MarKosTSD
Słowo „bushido" znaczy „droga samuraja, wojownika" (od słów: Bushi - wojownik, rycerz, samuraj, do - droga, nauka, sposób). Oprócz tego słowo to ma swój odpowiednik w klasycznej filozofii Chin, gdzie pojęcie „droga" oznacza swoistą normę etyczną. W ten sposób „bushido" znaczy „moralność samuraja", „etyka wojownika".
Mistrz Musashi, wskazuje m.in. takie reguły:
Nie buntuj się przeciwko tradycyjnym zasadom.
Nie poszukuj dla siebie przyjemności.
Pozostań bezstronny wobec wszelkich zjawisk.
Traktuj siebie lekko, a innych poważnie.
Nie gań i nie krytykuj siebie, ani innych.
Nie miej serca pełnego przywiązań i miłości.
Nie pożądaj rzeczy.
Nawet, jeśli odrzucisz swoje ciało, nie odrzucaj swojego honoru.
Nie oddalaj się nigdy od Drogi Wojownika.
Inazo Nitobe podaje i bliżej charakteryzuje następujące cechy wojownika: prawość; odwaga; współczucie; grzeczność; prawdomówność i szczerość; honor; pogarda dla wygód osobistych, pieniędzy, panowanie nad sobą.
Prawość i sprawiedliwość
Pojęcie sprawiedliwości wywodziło się pojecie „prawości", które było uważane za wyższą formę sprawiedliwości. Mawiano: „Prawość - jest siłą wejścia bez wahania na drogę, która wskazuje rozum. „[…] Umrzeć kiedy trzeba umrzeć, uderzyć kiedy trzeba uderzyć". Z pojęciem prawości związane jest pojęcie giri - dosł. „poprawny sposób myślenia", co znaczyło poczucie obowiązku, który wedle opinii publicznej musiał być spełniony.
Sprawiedliwość wiązała się z pojęciem Katakiuchi - krwawa zemsta, była środkiem do zaspokojenia sprawiedliwości. Wierność wobec suzerena wymagała, aby zniewaga wyrządzona panu bezwzględnie została pomszczona. Zemsta była usprawiedliwiona, gdy podejmowano ją za dobroczyńców lub za panów.
Odwaga - bushido uznawało tylko dzielność rozumną, potępiając niepotrzebne ryzyko. Nierozumna, bezsensowna śmierć była nazywana „psią śmiercią".
Dobroć, współczucie z nieszczęśliwymi - samuraja powinny cechować: łaskawość, miłosierdzie i litość, wielkoduszność, sympatia w stosunku do innych ludzi. Etykieta wojny wymagała, aby samuraj nie przelewał krwi słabszego, pokonanego przeciwnika. Bushido zawierało więc w sobie współczucie wobec słabych, bezbronnych, pokornych w obliczu szlachetności samuraja. Jednakże należy zaznaczyć, że przestrzegano młodych samurajów przed zbytnią łagodnością.
Uprzejmość - powinna być raczej uzewnętrznionym poszanowaniem obcych uczyć. Z nadzwyczajną starannością uczono jak się kłaniać, chodzić i siedzieć. Zachowanie przy stole stało się prawdziwą umiejętnością. A picie herbaty wyniesiono do rzędu ceremonii. Dobrze wychowany człowiek musiał naturalnie być mistrzem w tych kunsztach.
Skromność - była bliska uprzejmości, przez którą rozumiano także cierpliwość, brak uczuć zawiści i złości, człowiek honorowy nigdy nie używał do siebie określenia „mistrz", tylko „dążący do mistrzostwa". Rozwojowi zasady uprzejmości sprzyjały nieustannie ćwiczenia dobrych manier. Jeżeli skromność nakazywała samurajowi zachowywać się wobec pana szczególnie uprzejmie i uniżenie okazywać cierpliwość - to wobec prostych ludzi bushi stawał się hardy i wzniosły.
