Czy TABATA jest bezpieczna dla nerek?

Z wielu przeprowadzonych do tej pory badań wiemy, iż nerki może uszkodzić bieganie długodystansowe - w moczu pojawia się krew, białko, bilirubina i leukocyty (nie powinno ich tam być, np. białka normalnie w ciągu doby odnotowuje się znikome ilości). 

W jednym z eksperymentów wzięło udział 98 biegaczy. Pobrano próbki moczu zaraz przed półmaratonem (~21 km) oraz maratonem (~42 km). Białkomocz pojawił się u 35% pokonujących dystans półmaratonu oraz u 69% biegających na ponad 42 km. Krew w moczu odnotowano u 21% startujących w półmaratonie oraz u 22% w maratonie. 

OK, ale ja przecież nie podejmuję tego rodzaju aktywności, czy coś mi grozi? Tak, rzadko stwierdza się nasilony rozpad mięśni po… normalnej, rutynowej pracy np. na rowerku stacjonarnym, co kiedyś spotkało pewnego zawodnika. Zdrowie mężczyzny ucierpiało bardziej niż zawodników biegających ultramaratony (kinaza kreatynowa przekraczała 310 tysięcy jednostek w litrze). Problem polega na tym, że wg norm ESAP jej stężenie bardzo rzadko przekracza 200 jednostek. Tak, to nie pomyłka, nie 200 tysięcy, tylko dwieście jednostek! 

Niedawno naukowcy wzięli pod lupę trening HIIRT, a konkretnie to TABATĘ. Nie jestem zwolennikiem tego typu treningu, bo wg mnie kilka minut pracy jest całkowicie niewystarczające dla odniesienia efektów, np. redukcyjnych. Sugeruję raczej co najmniej 20 minut biegania, co najmniej 30 minut na rowerze stacjonarnym (spinning) lub 25 minut interwałów (np. 5 x 5 minut na tętnie w zakresie 160-175 dla młodej osoby).

Czy TABATA może uszkodzić nerki? Badanie naukowe

58 osób wykonywało TABATĘ:

• 8 serii po 20 sekund pracy (razem: 160 sekund pracy)
• 10 sekund przerwy między seriami (razem: 80 sekund odpoczynku)
• razem: 240 sekund, czyli 4 minuty pracy.

Wyniki:

• spośród 58 osób u 69% odnotowano zwiększone wartości kinazy kreatynowej (CK), ponad granice zakresu referencyjnego
• u 19% osób wartości CK wzrosły ponad pięciokrotnie powyżej normy ze 167 do 1537 jednostek
• stężenie mioglobiny wzrosło 2 h po zakończeniu ćwiczeń i pozostało podwyższone przez 24 h. U 74% osób stężenia przekroczyły normy referencyjne
• wszystkie oceniane biomarkery funkcji nerek (na podstawie analizy moczu) wzrosły znacząco 2 godziny po wysiłku i powróciły do wartości zbliżonych do wyjściowych 24 godziny po wysiłku,
• stężenie kreatyniny we krwi wzrosło w ciągu 2 h po wysiłku i nadal było znacząco podniesione jeszcze 24 godziny po interwałach u 47% osób, a u 6% wzrost był zgodny z definicją AKI (ostrego uszkodzenia nerek).

Interpretacja

Mioglobina jest białkiem wiążącym tlen, występuje w mięśniach szkieletowych oraz w sercu. Jej podwyższone stężenie koreluje z uszkodzeniami mięśni. Ciężki trening powoduje uwalnianie mioglobiny do krążenia (krwi). Duża ilość mioglobiny może uszkodzić nerki, które filtrują krew. W normalnych okolicznościach mioglobina nie jest trucizną, ale niezwykle potrzebnym i pożytecznym związkiem, nadającym czerwony kolor komórkom mięśni i wspomagającym ich metabolizm. Jak podkreślają Tadeusz Zajączkowski i wsp., przyjmuje się, że rozpad około 200 g mięśni może doprowadzić do mioglobinurii. Obecność mioglobiny w moczu świadczy o znacznym zniszczeniu mięśni.

