Mówi się, że regularne ćwiczenia fizyczne są niezbędne dla człowieka. Obecnie specjaliści w wytycznych WHO sugerują nawet, by zwiększyć ilość umiarkowanego wysiłku (np. aerobowego) do 300 minut tygodniowo (lub zamiast tego zastosować 150 minut intensywnego treningu tygodniowo). WHO zaleca co najmniej 2 x w tygodniu trening siłowy (lub inne ćwiczenia wzmacniające główne partie mięśniowe, np. plecy, nogi). Jakie mogą być skutki nadmiernej aktywności? Czy ciężka praca fizyczna niszczy mózg i skraca życie? Wiele na to wskazuje.
Kortyzol hamuje stężenie testosteronu?
Testosteron vs kortyzol
Istnieje ciemna strona treningu, intensywne ćwiczenia mogą, chociażby, drastycznie zmniejszyć stężenie testosteronu. W jednym z badań zauważono, że stężenie kortyzolu nie spadło przez tydzień po zakończeniu biegu na dystansie maratonu! 1 godzinę po wyścigu stężenie kortyzolu było wyższe o 82% niż przed biegiem, ale tydzień po zakończeniu wysiłku nadal było wyższe o ponad 43%!
Doraźnie wysiłek obniżył stężenie testosteronu wolnego i całkowitego. Po tygodniu testosteron wrócił do normy, tylko należy pamiętać, iż byli to biegacze z 20-letnim stażem, przebiegający regularnie 63 km tygodniowo. U mniej zahartowanych wpływ długotrwałego wysiłku biegowego może być bardziej niszczący.
I faktycznie, o ile doraźny stres (fizyczny lub psychiczny) może mieć mobilizujący wpływ na ustrój, o tyle w przypadkach ekstremalnego lub długotrwałego stresu kortyzol może mieć jednak negatywny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne, w tym stężenie testosteronu.
Kortyzol ma również działanie supresyjne na oś podwzgórze-przysadka-gonady (hPG) i jej produkt końcowy testosteron w szczególności podczas krótkoterminowych i długoterminowych ćwiczeń polowych z obciążeniem fizycznym stwierdzono znaczny wzrost poziomu kortyzolu i jednoczesny spadek poziomu testosteronu. Jeszcze gorzej dzieje się, jeśli ktoś z jednej strony nasila kortyzolemię nadmiernym treningiem, a z drugiej głodzi się, by uzyskać wymarzone ciało (to również powoduje odpowiedź ze strony kortyzolu).
Deficyt energetyczny
Często stosuje się deficyt energetyczny (np. otrzymują tylko skąpe racje żywnościowe, wodę z rzeki i tabletki do jej odkażania) i długotrwały wysiłek np. w górach, aby sprawdzić kandydatów do jednostek specjalnych. „Autorzy doszli do wniosku, że sam deficyt energetyczny (~1100 kcal dziennie), a nie sposób, w jaki powstał deficyt (wysiłek lub brak energii w diecie), był głównym czynnikiem determinującym 50–65% spadek całkowitego testosteronu obserwowany w ciągu pierwszych 28 dni kursu US Army Ranger School”.
Nadmierne bieganie i patologie zdrowotne
Podobnie nadmierne bieganie (lub inna forma treningu wytrzymałościowego) powoduje silne stłumienie stężenia testosteronu całkowitego i wolnego, a zwyżkę kortyzolu. Po biegu odnotowuje się silną patologię np. krew w moczu (co świadczy o krwawieniu np. z układu pokarmowego) i białko w moczu, co świadczy o uszkodzeniu nerek. Nie muszę dodawać, iż intensywnej pracy towarzyszy nasilony stres oksydacyjny, który jest przyczyną starzenia się wszystkich tkanek. To wszystko są przykłady pokazujące, że nadmierny trening i fizyczna eksploatacja nie muszą przedłużać życia.
Nieznane niszczące dla mózgu skutki ciężkiej pracy fizycznej!
Historia zawodowa a zaburzenia poznawcze
Pojawiły się nowe, niepokojące dane. W badaniu opublikowanym niedawno w czasopiśmie „The Lancet Regional Health – Europe” wykorzystano dane rejestrowe ponad 7000 dorosłych w Norwegii, śledząc ich od 33 do 65 roku życia, aby ocenić wpływ pracy fizycznej na łagodne zaburzenia poznawcze (MCI) i demencję. „Włączenie perspektywy całego życia daje szerszy obraz tego, w jaki sposób historia zawodowa uczestników ma wpływ na zaburzenia poznawcze w późniejszym życiu” — powiedział główny badacz Vegard Skirbekk, doktor, z Columbia University Mailman School of Public Health w Nowym Jorku.