Prawda i prawdomówność - „Bushi-no ichi-gon"- słowo samuraja - wystarczyło, by poświadczyć jakieś twierdzenie. Poszanowanie prawdomówności było tak wielkie, że najlepsi samurajowie nawet przysięgę uważali za ubliżającą ich godności.
Honor - „Dobre imię" uważano za coś co rozumie się samo przez się; najlżejsze jego zadraśnięcie uchodziło za wstyd. „Będą się z ciebie śmiać"- w ten sposób matka karciła małego urwisa. Takie zwracanie się do poczucia honoru trafiało w serce dziecka, w punkt najbardziej wrażliwy. Uczucie wstydu wydaje się być pierwszym znakiem moralności. Honor i sławę ceniono bardziej niż życie, dlatego kiedy na kartę stawiano jedno z tych pojęć, samuraj bez namysłu oddawał za nie życie. Z tą cechą wiązał się obowiązek uczciwości w walce. Aby uniknąć hańby lub zdobyć sławę, znosili młodzi samurajowie wszelkiego rodzaju niedostatki lub też poddawali się najcięższym fizycznym i moralnym cierpieniom. Życie niewiele u nich znaczyło, jeśli za jego cenę można było zdobyć sławę i honor; skoro więc zdarzyła się sposobność rzekomo warta tej ofiary, ofiarowano życie z największym spokojem i bez namysłu. Wojownicy surowo strzegli swego „dobrego imienia" - wstyd był najcięższym doznaniem dla samuraja. „Niesława jest podobna do nacięcia na drzewie, które z czasem robi się coraz większe".
Obowiązek wierności - wierność wobec pana wymagała od samuraja całkowitego wyrzeczenia się korzyści osobistych. Jednak nie oznaczała konieczności składania w ofierze własnego sumienia. Bushido nie uczyło wyrzekania się własnych przekonań nawet dla suzerena, dlatego w wypadku, kiedy feudał żądał od wasala czynów sprzecznych z jego przekonaniami, wasal ów winien był wszelkimi siłami starać się przekonać swego księcia, aby zaniechał postępku hańbiącego imię szlachetnego człowieka. Jeśli okazywało się to daremne, samuraj winien był dowieść szczerości swoich słów, popełniając samobójstwo metodą seppuku.
Panowanie nad sobą - niegodnym samuraja było okazywać twarzą to, co się dzieje w jego duszy. Cierpliwość i znoszenie przykrości wzmacniano takim oto cytatem Mencjusza: „Cóż mnie to może obchodzić, gdy ty poniżysz siebie i mnie obrazisz. Mej duszy nie zdołasz splamić swoją obrazą". Umiejętność panowania nad sobą i kierowania swoimi uczuciami była u samurajów doprowadzona do doskonałości. Równowaga duchowa była ideałem bushido. Ilustracją do umiejętności samokontroli samurajów jest obrzęd seppuku. Samobójstwo było przez samurajów uważane za najwznioślejszy czyn i najwyższy przejaw osobistego heroizmu.
Kłamstwo dla samuraja równało się tchórzostwu. Słowo samuraja znaczyło więcej niż jakiekolwiek pisemne zobowiązania, które były uważane za poniżające.