Nadezda Petejova i Arnost Martinek z Kliniki Chorób Wewnętrznych szpitala w Ostravie uważają, iż istnieją trzy różne mechanizmy toksyczności mioglobiny:

• zwężenie naczyń nerkowych
• powstawanie grudek i wałeczków z barwnika (mioglobiny), które blokują mechanicznie kanaliki nerkowe, doprowadzając do skurczu naczyń w kłębkach i kapilarach, dalej prowadzą do zaburzeń przesączania. Prowadzą do obumarcia kanalików dalszych i niewydolności nerek
• bezpośrednia toksyczność mioglobiny dla komórek kanalików nerkowych

Znacznikiem rabdomiolizy (rozpadu mięśni szkieletowych) jest także stężenie kinazy kreatynowej, występującej głównie w mięśniach, sercu, mózgu. Podwyższony poziom świadczy o uszkodzeniu mięśni. 

Co to jest AKI?

Ostre uszkodzenie nerek definiuje się jako nagły (występujący w ciągu kilku godzin) spadek czynności nerek, który obejmuje zarówno uraz (uszkodzenie strukturalne), jak i upośledzenie funkcji. W cytowanym badaniu objawy podobne do AKI odnotowano u co najmniej 2 mężczyzn. Dla porównania w przypadku maratończyków w jednym z badań dotyczyły one nawet  82% osób. Jednak wg naukowców TABATA wywoływała wczesne i postępujące uszkodzenie mięśni, na co wskazuje bolesność mięśni oraz znaczące zmiany w stężeniu kinazy kreatynowej i mioglobiny. Rozpad mięśni (rabdomioliza) mogła dotyczyć nawet 19% osób wykonujących przysiady w formie TABATY, na co wskazują markery w rodzaju kinazy kreatynowej i stężenia mioglobiny. Rabdomioliza jest dobrze opisaną w literaturze przyczyną ostrego uszkodzenie nerek z powodu nefrotoksyczności (toksyczności dla nerek) mioglobiny, indukowanego hemem skurczu naczyń nerkowych, ogólnoustrojowego zapalenia i uszkodzenia tkanki nerek przez reaktywne formy tlenu (im większa intensywność, tym więcej powstaje np. wolnych rodników).

Dlatego nie dla każdego bardzo krótki trening wysokointensywny (TABATA) lub mniej intensywny, długotrwały (biegi długodystansowe), jest korzystny. Może uszkodzić nerki poprzez toksyczny wpływ np. mioglobiny. 

Czy tak się stanie po jednej sesji interwałowej? Raczej nie, ale biorąc pod uwagę duże rezerwy czynnościowe nerek, należy brać taką możliwość pod uwagę (nie wszystko da się uchwycić bez skrupulatnych, kosztownych badań np. krwi i moczu).

TABATA, a NLPZ i inne czynniki ryzyka

Wykonanie sesji TABATY może być ważnym czynnikiem ryzyka, jeśli dana osoba jednocześnie sięga po indometacynę (np. Metindol), piroksykam (np. Flamexin), ibuprofen (np. Metafen, Dolgit), diklofenak sodowy (np. Voltaren), aspirynę, ketoprofen (Ketonal). Środki z grupy NLPZ mogą uszkodzić nerki (np. ibuprofen), jelita (przepuszczalność, np. ibuprofen), błonę śluzową żołądka (np. aspiryna), a nawet wątrobę (w dużych dawkach). W literaturze opisano przypadek ostrej niewydolności nerek z martwicą kanalików, która wystąpiła wskutek przedawkowania ibuprofenu u pacjenta bez predyspozycji do niewydolności nerek.

Działania niepożądane wywołane podawaniem NLPZ są konsekwencją ich blokującego wpływu na syntezę prostaglandyn, co prowadzi do skurczu naczyń nerkowych (spada przepływ krwi i pogarsza się przesączanie, czyli główna funkcja nerek). Podobnie interwały mogą być groźne dla nerek, jeśli dana osoba jest odwodniona, cierpi z powodu infekcji, jest narażona na kontakt z ołowiem itd. Europejskie badania epidemiologiczne wykazały, że liczba pacjentów przyjmowanych do szpitala z rabdomiolizą wywołaną wysiłkiem, znacznie wzrosła w analizowanych okresach 2010-2011 i 2014-2015. Większość pacjentów trafiła do szpitala w wyniku treningu siłowego prowadzonego w centrach fitness, przy czym aż u 6% pacjentów rozwijało się AKI. Referencje, badania, literatura:

Tania C. Spada i in. High intensity resistance training causes muscle damage and increases biomarkers of acute kidney injury in healthy individuals https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0205791

Michał Szymański i in. Nerkowe działania niepożądane związane ze stosowaniem NLPZ https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/201403_Geriatria_005.pdf