradycji ustnej wynika, że Bokator lub na początku jego formy zostały opracowane i zkodyfikowane jako narzędzie treningu i zwycięstwa dla armii Angkor 1000 lat temu. Bokator termin można przetłumaczyć jako "walenie lwa" (bez skojarzeń
). Wielkim nieporozumieniem jest to, że ten termin odnosi się do wszystkich Khmerskich sztuk walki, podczas gdy w rzeczywistości stanowi jedynie jeden szczególny styl. W przeciwieństwie do np kickboxingu, który jest sportem walki, bokator został zaprojektowany do wykorzystaniana na polu bitwy. Wykorzystuje różne techniki walki łokciami i kolanami, kopnięcia goleniami, techniki walki w zwarciu na ziemi. Jest też bogaty w perełki techniczne - nawet ramiona, biodra, żuchwy i palce mogą byćwykorzystywane do walki z przeciwnikiem do poddania się go lub śmierci. Broń biała, tłukąca itp jest również w tym systemie.
Bokator zawiera 341 zestawów, które są oparte na obserwacji natury.
Pradal Araya jest bardziej skondensowanym systemem walki, w którym nie występuje aż taka różnorodność technik i taktyt (np. nie ma doprowadzenia do powolnego wykrwiawania się przeciwnika), nie ma też wzorowania się na zachowaniu zwierząt. Pierwszy stopień jest biały, a następnie zielony, niebieski, czerwony, brązowy, i wreszcie czarny, który ma znowuż 10 stopni. Po ukończeniu pierwszego szkolenia wojownicy noszą czarne ubiory co najmniej przez dziesięć lat. Aby osiągnąć złoto jeden wojownik musi być prawdziwym mistrzem i musi zrobić coś wielkiego dla Bokator. Jest to z pewnością czasochłonne, ponieważ w samej tylko metodzie bez użycia broni technik jest, w zalezności od źródeł, od 8000 do 1000, i tego musi się trenujący nauczyć, by osiągnąć tytuł mistrza.
Mówi się, że Bokator to najwcześniej usystematyzowany Khmerski system walki. Chociaż nie istnieją pisemne dowody, można tego dowodzić z innych wskazówek. Wymiawane "Boh-ak-tau", o oznacza "Potrząsać Lwem".(???) Wg legendy z przed 2000 lat, lew atakował wioski, i wojownik Khmerski spuścił mu w*******, uzbrojony w zaledwie nóż. Lwy nigdy nie wędrowały sobie po tej części Azji, występują w innej części - w zachodnich Indiach. Indyjska kultura miała wielki wpływ na Królestwo Angkor, wszystkie wielkie budowle są w Kambodży z napisami w sanskrycie, i odnoszą się do bogów hinduizmu, z wyszczególnieniem Wisznu i Sziwy. Zycie religijne zostało zdominowane przez Braminów, którzy praktykowali w Indiach techniki skodyfikowane fechtunku i walki samym ciałem. Pojęcie lwa, i animalistycznie nazwane techniki Bokator, pojawiły się prawdopodobnie pod wpływem indyjskich wpływów. Potem następuje zmniejszenie wpływu braminów, na rzecz Buddyzmu (ok 1000 lat temu). Płaskorzeźby z okresu Dżajawaman VII państwa, przedstawiają różne techniki Bokator. Postaci walczą w parterze, w stójce za pomocą łokci. Są to też standardowe techniki w nowoczesnych Kun Khmer lub Pradal Araya. Podobnie jak omawiany powyżej inny khmerski styl, bokator miał bez wątpienia wpływ na działalnośc i sukcesy Khmerów w wojnach, i podporządkowaniu sobie całej SAE na kilkaset dobrych lat.
Bokator tak jak i Pradal Araya, było niszczone i zakazane przez siepaczy Pol Pota.
San Kim Sean jest często nazywany ojcem nowoczesnego Bokator. Uciekł on z Kambodży do USA, gdzie nauczał Hapkido. W 1992 roku powrócił, by jak sam twierdzi, dać z powrotem swemu narodowi Bokator. W 2001 roku wrócił do Phnom Penh i po uzyskaniu zgody od nowego króla, zaczął nauczać młodzież Bokator-a.
W tym samym roku w nadziei na połączenie wszystkich pozostałych mistrzów pozostałych przy życiu, zaczął podróżować po całym kraju. (LAKRU BOKATOR - mistrz Bokatora). Odnalazł bardzo niewielu starych mężczyzn, w wieku od 60 do 90 lat. Ludzie ci byli bardzo zniszczeni fizycznie i psychicznie przez potworności reżimu Czerwonych Kmerów, niektórzy nie pamiętali w ogóle niczego z przed nastania Pol Pota, inni wciąż bali się przyznawać, że znają Bokator, nie mówiąc o jego nauczaniu. Po dłuższej perswazji, i wsparciu państwa, udało mu się przekonać tych styranych terrorem ludzi do wzięcia udziału w tym projekcie. Wielu trzeba było sprowadzać też do Kambodży, skąd uciekli w obawie przed torturami lub śmiercią. Meas Sok, Meas Sarann, Ros Serey, Sorm Van Kin, Mao Khann, Savoeun Chet to nazwiska mistrzów którzy przeżyli czasy terroru.