Uczestnicy badania pracowali w ponad 300 różnych zawodach. Ogólne czynności fizyczne wykonywane na uwzględnionych stanowiskach wymagały „znacznego” używania rąk i nóg oraz poruszania całym ciałem, czyli czynności takich jak wspinanie się, podnoszenie, utrzymywanie równowagi, chodzenie, schylanie się i przenoszenie materiałów. Inne rodzaje zawodów były mniej wymagające, co pozwoliło na porównania.
Wyniki
- W wieku 70 lat lub starszym 902 osoby (12.8%) miały demencję, a 2407 (34%) z łagodne zaburzenia poznawcze.
- Ryzyko wystąpienia łagodnych zaburzeń poznawczych (MCI) i demencji wynosiło 15,5% dla osób, które ciężej pracowały fizycznie i tylko 9% dla osób, których praca była mniej wymagająca (np. także biurowa, obsługa komputera, drukarki, faksu, tableta, rysowanie, projektowanie, pisanie, przygotowywanie materiałów itd.).
Naukowcy doszli do wniosku, że „ciągłe, wieloletnie obciążenie związane z wykonywaniem zawodu wymagającego nasilonej pracy fizycznej, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia upośledzenia funkcji poznawczych w późniejszych latach”.
Kolejne dane
Wyniki cytowanego badania zostały potwierdzone w innym eksperymencie, dotyczącym mężczyzn żyjących w Kopenhadze. Porównano aktywność zawodową u ponad 4000 mężczyzn w Danii w wieku 40–59 lat, śledzono ich do momentu, gdy przekroczyli 60 lat (czyli jednych tylko kilka lat, drugich np. w ciągu 20 lat pracy zawodowej). Okazało się, że uczestników z wysoką aktywnością fizyczną w pracy charakteryzowało o 55% większe ryzyko rozwoju demencji w porównaniu z osobami wykonującymi pracę siedzącą.
Dodam, iż choroba Alzheimera i pokrewne demencje (ADRD) dotykają 5% osób starszych w wieku od 65 do 74 lat, ale wskaźnik ten wzrasta do 33,3% w przypadku osób w wieku 85 lat i starszych.
Kirsten Nabe-Nielsen, doktor nauk medycznych, główna autorka tego badania, powiedziała: „[W] przewodniku WHO [Światowej Organizacji Zdrowia] dotyczącym zapobiegania demencji i chorobom ogólnie wspomina się o aktywności fizycznej jako o ważnym czynniku. Jednak nasze badanie sugeruje, że musi to być „dobra” forma aktywności fizycznej, a ciężka praca fizyczna nią nie jest”.
Trening, a ryzyko sercowo-naczyniowe
8-krotny mistrz świata i jeden z najwybitniejszych zawodników sportów uderzanych wszechczasów Ramon Dekkers, miał zawał serca, gdy jechał na rowerze. Nie wiemy, czy stosował jakieś zakazane środki, jednak był nazywany „turbiną z piekła”. Bardzo często niewydolność serca (i/lub wątroby oraz nerek) powodują sterydy anaboliczno-androgenne. Nie jest żadną tajemnicą, że środki z tej grupy sprzyjają miażdżycy, zaburzeniom lipidogramu, przebudowie serca, nadciśnieniu tętniczemu, zmianom w sercu, nerkach i wątrobie.
Skutki farmakologii w sporcie
Proces przebudowy serca i przerostu narządów wewnętrznych i kości (np. czaszki, dłoni) może przyspieszać jednoczesne stosowanie hormonu wzrostu (a tak się bardzo często dzieje). Wygląda na to, że po jednej z przejażdżek na rowerze górskim Dekkers wrócił do domu, poczuł się słabo, a następnie stracił przytomność i nigdy się nie obudził. Miał 43 lata.
Wzrost ryzyka wynikiem pracy zawodowej
Niemniej nawet ludzie, którzy trzymają się z daleka od farmakologii, nie muszą być bezpieczni. Oprócz demencji naukowcy sprawdzali, czy istnieje powiązanie między aktywnością fizyczną podejmowaną w pracy a ryzykiem sercowo-naczyniowym. Przekrojowa analiza danych z USA pochodzących z „National Institute for Occupational Safety and Health” wykazała, że prawdopodobieństwo wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych było wyższe prawie dwukrotnie, gdy uczestnicy zawsze ciężko pracowali lub podejmowali natężony wysiłek w ramach pracy zawodowej i było wyższe o 84%, dla które osób nadmiernie często chodziły, stawały i podejmowały inne tego rodzaju czynności w ramach pracy.
Uszkodzenie mózgu, a przestępczość
Przyjmowanie ciosów i używki
Przyjmowanie ciosów może niszczyć mózg i ma wpływ na jego funkcjonowanie w dalszych latach. Tak samo negatywny jest wpływ alkoholu i licznych narkotyków. Naukowcy ustalili, iż napady padaczkowe wiązały się z 40% wyższym ryzykiem upośledzenia funkcji poznawczych, a uraz mózgu wiązał się z 25% wyższym ryzykiem upośledzenia funkcji poznawczych.