Seppuku - z kodeksem bushido nierozerwalnie jest związany obrzęd seppuku, czyli samobójstwo przez rozcięcie sobie brzucha. Niekiedy niepoprawnie używane jest określenie „harakiri" - które znaczy „rozcięcie brzucha" - seppuku jest to symboliczny i honorowy rytuał, harakiri, tylko samą czynność. Rozcinano brzuch ponieważ zgodnie z filozofią buddyjską, a zwłaszcza z naukę sekty zen, brzuch uważano za najważniejszy, centralny punkt ciała ludzkiego i zarazem siedlisko życia. Uważano, że siły żywotne skupione są w brzuchu i zajmują centralne miejsce wobec całego ciała. Japończycy brzuch traktują też jako wewnętrzne źródło emocjonalnej egzystencji, a otwarcie go metodą seppuku oznacza jak gdyby odsłonicie własnych szczerych prawdziwych uczuć, służy jako dowód czystych intencji i zamiarów. Po śmierci w ten sposób, samuraj był oczyszczany ze wszelkich zarzutów. Seppuku popełniano w wypadku uszczerbku na honorze lub niegodnego postępku (hańbiącego imię wojownika - według norm) bushido. Rozcięcie brzucha wymagało od rycerza wielkiego męstwa i wytrzymałości, ponieważ jama brzuszna jest jednym z najwrażliwszych miejsc w ciele ludzkim, gdzie skupia się wiele zakończeń nerwów. Seppuku popełniano na wiele sposobów, ale najważniejsze było to, by samuraj rozciął tak jamę brzuszną, aby otaczający go ludzie mogli widzieć jego wnętrzności i tym samym „czystość myśli" wojownika. Brzuch rozcinano dwukrotnie, najpierw poziomo od lewego boku do prawego, a następnie pionowo od przepony do pępka. Pomysłowość rozcinania jamy brzusznej była bardzo bogata, można też było wykonywać cięcia w kształcie litery X albo jeszcze inaczej. Zdarzały się przypadki, że seppuku popełniano nie metalowym, lecz bambusowym mieczem, którym było znacznie trudniej przeciąć wnętrzności. Praktykę tę stosowano, aby zademonstrować wytrzymałość i męstwo wojownika.
BIBLIOGRAFIA
1. Nitobe Inazo - „Bushido dusza Japonii".
2. Aleksander Śpiewakowski, Samuraje, Warszawa 1989.
3. Mistrz Kaisen, Budodharma - droga samuraja, Katowice, bez roku wydania.
Jest to mocno skondensowane opracowanie o bushido, jeśli ktoś chce więcej zapraszam do w/w lektur. Sztuki walki wywodzą się ze Wschodu, ale w ostatnim czasie zapomina się i deprecjonuje wartości etyczne kodeksu honorowego - może czas powrotu do źródeł?
Mistrz Musashi, wskazuje m.in. takie reguły:
Nie buntuj się przeciwko tradycyjnym zasadom.
Nie poszukuj dla siebie przyjemności.
Pozostań bezstronny wobec wszelkich zjawisk.
Traktuj siebie lekko, a innych poważnie.
Nie gań i nie krytykuj siebie, ani innych.
Nie miej serca pełnego przywiązań i miłości.
Nie pożądaj rzeczy.
Nawet, jeśli odrzucisz swoje ciało, nie odrzucaj swojego honoru.
Nie oddalaj się nigdy od Drogi Wojownika.
Inazo Nitobe podaje i bliżej charakteryzuje następujące cechy wojownika: prawość; odwaga; współczucie; grzeczność; prawdomówność i szczerość; honor; pogarda dla wygód osobistych, pieniędzy, panowanie nad sobą.
Prawość i sprawiedliwość
Pojęcie sprawiedliwości wywodziło się pojecie „prawości", które było uważane za wyższą formę sprawiedliwości. Mawiano: „Prawość - jest siłą wejścia bez wahania na drogę, która wskazuje rozum. „[…] Umrzeć kiedy trzeba umrzeć, uderzyć kiedy trzeba uderzyć". Z pojęciem prawości związane jest pojęcie giri - dosł. „poprawny sposób myślenia", co znaczyło poczucie obowiązku, który wedle opinii publicznej musiał być spełniony.
Sprawiedliwość wiązała się z pojęciem Katakiuchi - krwawa zemsta, była środkiem do zaspokojenia sprawiedliwości. Wierność wobec suzerena wymagała, aby zniewaga wyrządzona panu bezwzględnie została pomszczona. Zemsta była usprawiedliwiona, gdy podejmowano ją za dobroczyńców lub za panów.
Odwaga - bushido uznawało tylko dzielność rozumną, potępiając niepotrzebne ryzyko. Nierozumna, bezsensowna śmierć była nazywana „psią śmiercią".