Pierwszy ogólnokrajowy konkurs Bokator odbył się w Phnom Penh na Stadionie Olimpijskim, w 2006r. Doszło tam do konfliktów, sporów o sędziowanie, jakiś przekrętów etc. Najważniejsze jednak było poczucie u starych mistrzów, że o co widzą, to nie prawdziwy Bokator, lecz hybryda innych systemów. Czuli, że nie były one prawdziwymi technikami Bokator, lecz hybrydą między innymi sztukami walki.
Kbachkun Boraan - nazwa oznacza "Khmerskie stare techniki walki". Jest to odtworzenie walki bronią opartej na metodach walki używanych przez wojowników Angkor, opiera się na połączeniu istniejących Kambodży styli, widocznych na starożytnych ruinach w całym kraju pod postacią płaskorzeźb. System korzysta z trzech głównych broni - Dao wygięty miecz, Veng - długi kij (???) oraz dambong Bogato - podwójne laski. W systemie zawarto też Pradal Araya jako uzupełnienie walki bronią.
W starożytnym Ankgor szeroko rozpowszechniony był rodzaj zapasów, Bok Cham Bad. Był praktykowany przez obie płcie. Wiąże się ze światyniami hinduistycznymi. W zapasach, podobnie jak w PA czy Muay Borat/MT, taniec i muzyka są nieodłącznym elementem - w tym wypadku nie te jazgotliwe piszczałki, ale bębny. Mecz trwa trzy rundy. Zwyczaj nakazuje, by po każdej rundzie przeciwnicy wyrażali swoją chęć bądź jej brak do dalszej walki. W dawnych czasach służyły te zawody do wybierania przywódcy grupy, wioski bądź regionu.
Muay Lao, to z kolei wersja P.A. czy M.T. z Laosu. Tak jak i w nich największą rolę odgrywają w nich łokcie i kolana.
Muay Lao jest o wiele mniej popularne w kraju swego pochodzenia (o ile w ogóle można o tym mówić w kontekście dominacji wielesetletniej Kambodży w tym rejonie), niż np MT w Tajlandii. Jest dosłownie kilku zawodowych wojowników tego stylu w Laosie. Adjarn Ngern w swojej wypowiedzi nt Muay Lao twierdzi, że praktycznie jest to to samo, co MT. Przy okazji, przyznaje on w rozmowie, iż Muay Boran to tak naprawdę Pradal Aryan, i mieszkańcy Kambodży mają absolutne prawo do tego, aby tak tę sztukę nazywać. Natomiast Tajlandia ma kasę, i jest bardziej znana na zachodzie.
Lethwei to birmańska sztuka walki. A w dzisiejszych czasach - sport. Bardzo podobna do MT,PA czy ML.
Lethwei opiera się na połączeniu bokserskich styli z Indii i Chin, nazwane odpowiednio musti-yuddha i shoupo. Spotkania dawniej odbywały się dla rozrywki, popularne były w każdej warstwie społecznej, mógł autentycznie walczyć król z mistrzem wioski. Walczyli tylko mężczyźni. W dawnych czasach walczono w okręgach (???) wysypanych piaskiem. Walczący nie mieli ochron, jedynie ręce owijane były konopiami bądź gazą. Walczono bez punktacji, rund etc, do momentu, jak jedna z osób już nie dawała rady, lub jej obrażenia były zbyt duże.
Pionierem nowoczesnego boksu birmańskiego, był Kyar Ba Nein, który był jako bokser na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 1952. Ustanowił on nowoczesne przepisy. Przekonywał tradycyjnie nastawionych walczących do respektowania nowych zasad. Rząd birmański pomógł mu w organizacji zawodów w nowej formule.
Wydaje mi się, że z powodu kasy, wielu birmańczyków walczy w Tajlandii w MT. Nie walczą oni już jednak "po birmańsku" ale się przystosowali do stylu walki w Tajlandii. Oprócz wielkich meczy Lethwei, w których obowiązują zasady podobne do MT, wciąż lethwei w starej postaci jest bardzo popularne.
Pierwszy turniej mistrzostw lethwei odbyła się w 2000 roku. W zwykłych zawodach nie istnieje system punktacji, ale to było wówczas przyjęte.
Przegrani otrzymują grzecznościowo pasy białe, zwyciężcy czarne.