Gdy te zjawiska występowały łącznie, to wiązały się z 57% wyższym ryzykiem. Urazowe uszkodzenie mózgu (TBI) skutkuje 800 000 wizytami na oddziałach ratunkowych rocznie, a wskaźnik hospitalizacji z powodu niezakończonego śmiercią TBI wynosi 155,9 na 100 000 osób starszych w USA. Nie jest żadną tajemnicą, iż wstrząsy i kumulacje mikrourazów mogą zmieniać zachowanie danej osoby.
Przedwczesna śmierć gwiazd sportów walki
Wiemy, iż sporo weteranów walk formuł K1, boksu tajskiego, czy MMA umiera przedwcześnie. Ryan Gracie – przedawkował liczne leki i narkotyki, zmarł po zatrzymaniu przez policję, w wieku 33 lat. „Miał we krwi pół apteki”. Blas Avena (32 lata) – popełnił samobójstwo, Justin Eilers (30 lat) zginął postrzelony w trakcie kłótni rodzinnej, Jeremy Williams (27 lat) popełnił samobójstwo, Justin Levens miał 28 lat, zastrzelił żonę i siebie, Corey Hill zmarł w wieku 36 lat z powodu niewydolności płuc, Kevin Ferguson (lepiej znany jako Kimbo Slice) – zmarł z powodu niewydolności serca w wieku 42 lat. Evan Tanner zmarł z powodu udaru cieplnego po przejażdżce motorem na pustyni, miał 37 lat. Kevin Randleman (jeden z najbardziej znanych zapaśników w MMA) zapalenie płuc i atak serca, miał 44 lata.
Skąd się bierze agresja u fighterów?
Urazowe uszkodzenie mózgu
Odpowiedź jest złożona. Urazowe uszkodzenie mózgu (TBI) zostało zasugerowane jako czynnik prowadzący do agresywnego zachowania poprzez następstwa, takie jak dysregulacja behawioralna lub impulsywność, powodując, że osoby te angażują się w zachowania gwałtowne i przestępcze. Wyższy poziom agresji stwierdzono w okresie ostrym po urazie głowy.
W fazach pozaostrych występuje znaczny zakres zaburzeń psychicznych, szczególnie w odniesieniu do zachowań antyspołecznych; zarówno gwałtownych, jak i niezwiązanych z używaniem przemocy. „Zachowanie antyspołeczne” odnosi się nieakceptowalnych zachowań, takich jak łamanie zasad, przestępczość, uciążliwe zachowanie, wandalizm oraz agresja fizyczna i werbalna. Wykazano korelację między TBI a zmianami nastroju, osobowości i zachowania.
Nasze zrozumienie co do roli kory przedczołowej (PFC) zostało nieoczekiwanie poszerzone w 1848 roku, kiedy Phineas Gage miał rzadki wypadek, w którym żelazny pręt przebił to, co obecnie nazywa się płatem oczodołowo-czołowym. Phineas, niegdyś szanowany kochający mąż i ojciec, stał się porywczy, bezczelny i skłonny do złorzeczenia, pojawiła się też u niego zmienność decyzji, szybko porzucał wszelkie plany, które powziął. PFC zajmuje przednią część płatów czołowych i uważa się, że jest to jedna z najbardziej złożonych struktur anatomicznych i funkcjonalnych mózgu ssaków. Jego główną rolą jest integracja i interpretacja danych wejściowych ze struktur korowych i podkorowych oraz wykorzystanie tych danych do podejmowania decyzji, które odzwierciedlają zarówno obecne, jak i przyszłe okoliczności. Mikrourazy mózgu mogą mieć wpływ na zmiany zachowania i agresję.
Druga, potencjalna odpowiedź, sterydy anaboliczno-androgenne mogą prowokować do sięgania po inne środki (np. narkotyki), a bardzo często wywołują zły nastrój, mniej lub bardziej wyrażoną agresję i zróżnicowane zaburzenia funkcjonowania.
Paradoks aktywności fizycznej – praca nie zdobi człowieka?!
Kontrastujące efekty aktywności fizycznej w czasie wolnym i aktywności zawodowej stanowią hipotezę „paradoksu aktywności fizycznej”. Począwszy od 2011 r. liczne badania Andreasa Holtermanna z Narodowego Centrum Badań Środowiska Pracy wspierają teorię paradoksu aktywności fizycznej, podobnie jak późniejsze badania przeprowadzone przez innych naukowców.