Dobroć, współczucie z nieszczęśliwymi - samuraja powinny cechować: łaskawość, miłosierdzie i litość, wielkoduszność, sympatia w stosunku do innych ludzi. Etykieta wojny wymagała, aby samuraj nie przelewał krwi słabszego, pokonanego przeciwnika. Bushido zawierało więc w sobie współczucie wobec słabych, bezbronnych, pokornych w obliczu szlachetności samuraja. Jednakże należy zaznaczyć, że przestrzegano młodych samurajów przed zbytnią łagodnością.
Uprzejmość - powinna być raczej uzewnętrznionym poszanowaniem obcych uczyć. Z nadzwyczajną starannością uczono jak się kłaniać, chodzić i siedzieć. Zachowanie przy stole stało się prawdziwą umiejętnością. A picie herbaty wyniesiono do rzędu ceremonii. Dobrze wychowany człowiek musiał naturalnie być mistrzem w tych kunsztach.
Skromność - była bliska uprzejmości, przez którą rozumiano także cierpliwość, brak uczuć zawiści i złości, człowiek honorowy nigdy nie używał do siebie określenia „mistrz", tylko „dążący do mistrzostwa". Rozwojowi zasady uprzejmości sprzyjały nieustannie ćwiczenia dobrych manier. Jeżeli skromność nakazywała samurajowi zachowywać się wobec pana szczególnie uprzejmie i uniżenie okazywać cierpliwość - to wobec prostych ludzi bushi stawał się hardy i wzniosły.
Prawda i prawdomówność - „Bushi-no ichi-gon"- słowo samuraja - wystarczyło, by poświadczyć jakieś twierdzenie. Poszanowanie prawdomówności było tak wielkie, że najlepsi samurajowie nawet przysięgę uważali za ubliżającą ich godności.
Honor - „Dobre imię" uważano za coś co rozumie się samo przez się; najlżejsze jego zadraśnięcie uchodziło za wstyd. „Będą się z ciebie śmiać"- w ten sposób matka karciła małego urwisa. Takie zwracanie się do poczucia honoru trafiało w serce dziecka, w punkt najbardziej wrażliwy. Uczucie wstydu wydaje się być pierwszym znakiem moralności. Honor i sławę ceniono bardziej niż życie, dlatego kiedy na kartę stawiano jedno z tych pojęć, samuraj bez namysłu oddawał za nie życie. Z tą cechą wiązał się obowiązek uczciwości w walce. Aby uniknąć hańby lub zdobyć sławę, znosili młodzi samurajowie wszelkiego rodzaju niedostatki lub też poddawali się najcięższym fizycznym i moralnym cierpieniom. Życie niewiele u nich znaczyło, jeśli za jego cenę można było zdobyć sławę i honor; skoro więc zdarzyła się sposobność rzekomo warta tej ofiary, ofiarowano życie z największym spokojem i bez namysłu. Wojownicy surowo strzegli swego „dobrego imienia" - wstyd był najcięższym doznaniem dla samuraja. „Niesława jest podobna do nacięcia na drzewie, które z czasem robi się coraz większe".
Obowiązek wierności - wierność wobec pana wymagała od samuraja całkowitego wyrzeczenia się korzyści osobistych. Jednak nie oznaczała konieczności składania w ofierze własnego sumienia. Bushido nie uczyło wyrzekania się własnych przekonań nawet dla suzerena, dlatego w wypadku, kiedy feudał żądał od wasala czynów sprzecznych z jego przekonaniami, wasal ów winien był wszelkimi siłami starać się przekonać swego księcia, aby zaniechał postępku hańbiącego imię szlachetnego człowieka. Jeśli okazywało się to daremne, samuraj winien był dowieść szczerości swoich słów, popełniając samobójstwo metodą seppuku.