W 2001 roku trzech kickbokserów z USA uczestniczyło w zawodach Lethwei. Zostali ciężko znokautowani w pierwszych rundach. W 2004 czterech zawodników z Japoni również przyjechało aby uczestniczyć w zawodach Lethwei. Jeden z nich, Tamura (mma), przegrał z zawodnikiem birmańskim, co było sporym wydarzeniem dla birmańczyków.
Oprócz technik znanych z MT, w tradycyjnych zawodach ludowych, zawodnicy mogą używać uderzeń głową oraz sprowadzać do parteru. Są też inne techniki, mało obecne w stylach walki z SAE, jak przechwyty ciosów, w innych przekazach sugeruje się wpływ duży styli pochądzych z Indii na wojowników z Birmy.
Spotkania dziś prowadzone są zarówno w sposób tradycyjny i bardziej nowoczesny, zwany "Myanma tradycyjnego boksu" (od 1996 r.). Została ona oparta na sportowym boksie tajskim i stosowany jest system punktowy.
Skoro wspomniałem o rewolucji Czerwonych Khmerów, należy też wspomnieć o sytuacji w Birmie - http://www.wiadomosci24.pl/artykul/mae_sot_czyli_mala_birma_122920.html
Naban to birmanskie zapasy, bardzo podobny do zapasów ludowych w Indiach.
Banshay jest systemem birmańskim walki z użyciem broni, ukierunkowanym na miecz i włócznię. Wykazuje duży wpływ Indijskich i Chińskich sytemów, aczkolwiek widać też bardzo dużo elementów Krabi Krabong i Thang - Ta (styl hinduski walki bronią z Manipuru). W użyciu są podwójne miecze. Pokazy poprzedzane są tańcem z bronią, gdzie umiejętnością najbardziej emocjonującą widzów jest taniec z dwoma mieczami, prowadzonymi blisko ciała. Sztuką jest się nie pochlastać.
Warto też wspomnieć o Min Zin, który jest systemem węwnętrznego generowania energi witalnej, samoleczenia i systemem walki z Myanmaru. Może być używany do obrony przed zagrożeniami, które są natury fizycznej, psychicznej (np. negatywne impulsy i emocje) lub duchowej. Jest oparty na podobnych systemach, dużo starszych, Chin, Tybetu oraz Indii. Birma bowiem leżała na głównym skrzyżowaniu szlaków między tymi terytoriami. W minionych wiekach, przes setki lat u początku naszej ery, tysiące mnichów podróżowało przez Birmę do Indii w pielgrzymkach. Wielu z nich osiedliło się na terenie Birmy, tworząc klasztory na północno-wschodniej granicy z Chinami. Istnieją różne poziomy Min Zin, oraz metody nauczania w zalezności od celu, jaki chce się osiągnąć. Głównymi celami Min Zin są: kontrola uciążliwych i niszczących emocji, poprawa zdrowia fizycznego, samopoczucia i zdrowia, osiągnięcia równowagi emocjonalnej i spokoju ducha.
Tomoi, to malezyjska nazwa na systemy walki z SAE. Tomoi sprowadza się do "siku lutut", czyli po naszemu "kolana i łokcie".
Słowo Tomoi pochodzi od tajskiego muay dhoi lub dhee muay - boks, pięści do walki. Jest to odniesienie do postaci z płaskorzeźb, na wpół nagich, toczących pojedynki rękoma i nogami.
Nie wiadomo dokładnie, skąd różne style indyjsko-chińskich form kickboxingu pochodzą, .
Tomoi powstały na pólwyspie malezyjskim pod wpływem Tajów i Khmerów, którzy mieli ścisłe kontakty kulturowe i handlowe z malajczykami. Starożytne imperium Funan, z siedzibą w Kambodży, obejmowało Wietnam,Tajlandię, Kedah, Perlis i Pahang (wykluczone przez króla Kambodży w 1400 roku ne).
Tajowie egzystowali obok siebie z malezyjczykami przez długi czas. I to oni są bezpośrednio odpowiedzialni, za przekazanie malezyjczykom technik walki znanych z Kambodży. Po upadku Sriviyaya, Malaje były pod panowaniem Tajów, aż do 15 wieku. W końcu wybuchło powstanie, i zrzucono obce rządy.
Jednak i potem, Kedah i Trenggan było pod mocnymi wpływami Tajów, aż do 1800 r, kiedy to brytyjczycy przejeli kontrolę nad tymi terenami.
Tomoi było najbardziej praktykowane w Kelatanie, skąd blisko bardzo było do Kambodży. Tak więc wpływ na sztuki walki był z tamtej strony bardzo intensywny. Jednak królestwo Funan było w dużym stopniu pod wpływem także kultury Indii, tak samo jak i królestwo Langkasuka. W tekstach chińskich zachowały się notatki o różnorodnych systemach walki na tych terenach, ze wskazaniem, iż wiele z nich wykazuje wpływy hinduskie.