Ostatnie duże badania wydają się potwierdzać paradoks, pisze Pier Luigi Temporelli, dr n. med., w niedawnym artykule redakcyjnym. W oddzielnych wywiadach Skirbekk i Quinn wskazali na paradoks aktywności fizycznej jako wyjaśnienie ich własnych ostatnich odkryć. Sugerują, że mogą występować szkodliwe skutki aktywności fizycznej podejmowanej w ramach pracy zawodowej na mózg i serce, a nawet ryzyko śmierci.
„Dobrze wiadomo, że aktywność fizyczna w czasie wolnym może mieć pozytywny wpływ na zdrowie, ale gdy jest podejmowana w miejscu pracy, wyniki są zupełnie odwrotne” — powiedział Skirbekk. „Konkretne mechanizmy, dla których aktywność fizyczna związana z pracą wiąże się ze zwiększonym ryzykiem demencji, wciąż nie są dobrze poznane i potrzebujemy więcej danych.
Wiemy jednak, że wyższe wymagania fizyczne związane z pracą są powiązane z mniejszą objętością kluczowych obszarów mózgu i gorszą wydajnością pamięci”. Ponadto, powiedział, osoby pracujące na stanowiskach o wysokich wymaganiach, zarówno psychologicznych, jak i fizycznych, w połączeniu z niską kontrolą nad pracą, wypadają gorzej w testach poznawczych w późniejszym życiu.
„Przyjrzeliśmy się głównie zawodom, w których ludzie są narażeni na stres, obciążenie i przy tym mają znacznie mniejszą autonomię, takim jak asystenci pielęgniarscy, sprzątacze biurowi, pracownicy opieki nad dziećmi i inne osoby sprawujące opiekę” — powiedział. „Nie możesz siedzieć. Masz kogoś, kto na tobie polega. To trudne wyzwanie, a nie przyjemność. Właśnie tam znajdujemy powiązania między wysiłkiem fizycznym podejmowanym w pracy a późniejszymi zaburzeniami poznawczymi i demencją”.
Podsumowanie
Być może, jeśli dla kogoś bieganie jest przyjemnością, to będzie czerpał z niej korzyści. Jednak, jeśli dla kogoś bieganie jest pracą, ciągle znajduje się pod presją „robienia wyników”, zawodów, pilnowania czasu, diety, masy ciała, kalorii, to wpływ na zdrowie będzie całkowicie odmienny. Tak samo może być z amatorską kulturystyką, a występowaniem na scenie, czy ciężkim treningiem siłowym, a pracą np. w kopalni, kamieniołomie czy na budowie. Niech każdy sam wyciągnie odpowiednie wnioski z przedstawionych badań.
Piśmiennictwo:
- Karkoulias, K., Habeos, I., Charokopos, N., Tsiamita, M., Mazarakis, A., Pouli, A., & Spiropoulos, K. (2008). Hormonal responses to marathon running in non-elite athletes. European Journal of Internal Medicine, 19(8), 598-601.
- Zueger, R., Annen, H., & Ehlert, U. (2023). Testosterone and cortisol responses to acute and prolonged stress during officer training school. Stress, 26(1), 2199886.
- Marilynn Larkin Not All Exercise Is Beneficial: The Physical Activity Paradox Explained https://www.medscape.com/viewarticle/998772
- https://www.lowkickmma.com/10-fighters-who-died-before-their-time/
- https://www.fightersonlymag.com/latest-news/fighting-legend-ramon-dekkers-dies-age-43/
- Zhu Y, Williams J, Beyene K, Trani J, Babulal GM. Traumatic Brain Injury, Seizures, and Cognitive Impairment Among Older Adults. JAMA Netw Open. 2024;7(8):e2426590. doi:10.1001/jamanetworkopen.2024.26590
- Maresca G, Lo Buono V, Anselmo A, Cardile D, Formica C, Latella D, Quartarone A, Corallo F. Traumatic Brain Injury and Related Antisocial Behavioral Outcomes: A Systematic Review. Medicina (Kaunas). 2023 Jul 27;59(8):1377. doi: 10.3390/medicina59081377. PMID: 37629667; PMCID: PMC10456231.
A cóż robieniem tysiąc brzuszków i tysiąc ponad razy sztangą wyciskaną na klatkę na ławeczce na tym samym treningiem? W kilku seriach oczywiście.. Za dużo?
Robienie brzuszków nie ma żadnego sensu. Wyciskanie sztangi jest jednym z gorszych ćwiczeń. Objętość absurdalna, to ma być prowokacja? Jak nie, to naprawdę polecam poczytać o podstawach treningu, chyba że celem jest jakaś lokalna wytrzymałość mięśniowa, to tak, i owszem, są takie treningi.
Jak widzę występuje tu po prostu korelacja ale nie wykazano związku przyczynowo-skutkowego. Według mnie tutaj może chodzić o gorszy styl życia pracowników fizycznych (po prostu chlanie wódy).
Też prawda. Albo różnice były już na początku. Dlatego jedni są "fizyczni" a inni "umysłowi".