Białka serwatkowe, a nerki i wątroba. Fakty i mity!

Białka serwatkowe na dobre zadomowiły się w menu wielu osób. Mimo upływu lat ciągle powtarzane są te same mity. Nadal niektóre osoby bez zastanowienia przypisują „białku w proszku” same szkodliwe właściwości. Tymczasem przekonania mogą być oparte na błędnych informacjach, mitach, legendach i obiegowych opiniach. W tę samą pułapkę często wpadają nawet lekarze, czego przykład pokażę na końcu artykułu.

1. Mit 1: Białko niszczy nerki, dlatego tylu kulturystów ma problemy z nerkami
2. Mit 2: Białko ogólnie jest szkodliwe
3. Białko serwatkowe jako kozioł ofiarny!
4. Zamiast zakończenia: białko serwatkowe chroni nerki i wątrobę!

Mit 1: Białko niszczy nerki, dlatego tylu kulturystów ma problemy z nerkami

W rzeczywistości wielu kulturystów cierpi na nadciśnienie tętnicze. Jest ono indukowane stosowaniem sterydów anaboliczno-androgennych w dawkach przekraczających nawet kilkudziesięciokrotnie spotykane kiedyś w medycynie (w medycynie np. 0,25 g testosteronu jest podawane co 14-21 dni, w dopingu spotyka się dawkowanie 1-1,5 g testosteronu tygodniowo, a przecież znane są przypadki osób, które deklarują używanie 2-3 lub więcej gramów SAA tygodniowo! Są to niewyobrażalnie duże dawki).

Drugą przyczyną problemów z nerkami u zawodników jest silne odwadnianie, przy tym uznaje się je za jedną z głównych przyczyn śmierci. Zawodowcy sięgają po wiele różnorakich diuretyków. Nie mówię tu o ziołach, tylko o ciężkiej farmakologii (np. diuretykach pętlowych, diuretykach tiazydowych). Odwadnianie może zabić w ciągu kilku godzin.

Po trzecie, problemy z nerkami mogą wywołać środki wywołujące przerost wszystkich narządów, np. hormon wzrostu. Może również przyczyniać się do stwardnienia kłębuszkowego i progresji niewydolności nerek. W licznych badaniach potwierdzono, iż stosowanie dopingowych dawek hormonu wzrostu może wywołać uszkodzenia nerek. U pewnego 30-letniego profesjonalnego kulturysty, ważącego 134 kg przy 180 cm wzrostu, stwierdzono np. białkomocz, ponad 26 g dziennie. Norma to <150 mg na dobę (0,15 g). Oznacza to bardzo poważne problemy zdrowotne (nerki).

Mężczyzna przekraczał normę 173-krotnie. Dodatkowo na podstawie ilości kreatyniny we krwi stwierdzono, iż nerki nie funkcjonują normalnie (ponad dwukrotne przekroczenie normy, która wynosi od 0,6 do 1,2 mg/dL): doznał masywnego białkomoczu, stwierdzono wtórne, ogniskowe segmentalne twardnienie kłębuszków nerkowych (FSGS).

Po czwarte, wiele leków, które stosują kulturyści, bezpośrednio i pośrednio wykazuje toksyczność dla nerek.

Podsumowanie

Badania naukowe wcale nie potwierdzają, by dla zdrowej osoby stosowanie np. białka serwatkowego (izolatu, koncentratu czy hydrolizatu) było zagrożeniem dla zdrowia. Zupełnie inaczej wygląda ta kwestia u osób w podeszłym wieku (pojawiają się zmiany wywołane upływem lat, spadek przesączania kłębuszkowego), po przeszczepach (np. nerek i/lub wątroby), u których wystąpiły patologiczne zmiany dotyczące struktur przednerkowych i/lub samych nerek. Jednak nie można stawiać znaku równości między młodym, zdrowym sportowcem a osobami cierpiącymi z powodu zaburzeń o charakterze patologicznym. Na razie nikt nie był w stanie udowodnić, by podawanie racjonalnych ilości protein szkodziło nerkom czy wątrobie.

Mit 2: Białko ogólnie jest szkodliwe

W rzeczywistości tego typu tezy nie mają potwierdzenia w badaniach naukowych. Tak, białko może być szkodliwe dla osoby, która jest chora, ma wyraźny spadek GFR (wskaźnik przesączania kłębuszkowego), jej nerki nie funkcjonują prawidłowo. Tak, osoby jedzące nadmiar czerwonego mięsa i/lub duże ilości wysokoprzetworzonego mięsa (niezależnie od jego koloru, np. indyka, kurczaka) mają większą szansę zachorowania na nowotwory. Czerwone mięso i mięso wysokoprzetworzone od wielu lat znajdują się na liście kancerogennych składników diety, w grupie I według klasyfikacji IARC. Czyli związek jest udowodniony oraz silny.