Malezja i Tajowie mają wiele podobieństw językowych, kulturowych i siłą rzeczy, martial arts. Pod okupacją brytyjską Tomoi zostało zabronione. Dopiero w 1990 roku, wraz z innymi sztukami malajskimi, jak tańce czy lalkartswo cienia, zaczęło być promowane, i przywracane do łask.
2006 Tomoi zaczęło być promowane pod nazwą Muay Kelate.
Na malajach jest uprawiany też styl Pencak Silat, jednak nie ma on wspólnych punktów z SEA Martial Arts. Widoczne są za to wpływy Chin i Indii.
Niniejszego tekstu proszę nie traktować jako profesjonalnego.
Walka była stałą częścią rzeczywistości Azji Południowo-Wschodniej od czasów starożytnych, i ostatecznie doprowadziła do powstania zeschematyzowanych form walki. W dobie Angkor, style z bronią i bez były powszechnie praktykowane przez Khmerów. Udowodniono, że styl przypominający Pradal Serei istniało około X wieku n.e., był to jeden z powodów, dla którego państwo to posiadałao taką siłę militarną. Królestwo Angkor używało wczesnej formy Pradal Araya wraz z różnymi rodzajami broni oraz z wykorzystaniem słoni na wojnach z głównym wrogiem, Wietnamem (królestwa Champa, a później Siam).
W tym czasie królestwo Angkor dominowało i kontrolowalo większość tego, co jest teraz Kambodżą, Tajlandią, Wietnamem i Laosem. W efekcie, doszło do mieszania się kultur na wielu poziomach, z akcentem na dominację kultury Angkor. Prowadzi to do wniosku, że wszystkie systemy z tamtego obszaru powstały w oparciu o sztuki uprawiane w dawnej Kambodży, bądż zostały zmodyfikowane przez dominującą pozycję PA swoją. Oprócz oczywiście ustnych przekazów, legend i mitów, dowodami na to są płaskorzeźby pozostawione przez wczesnych Khmerów w starożytnych świątyniach min. Bayon. Wiele świadectw różnego rodzaju zaginęło, aczkolwiek są jakieś pisma dotyczące Khmerskich systemów. Wiele pism o P.A. zostało przejęte przez tajskich najeźdzców, albo po prostu zagrabione.
Gdy nastała era kolonialna, Francuzi stwierdzili, że SW Kambodży są niezwykle brutalne, i barbarzyńskie. Pod ich wpływem "usportowiono" te systemy, dodając rundy w konfrontacjach, rękawice, itp.
Podczas gdy w Wietnamie szalała wojna domowa, Kambodża sama była nękana chaosem wewnętrznym. W dniu 17 kwietnia 1975, komunistyczni rebelianci, Czerwoni Khmerzy, obalili rząd Republiki Kambodży. Zamiarem Czerwonych Khmerów było wyeliminowanie nowoczesnego społeczeństwa i stworzenie utopii rolnych. Jak to wyglądało, nie ma co pisać, informacje o ich rewolucji są ogólno dostepne, dodam jedynie, że Rewolucja Kulturalna Mao Tse, to był przy tym mały pikuś.... Tradycyjne sztuki walki zostały zakazane od razu, większość mistrzów i praktyków zostało skierowanych do prac ponad siły, gdzie czekała ich śmierć z wyczerpania, lub zostało na miejscu eksterminowanych, co niemal spowodowało zaniknięcie Pradal Araya. Po obaleniu dyktatury Czerwonych Khmerów przez interwencje wietnamczyków, po ustanowieniu Królestwa Kambodży, Pradal Araya odżyło.
Pradal Araya dokonało mocnego powrotu w latach 70 tych, można powiedzieć, że jak feniks z popiołów. Kambodża podejmuje próbę wejścia na rynek tak mocno, jak robi to tajski boks. Zostaje otwartych dużo klubów i sal gimnastycznych, gdzie uczą się licznie studenci, liczni też goście z zagranicy. Telewizja zaczyna transmitować walki. Khmerowie rwą się do rywalizacji z innymi stylami i krajami. Pradal Araya jest wpisay do/propagowany (?) przez Kambodżański Związek Boksu Amatorskiego. Wszyscy sędziowie i zawodnicy, muszą być licencjonowani przez CABF. Za granicą Pradal Araya jest promowane przez cztery organizaje. Co ciekawe, o czym nie słyszałem, Kherscy zawodnicy mierzyli się w różnych krajach - ponoć bardzo chętnie - z innymi stylami i zawodnikami. Np we Francjii z zawodnikami Boksu i Savate, w Korei, Wietnamie. Jednak z tłumaczonego tekstu wynika, że o ile zawodników szanowano, to w innych krajach bardzo się bano kibiców khmerskich - najważniejsze dla nich są zakłady, nie walka, a zachowanie jest bardzo głośne i emocjonalne
. Khmer zostaje też w końcu mistrzem świata Kick Boxingu.