Panowanie nad sobą - niegodnym samuraja było okazywać twarzą to, co się dzieje w jego duszy. Cierpliwość i znoszenie przykrości wzmacniano takim oto cytatem Mencjusza: „Cóż mnie to może obchodzić, gdy ty poniżysz siebie i mnie obrazisz. Mej duszy nie zdołasz splamić swoją obrazą". Umiejętność panowania nad sobą i kierowania swoimi uczuciami była u samurajów doprowadzona do doskonałości. Równowaga duchowa była ideałem bushido. Ilustracją do umiejętności samokontroli samurajów jest obrzęd seppuku. Samobójstwo było przez samurajów uważane za najwznioślejszy czyn i najwyższy przejaw osobistego heroizmu.
Kłamstwo dla samuraja równało się tchórzostwu. Słowo samuraja znaczyło więcej niż jakiekolwiek pisemne zobowiązania, które były uważane za poniżające.
Seppuku - z kodeksem bushido nierozerwalnie jest związany obrzęd seppuku, czyli samobójstwo przez rozcięcie sobie brzucha. Niekiedy niepoprawnie używane jest określenie „harakiri" - które znaczy „rozcięcie brzucha" - seppuku jest to symboliczny i honorowy rytuał, harakiri, tylko samą czynność. Rozcinano brzuch ponieważ zgodnie z filozofią buddyjską, a zwłaszcza z naukę sekty zen, brzuch uważano za najważniejszy, centralny punkt ciała ludzkiego i zarazem siedlisko życia. Uważano, że siły żywotne skupione są w brzuchu i zajmują centralne miejsce wobec całego ciała. Japończycy brzuch traktują też jako wewnętrzne źródło emocjonalnej egzystencji, a otwarcie go metodą seppuku oznacza jak gdyby odsłonicie własnych szczerych prawdziwych uczuć, służy jako dowód czystych intencji i zamiarów. Po śmierci w ten sposób, samuraj był oczyszczany ze wszelkich zarzutów. Seppuku popełniano w wypadku uszczerbku na honorze lub niegodnego postępku (hańbiącego imię wojownika - według norm) bushido. Rozcięcie brzucha wymagało od rycerza wielkiego męstwa i wytrzymałości, ponieważ jama brzuszna jest jednym z najwrażliwszych miejsc w ciele ludzkim, gdzie skupia się wiele zakończeń nerwów. Seppuku popełniano na wiele sposobów, ale najważniejsze było to, by samuraj rozciął tak jamę brzuszną, aby otaczający go ludzie mogli widzieć jego wnętrzności i tym samym „czystość myśli" wojownika. Brzuch rozcinano dwukrotnie, najpierw poziomo od lewego boku do prawego, a następnie pionowo od przepony do pępka. Pomysłowość rozcinania jamy brzusznej była bardzo bogata, można też było wykonywać cięcia w kształcie litery X albo jeszcze inaczej. Zdarzały się przypadki, że seppuku popełniano nie metalowym, lecz bambusowym mieczem, którym było znacznie trudniej przeciąć wnętrzności. Praktykę tę stosowano, aby zademonstrować wytrzymałość i męstwo wojownika.
BIBLIOGRAFIA
1. Nitobe Inazo - „Bushido dusza Japonii".
2. Aleksander Śpiewakowski, Samuraje, Warszawa 1989.
3. Mistrz Kaisen, Budodharma - droga samuraja, Katowice, bez roku wydania.
Jest to mocno skondensowane opracowanie o bushido, jeśli ktoś chce więcej zapraszam do w/w lektur. Sztuki walki wywodzą się ze Wschodu, ale w ostatnim czasie zapomina się i deprecjonuje wartości etyczne kodeksu honorowego - może czas powrotu do źródeł?
Krzysztof Piekarz
słaby 56
Podobno tych flag używali także piloci Kamikaze.
Jedno jednak wiem,że trzeba mieć zasady i się ich trzymać jak samuraje.Coraz mniej w dzisiejszych czasach ludzi z zasadami i kręgosłupem moralnym.
OloKK
Yang32
wuxia