Polecamy również: Białko - Stanowisko Międzynarodowego Stowarzyszenia Żywienia Sportowego

Jednak nie można tych samych szkodliwych właściwości przypisywać np. mięsu ryb, roślinom strączkowym (groch, soczewica, ciecierzyca, fasola, bób) czy białku serwatkowemu. Białka znacząco się różnią zawartością aminokwasów, kinetyką, przyswajalnością, tym jak regulują glikemię czy stężenie cholesterolu w ustroju, oddziaływaniem hormonalnym (insulina, estrogeny itd.).

W jednej z publikacji renomowanego Cambridge University Press stwierdzono, iż białko serwatkowe przynosi wiele korzyści zdrowotnych, szczególnie gdy stosuje się diety bogate w cholesterol.

U zwierząt zastosowano zbilansowane, oczyszczone diety zawierające białko serwatkowe, kazeinę lub mieszaniny aminokwasów symulujące te białka. Diety wysokocholesterolowe (10 g cholesterolu NA kg paszy) zawierały 150 lub 300 g białka, lub aminokwasów NA kg paszy. Diety stosowano przez 3 tygodnie.

Wyniki

• podawanie małej ilości białka serwatkowego w niewielki sposób wpłynęło na stężenie całkowitego cholesterolu we krwi (spadek o ~13,2%), ale wyraźnie obniżyło stężenie cholesterolu w wątrobie.
• duża ilość białka serwatkowego w diecie (300 g białka serwatkowego na kg karmy) znacząco obniżyła stężenie cholesterolu w osoczu (o 32,5%) i wątrobie, a także poziom triacylogliceroli (trójglicerydów) we krwi.
• w grupie otrzymującej duże ilości protein serwatkowych w diecie (300 g białka serwatkowego na kg karmy), stężenie cholesterolu w wątrobie było niższe o 32,4%, w porównaniu do podawania mniejszej ilości białka (150 g białka serwatkowego na kg karmy).
• białko kazeinowe nie miało wpływu na stężenie cholesterolu w wątrobie, wykazywało słaby wpływ na stężenie trójglicerydów we krwi oraz miało znikomy wpływ na stężenie cholesterolu całkowitego we krwi (300 g kazeiny nie powodowało uchwytnych zmian w stężeniu cholesterolu; paradoksalnie skuteczniejsza była mniejsza ilość białka kazeinowego).

Komentarz

Ustalenie stężenia trójglicerydów jest jednym z podstawowych badań pokazujących ilości krążących w krwiobiegu tłuszczów (transportowanych poprzez VLDL i LDL). Jak widać w cytowanym eksperymencie, białko serwatkowe miało duży wpływ na spadek stężenia trójglicerydów we krwi. Dawka 300 g białka serwatkowego na kg karmy spowodowała obniżenie stężenia triglicerydów o 25,4% (w porównaniu do dawki 150 g białka serwatkowego na kg karmy).

Przy wysokim stężeniu białka w diecie, białko serwatkowe zmniejszyło wydalanie kwasów żółciowych z kałem, w porównaniu z grupą, która otrzymała kazeinę. Okazało się, że podawanie mieszanki aminokwasów nie było w stanie zastąpić ani białka serwatkowego, ani kazeinowego. Naukowcy sugerują, iż działanie białka serwatkowego obniżające stężenie cholesterolu, jest spowodowane hamowaniem syntezy cholesterolu w wątrobie.

Jak widać, białko serwatkowe chroni przed negatywnym wpływem diety bogatej w cholesterol, przyczynia się do hamowania syntezy cholesterolu, chroni wątrobę i układ sercowo-naczyniowy. Wbrew obiegowym, błędnym opiniom podwyższone stężenie cholesterolu we krwi wcale nie jest obojętne dla zdrowia. Tego typu mity rozsiewają „szamani XXI wieku”. Białko serwatkowe może być więc elementem prozdrowotnym diety dla osób odżywiających się niekoniecznie w sposób racjonalny i zbilansowany (co jest powszechnym problemem zachodnich społeczeństw). 

W innych badaniach wykazano ochronne działanie białka serwatkowego na wątrobę. Dieta zawierająca białko serwatkowe wyraźnie hamowała wzrost aktywności aminotransferazy alaninowej i asparaginianowej w osoczu, dehydrogenazy mleczanowej i bilirubiny, które są markerami zapalenia wątroby, a także kwasu hialuronowego, markera zwłóknienia. Ponadto białko serwatkowe hamowało włóknienie wrotne oraz inne patologiczne zmiany zapalne w obrębie wątroby.

Białko serwatkowe jako kozioł ofiarny!

Uwaga: istnieją badania, z których możemy się dowiedzieć, iż młody mężczyzna doznał ostrego uszkodzenia wątroby rzekomo po odżywkach i suplementach diety (np. Next Proteins Designer Whey, Nitrix i CellMass). Tylko nigdy nie wiemy, czy cholestaza i żółtaczka były faktycznie wywołane legalnymi środkami, czy niezmiernie popularnymi doustnymi sterydami anaboliczno-androgennymi i np. środkami z grupy SARM. Markery wątrobowe, nasilenie objawów wskazują raczej na to, iż opisany 27-latek postanowił sięgnąć po sterydy i/lub SARM.