Pomiędzy Kambodżą a Tajlandią istnieje delikatnie mówiąc spora rozbieżność co do pochodzenia charakterystycznego dla tego rejonu sposobu walki bez broni. Min. na spotkaniu w 1995 w sprawie organizacji mistrzostw King's Cup, strona Kambodźańska zaproponowała ogólną nazwę dla SW z Tajlandii, Laosu, Kambodży i Myanmar, "Sovanna Phum Boks" lub "SEA Boxing" (sovanna phum oznacza chyba złoto ziemi, i jest zapisywana w tajskim jako suwannabhumi). Nazwa odnosi się do kontynentalnej części Azji Południowo Wschodniej w indyjskim języku Pali. Tajlandia ostro zaprotestowała, twierdząc, że każdy kraj ma osobny styl walki. SEA jest popularny skrót od Azji Południowo-Wschodniej. W 2005 , podczas Southeast Asian Games, Kambodża protestuje w sprawie nazwy sportu - nie zgadza się bowiem na ogólną nazwę boks tajski.
Karierę kambodźańscy bokserzy zaczynają bardzo wcześnie. Tak naprawdę ten kraj bardzo ciężko podnosi się z ruiny, w wielu obszarch wciąż panuje bieda, a traumy po potwornych okrucieństwach panowania Czerwonych Khmerów wciąż są bardzo żywe. Bokserzy pochodzą najczęscie z biednych właśnie rodzin, i jest to dla nich jedyna szansa na wyżywienie jakieś rodziny i siebie. Zaczynają karierę zawodową około 14 roku życia. Walczą do ok 25. Mogą mieć nawet 300 walk w karierze zawodowej. Wynagrodzenia w tradycyjnej formie zawodów są wypłacane przez tłum, w różnej formie - alkocholu, jedzenia, pieniędzy. Najlepsi bokserzy pochodzą z południowych prowincji Kambodży. Ich kariera wyglada tak, że spędzają po kilka dobrych godzin codziennie w pociągach i autobusach, walczą czasem po 7 dni w tygodniu ....(!!!!!???)
Teoretycznie zagrożenie dla zdrowia takie jak wszystkie SW walki kontaktowe, no ale jak ktoś walczy na full kilka razy na tydzień, to sobie wyobraźcie, jakie ma zdrowie w okolicach 30tki....
Najczęstsze urazy - złamania i uszkodzenia nadgarstków, uszkodzenia podudzi, rozbite nosy, połamane ramiona, urazy biodra i złamane szczęki.
Mecze składają się 5 rund 3 minutowych rund. Ring jest kształtu kwadratu, o rozmiarach 6,1 metra kwadratowego. 1,5 minutowa lub 2 minutowa przerwa między rundami. Przed walką odbywa się rytualny taniec - modlitwa, znany jako Kun Kru. Tradycja nakazuje towarzyszenie muzyki podczas walki. Nowocześni bokserzy noszą bokserskie rękawice i spodenki. Nie wolno bić leżącego na ziemi. Nie wolno gryźć, uderzać przeciwnika od tyłu. Gdy zawodnik nie może już walczyć, sędzia przerywa walkę. Nie wolno uderzać w genitalia, oraz trzymać się lin. Zwycięstwo może zostać osiągnięte przez nokaut. Jest liczenie do 10.
Bokator, lub bardziej formalnie, Labokatao jest kambodżańską sztuką walki, który zawiera techniki bliskiego kontaktu wręcz, walki w parterze i techniki używania broni. Bokator jest jednym z pierwszych skodyfikowanych kambodżańskich systemów walki. Z tradycji ustnej wynika, że Bokator lub na początku jego formy zostały opracowane i zkodyfikowane jako narzędzie treningu i zwycięstwa dla armii Angkor 1000 lat temu. Bokator termin można przetłumaczyć jako "walenie lwa" (bez skojarzeń
). Wielkim nieporozumieniem jest to, że ten termin odnosi się do wszystkich Khmerskich sztuk walki, podczas gdy w rzeczywistości stanowi jedynie jeden szczególny styl. W przeciwieństwie do np kickboxingu, który jest sportem walki, bokator został zaprojektowany do wykorzystaniana na polu bitwy. Wykorzystuje różne techniki walki łokciami i kolanami, kopnięcia goleniami, techniki walki w zwarciu na ziemi. Jest też bogaty w perełki techniczne - nawet ramiona, biodra, żuchwy i palce mogą byćwykorzystywane do walki z przeciwnikiem do poddania się go lub śmierci. Broń biała, tłukąca itp jest również w tym systemie.
Bokator zawiera 341 zestawów, które są oparte na obserwacji natury.
Pradal Araya jest bardziej skondensowanym systemem walki, w którym nie występuje aż taka różnorodność technik i taktyt (np. nie ma doprowadzenia do powolnego wykrwiawania się przeciwnika), nie ma też wzorowania się na zachowaniu zwierząt. Pierwszy stopień jest biały, a następnie zielony, niebieski, czerwony, brązowy, i wreszcie czarny, który ma znowuż 10 stopni. Po ukończeniu pierwszego szkolenia wojownicy noszą czarne ubiory co najmniej przez dziesięć lat. Aby osiągnąć złoto jeden wojownik musi być prawdziwym mistrzem i musi zrobić coś wielkiego dla Bokator. Jest to z pewnością czasochłonne, ponieważ w samej tylko metodzie bez użycia broni technik jest, w zalezności od źródeł, od 8000 do 1000, i tego musi się trenujący nauczyć, by osiągnąć tytuł mistrza.
Mówi się, że Bokator to najwcześniej usystematyzowany Khmerski system walki. Chociaż nie istnieją pisemne dowody, można tego dowodzić z innych wskazówek. Wymiawane "Boh-ak-tau", o oznacza "Potrząsać Lwem".(???) Wg legendy z przed 2000 lat, lew atakował wioski, i wojownik Khmerski spuścił mu w*******, uzbrojony w zaledwie nóż. Lwy nigdy nie wędrowały sobie po tej części Azji, występują w innej części - w zachodnich Indiach. Indyjska kultura miała wielki wpływ na Królestwo Angkor, wszystkie wielkie budowle są w Kambodży z napisami w sanskrycie, i odnoszą się do bogów hinduizmu, z wyszczególnieniem Wisznu i Sziwy. Zycie religijne zostało zdominowane przez Braminów, którzy praktykowali w Indiach techniki skodyfikowane fechtunku i walki samym ciałem. Pojęcie lwa, i animalistycznie nazwane techniki Bokator, pojawiły się prawdopodobnie pod wpływem indyjskich wpływów. Potem następuje zmniejszenie wpływu braminów, na rzecz Buddyzmu (ok 1000 lat temu). Płaskorzeźby z okresu Dżajawaman VII państwa, przedstawiają różne techniki Bokator. Postaci walczą w parterze, w stójce za pomocą łokci. Są to też standardowe techniki w nowoczesnych Kun Khmer lub Pradal Araya. Podobnie jak omawiany powyżej inny khmerski styl, bokator miał bez wątpienia wpływ na działalnośc i sukcesy Khmerów w wojnach, i podporządkowaniu sobie całej SAE na kilkaset dobrych lat.
Bokator tak jak i Pradal Araya, było niszczone i zakazane przez siepaczy Pol Pota.
San Kim Sean jest często nazywany ojcem nowoczesnego Bokator. Uciekł on z Kambodży do USA, gdzie nauczał Hapkido. W 1992 roku powrócił, by jak sam twierdzi, dać z powrotem swemu narodowi Bokator. W 2001 roku wrócił do Phnom Penh i po uzyskaniu zgody od nowego króla, zaczął nauczać młodzież Bokator-a.
W tym samym roku w nadziei na połączenie wszystkich pozostałych mistrzów pozostałych przy życiu, zaczął podróżować po całym kraju. (LAKRU BOKATOR - mistrz Bokatora). Odnalazł bardzo niewielu starych mężczyzn, w wieku od 60 do 90 lat. Ludzie ci byli bardzo zniszczeni fizycznie i psychicznie przez potworności reżimu Czerwonych Kmerów, niektórzy nie pamiętali w ogóle niczego z przed nastania Pol Pota, inni wciąż bali się przyznawać, że znają Bokator, nie mówiąc o jego nauczaniu. Po dłuższej perswazji, i wsparciu państwa, udało mu się przekonać tych styranych terrorem ludzi do wzięcia udziału w tym projekcie. Wielu trzeba było sprowadzać też do Kambodży, skąd uciekli w obawie przed torturami lub śmiercią. Meas Sok, Meas Sarann, Ros Serey, Sorm Van Kin, Mao Khann, Savoeun Chet to nazwiska mistrzów którzy przeżyli czasy terroru.
Pierwszy ogólnokrajowy konkurs Bokator odbył się w Phnom Penh na Stadionie Olimpijskim, w 2006r. Doszło tam do konfliktów, sporów o sędziowanie, jakiś przekrętów etc. Najważniejsze jednak było poczucie u starych mistrzów, że o co widzą, to nie prawdziwy Bokator, lecz hybryda innych systemów. Czuli, że nie były one prawdziwymi technikami Bokator, lecz hybrydą między innymi sztukami walki.