Z oczywistych przyczyn większość mężczyzn niechętnie przyznaje się do przygody z „ciemną stroną mocy”. A przecież naukowcy nie badali 27-latka pod kątem metabolitów SAA (czy SARM). Uwierzyli mu na słowo i wskazali, iż przyczyną uszkodzeń wątroby było… białko serwatkowe. Żeby było zabawniej, opis przypadku jest autorstwa Kerry’ego N. Whita  i innych lekarzy, z których część jest specjalistami chorób wątroby.

Lekarze sami napisali, iż: „Nie ma jednak udokumentowanych przypadków uszkodzenia wątroby spowodowanego białkiem serwatkowym”. Oczywiście najprościej znaleźć kozła ofiarnego, a nie np. dokonać sprawdzenia moczu mężczyzny pod kątem metabolitów SAA (obecnie dzięki postępowi techniki niektóre z nich można wykryć przez dziesiątki miesięcy). Według obecnej wiedzy naukowej i setek badań nie istnieją żadne przekonujące dowody na to, iż białko może wpłynąć negatywnie na nerki i/lub wątrobę (chyba że ktoś jadłby 6-8 kg protein dziennie).

Polecamy również: Dlaczego podczas odchudzania warto pić białko?

Zamiast zakończenia: białko serwatkowe chroni nerki i wątrobę!

Naukowcy sprawdzali, jak chemioterapeutyk wpłynie na nerki i wątrobę w towarzystwie białka serwatkowego. Cyklofosfamid (CP), powszechnie stosowany chemioterapeutyk, zaburza działanie układu przeciwutleniającego ważnych narządów.

Naukowcy oceniali wpływ izolatu białka serwatkowego (WPI) na uszkodzenia nerek i wątroby wywołane cyklofosfamidem. Zwierzętom podawano 200 mg cyklofosfamidu na kg masy ciała. Równolegle podawano izolat białka serwatkowego w dawce 75 mg, 150 mg i 300 mg na kg masy ciała na dobę. Inne grupy zwierząt nie otrzymały białka, część nie otrzymała CP i funkcjonowała jako grupa kontrolna. Była to niewielka dawka protein - to tak jakby 80 kg mężczyzna dostał 6 g lub 12 g lub 24 g białka na dobę.

Czterdzieści osiem godzin po wstrzyknięciu cyklofosfamidu zwierzęta badano pod kątem zawartości transaminazy alaninowej, transaminazy asparaginianowej, mocznika i kreatyniny w surowicy, a także zawartości glutationu, dialdehydu malonowego, azotynu, interleukiny 1β i mieloperoksydazy w surowicy. Przeprowadzono badanie histopatologiczne oraz immunohistochemiczne wykrycie cyklooksygenazy-2 w wątrobie i nerkach.

Wyniki:

Izolat białka serwatkowego (WPI) chronił przed pogorszeniem czynności wątroby i nerek wywołanym przez cyklofosfamid, wykazując wyraźne, zależne od dawki właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne. Ochronne działanie WPI potwierdzono w badaniach biochemicznych, immunohistochemicznych i histopatologicznych.

Podsumowując, według naukowców izolat białka serwatkowego wykazuje ochronne działanie dla wątroby i nerek poprzez mechanizmy przeciwutleniające i przeciwzapalne.

Referencje, badania, literatura:

S. Feld Growth hormone, the insulin-like growth factor system, and the kidney https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8897021/

Xizhong Zhang, Anton C. Beynen Lowering effect of dietary milk-whey protein v. casein on plasma and liver cholesterol concentrations in rats https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/4E16556709B08D3EEB919A4C32F698E5/S0007114593001126a.pdf/lowering-effect-of-dietary-milk-whey-protein-v-casein-on-plasma-and-liver-cholesterol-concentrations-in-rats.pdf

Hisae KUME Hepatoprotective Effects of Whey Protein on D-Galactosamine-Induced Hepatitis and Liver Fibrosis in Rats https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1271/bbb.70.1281

Kerry N. Whitt, M.D. i in. Cholestatic Liver Injury Associated with WheyProtein and Creatine Supplements https://www.researchgate.net/profile/Lawrence-Liu-7/publication/5400852_Cholestatic_Liver_Injury_Associated_with_Whey_Protein_and_Creatine_Supplements/links/564beb1708aeab8ed5e7966c/Cholestatic-Liver-Injury-Associated-with-Whey-Protein-and-Creatine-Supplements.pdf

Dina F. Mansour Whey protein isolate protects against cyclophosphamide-induced acute liver and kidney damage in rats http://japsonline.com/admin/php/uploads/2300_pdf.pdf