Kbachkun Boraan - nazwa oznacza "Khmerskie stare techniki walki". Jest to odtworzenie walki bronią opartej na metodach walki używanych przez wojowników Angkor, opiera się na połączeniu istniejących Kambodży styli, widocznych na starożytnych ruinach w całym kraju pod postacią płaskorzeźb. System korzysta z trzech głównych broni - Dao wygięty miecz, Veng - długi kij (???) oraz dambong Bogato - podwójne laski. W systemie zawarto też Pradal Araya jako uzupełnienie walki bronią.
W starożytnym Ankgor szeroko rozpowszechniony był rodzaj zapasów, Bok Cham Bad. Był praktykowany przez obie płcie. Wiąże się ze światyniami hinduistycznymi. W zapasach, podobnie jak w PA czy Muay Borat/MT, taniec i muzyka są nieodłącznym elementem - w tym wypadku nie te jazgotliwe piszczałki, ale bębny. Mecz trwa trzy rundy. Zwyczaj nakazuje, by po każdej rundzie przeciwnicy wyrażali swoją chęć bądź jej brak do dalszej walki. W dawnych czasach służyły te zawody do wybierania przywódcy grupy, wioski bądź regionu.
Muay Lao, to z kolei wersja P.A. czy M.T. z Laosu. Tak jak i w nich największą rolę odgrywają w nich łokcie i kolana.
Muay Lao jest o wiele mniej popularne w kraju swego pochodzenia (o ile w ogóle można o tym mówić w kontekście dominacji wielesetletniej Kambodży w tym rejonie), niż np MT w Tajlandii. Jest dosłownie kilku zawodowych wojowników tego stylu w Laosie. Adjarn Ngern w swojej wypowiedzi nt Muay Lao twierdzi, że praktycznie jest to to samo, co MT. Przy okazji, przyznaje on w rozmowie, iż Muay Boran to tak naprawdę Pradal Aryan, i mieszkańcy Kambodży mają absolutne prawo do tego, aby tak tę sztukę nazywać. Natomiast Tajlandia ma kasę, i jest bardziej znana na zachodzie.
Lethwei to birmańska sztuka walki. A w dzisiejszych czasach - sport. Bardzo podobna do MT,PA czy ML.
Lethwei opiera się na połączeniu bokserskich styli z Indii i Chin, nazwane odpowiednio musti-yuddha i shoupo. Spotkania dawniej odbywały się dla rozrywki, popularne były w każdej warstwie społecznej, mógł autentycznie walczyć król z mistrzem wioski. Walczyli tylko mężczyźni. W dawnych czasach walczono w okręgach (???) wysypanych piaskiem. Walczący nie mieli ochron, jedynie ręce owijane były konopiami bądź gazą. Walczono bez punktacji, rund etc, do momentu, jak jedna z osób już nie dawała rady, lub jej obrażenia były zbyt duże.
Pionierem nowoczesnego boksu birmańskiego, był Kyar Ba Nein, który był jako bokser na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 1952. Ustanowił on nowoczesne przepisy. Przekonywał tradycyjnie nastawionych walczących do respektowania nowych zasad. Rząd birmański pomógł mu w organizacji zawodów w nowej formule.
Wydaje mi się, że z powodu kasy, wielu birmańczyków walczy w Tajlandii w MT. Nie walczą oni już jednak "po birmańsku" ale się przystosowali do stylu walki w Tajlandii. Oprócz wielkich meczy Lethwei, w których obowiązują zasady podobne do MT, wciąż lethwei w starej postaci jest bardzo popularne.
Pierwszy turniej mistrzostw lethwei odbyła się w 2000 roku. W zwykłych zawodach nie istnieje system punktacji, ale to było wówczas przyjęte.
Przegrani otrzymują grzecznościowo pasy białe, zwyciężcy czarne.
W 2001 roku trzech kickbokserów z USA uczestniczyło w zawodach Lethwei. Zostali ciężko znokautowani w pierwszych rundach. W 2004 czterech zawodników z Japoni również przyjechało aby uczestniczyć w zawodach Lethwei. Jeden z nich, Tamura (mma), przegrał z zawodnikiem birmańskim, co było sporym wydarzeniem dla birmańczyków.
Oprócz technik znanych z MT, w tradycyjnych zawodach ludowych, zawodnicy mogą używać uderzeń głową oraz sprowadzać do parteru. Są też inne techniki, mało obecne w stylach walki z SAE, jak przechwyty ciosów, w innych przekazach sugeruje się wpływ duży styli pochądzych z Indii na wojowników z Birmy.
Spotkania dziś prowadzone są zarówno w sposób tradycyjny i bardziej nowoczesny, zwany "Myanma tradycyjnego boksu" (od 1996 r.). Została ona oparta na sportowym boksie tajskim i stosowany jest system punktowy.
Skoro wspomniałem o rewolucji Czerwonych Khmerów, należy też wspomnieć o sytuacji w Birmie - http://www.wiadomosci24.pl/artykul/mae_sot_czyli_mala_birma_122920.html
Naban to birmanskie zapasy, bardzo podobny do zapasów ludowych w Indiach.
Banshay jest systemem birmańskim walki z użyciem broni, ukierunkowanym na miecz i włócznię. Wykazuje duży wpływ Indijskich i Chińskich sytemów, aczkolwiek widać też bardzo dużo elementów Krabi Krabong i Thang - Ta (styl hinduski walki bronią z Manipuru). W użyciu są podwójne miecze. Pokazy poprzedzane są tańcem z bronią, gdzie umiejętnością najbardziej emocjonującą widzów jest taniec z dwoma mieczami, prowadzonymi blisko ciała. Sztuką jest się nie pochlastać.
Warto też wspomnieć o Min Zin, który jest systemem węwnętrznego generowania energi witalnej, samoleczenia i systemem walki z Myanmaru. Może być używany do obrony przed zagrożeniami, które są natury fizycznej, psychicznej (np. negatywne impulsy i emocje) lub duchowej. Jest oparty na podobnych systemach, dużo starszych, Chin, Tybetu oraz Indii. Birma bowiem leżała na głównym skrzyżowaniu szlaków między tymi terytoriami. W minionych wiekach, przes setki lat u początku naszej ery, tysiące mnichów podróżowało przez Birmę do Indii w pielgrzymkach. Wielu z nich osiedliło się na terenie Birmy, tworząc klasztory na północno-wschodniej granicy z Chinami. Istnieją różne poziomy Min Zin, oraz metody nauczania w zalezności od celu, jaki chce się osiągnąć. Głównymi celami Min Zin są: kontrola uciążliwych i niszczących emocji, poprawa zdrowia fizycznego, samopoczucia i zdrowia, osiągnięcia równowagi emocjonalnej i spokoju ducha.
Tomoi, to malezyjska nazwa na systemy walki z SAE. Tomoi sprowadza się do "siku lutut", czyli po naszemu "kolana i łokcie".
Słowo Tomoi pochodzi od tajskiego muay dhoi lub dhee muay - boks, pięści do walki. Jest to odniesienie do postaci z płaskorzeźb, na wpół nagich, toczących pojedynki rękoma i nogami.
Nie wiadomo dokładnie, skąd różne style indyjsko-chińskich form kickboxingu pochodzą, .
Tomoi powstały na pólwyspie malezyjskim pod wpływem Tajów i Khmerów, którzy mieli ścisłe kontakty kulturowe i handlowe z malajczykami. Starożytne imperium Funan, z siedzibą w Kambodży, obejmowało Wietnam,Tajlandię, Kedah, Perlis i Pahang (wykluczone przez króla Kambodży w 1400 roku ne).
Tajowie egzystowali obok siebie z malezyjczykami przez długi czas. I to oni są bezpośrednio odpowiedzialni, za przekazanie malezyjczykom technik walki znanych z Kambodży. Po upadku Sriviyaya, Malaje były pod panowaniem Tajów, aż do 15 wieku. W końcu wybuchło powstanie, i zrzucono obce rządy.
Jednak i potem, Kedah i Trenggan było pod mocnymi wpływami Tajów, aż do 1800 r, kiedy to brytyjczycy przejeli kontrolę nad tymi terenami.
Tomoi było najbardziej praktykowane w Kelatanie, skąd blisko bardzo było do Kambodży. Tak więc wpływ na sztuki walki był z tamtej strony bardzo intensywny. Jednak królestwo Funan było w dużym stopniu pod wpływem także kultury Indii, tak samo jak i królestwo Langkasuka. W tekstach chińskich zachowały się notatki o różnorodnych systemach walki na tych terenach, ze wskazaniem, iż wiele z nich wykazuje wpływy hinduskie.
Malezja i Tajowie mają wiele podobieństw językowych, kulturowych i siłą rzeczy, martial arts. Pod okupacją brytyjską Tomoi zostało zabronione. Dopiero w 1990 roku, wraz z innymi sztukami malajskimi, jak tańce czy lalkartswo cienia, zaczęło być promowane, i przywracane do łask.
2006 Tomoi zaczęło być promowane pod nazwą Muay Kelate.
Na malajach jest uprawiany też styl Pencak Silat, jednak nie ma on wspólnych punktów z SEA Martial Arts. Widoczne są za to wpływy Chin i Indii.
Niniejszego tekstu proszę nie traktować jako profesjonalnego.
Krzysztof Piekarz
Cavior
wuxia
Yang32
MarKosTSD
