Karnozyna to dipeptyd, czyli związek składający się z dwóch aminokwasów: beta-alaniny i histydyny. Została po raz pierwszy odkryta na początku XX wieku, kiedy to udało się ją wyizolować z mięśni ssaków. Karnozyna występuje głównie w mięśniach szkieletowych, sercu oraz mózgu, gdzie pełni szereg istotnych funkcji. Chociaż o suplementacji ukierunkowanej na zwiększenie poziomu karnozyny w organizmie mówi się głównie z punktu widzenia wydolności fizycznej, to odgrywa jeszcze wiele innych ról, w tym związanych z nastrojem.
Rola karnozyny
Stabilizacja pH mięśni
Jedną z rozpoznawalnych funkcji karnozyny jest udział w stabilizacji pH mięśni na poziomie umożliwiającym ich płynną pracę. Jest to szczególnie ważne podczas intensywnego wysiłku fizycznego, gdy dochodzi do nagromadzenia jonów wodorowych, co utrudnia dalsze przemiany energetyczne.
Opóźnianie procesów starzenia się
Karnozyna działa także jako silny antyoksydant, chroniąc komórki przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, co ma istotne znaczenie dla opóźniania procesów starzenia się układu mięśniowego oraz nerwowego.
Detoksykacja organizmu
Ponadto wykazuje zdolności do chelatowania metali ciężkich, co pomaga w detoksykacji organizmu. Z uwagi na te wielorakie właściwości, karnozyna jest przedmiotem intensywnych badań, zarówno w kontekście poprawy wydolności fizycznej, jak i ochrony zdrowia na poziomie komórkowym.
Mechanizmy depresji
Neurologiczne mechanizmy depresji
Neurologiczne mechanizmy depresji obejmują zaburzenia równowagi neuroprzekaźników, takich jak serotonina, noradrenalina i dopamina, które regulują nastrój czy poczucie satysfakcji i motywacji. Przyczyną tych zaburzeń może być brak aktywności umysłowej, czy stosowanie używek, które prowadzą do stopniowej utraty hipokampu, części mózgu związanej m.in. z pamięcią.
Przewlekły stres
Przewlekły stres aktywuje oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), prowadząc do podwyższenia poziomu kortyzolu, co nasila objawy depresji oraz lęku. Zaburzenia w przemianach energetycznych w układzie nerwowym, szczególnie w mitochondriach neuronów, prowadzą do zmniejszenia produkcji ATP (adenozynotrifosforanu), co zakłóca funkcjonowanie komórek nerwowych.
Niedoborowa dieta
Przyczyną problemów na poziomie mitochondrialnym może być niedoborowa dieta. Zmniejszona neuroplastyczność, a dodatkowo obniżony poziom mózgowego czynnika neurotroficznego (BDNF), który jest niezbędny do przetrwania i wzrostu neuronów, mogą wynikać z braku białek, witamin i zdrowych tłuszczy w diecie. Procesy zapalne, które mogą być skutkiem zaburzeń jelitowych czy autoimmunologicznych, również mogą odegrać patofizjologiczną rolę w depresji.
Karnozyna a depresja
Karnozyna wpływając na przemiany energetyczne i środowisko komórkowe w układzie nerwowym, czy działanie neuroprzekaźników, przede wszystkim noradrenaliny, może mieć udział w hamowaniu zmian depresyjnych. Efektywność karnozyny postanowiono sprawdzić w nowo opublikowanej (rok 2024) zbiorczej analizie wyników badań.
W 20 badaniach obejmujących łącznie 776 uczestników stwierdzono, że suplementacja związkami podnoszącymi poziom karnozyny w organizmie, takimi jak anseryna, karnozyna i beta-alanina, spowodowała znaczące zmniejszenie objawów depresji oraz wzrost jakości życia w porównaniu z placebo, co mierzono za pomocą standardowych kwestionariuszy.
Ogólna charakterystyka karnozyny
|
Właściwość |
Opis |
|
Klasyfikacja biochemiczna |
Dipeptyd |
|
Budulce karnozyny |
Beta-alanina, histydyna |
|
Miejsca występowania |
Mięśnie szkieletowe, serce, mózg |
|
Źródła karnozyny |
Mięso (głównie wołowina, kurczak, indyk) |
|
Funkcje karnozyny |
Buforowanie pH mięśni, działanie antyoksydacyjne, chelatowanie metali ciężkich |
Jak podnieść poziom karnozyny?
Obecność karnozyny w organizmie zależy w dużym stopniu od diety, zwłaszcza spożycia mięsa, które jest bogatym źródłem zarówno karnozyny, jak i beta-alaniny oraz histydyny.
Suplementacja beta alaniną
Za najbardziej efektywny związek w podnoszeniu stężenia karnozyny w tkankach uważana jest beta-alanina. Najczęściej to właśnie ten aminokwas jest suplementowany dla najlepszych efektów. Suplementacja odbywa się poprzez stosowanie 1,5 – 4,5 g dziennie, podzielonych na porcje wielkości 0,8 – 1,0 g.
Warto tutaj zwrócić uwagę na inne substancje specyficzne dla diety z produktami odzwierzęcymi, które mogą mieć rolę w patofizjologii depresji. Coraz więcej mówi się o energetycznej roli kreatyny oraz karnityny w mózgu, która może przełożyć się na lepsze funkcjonowanie komórek nerwowych oraz ich ochronę.
Źródła:
Kabthymer, R. H., Saadati, S., Lee, M., Hariharan, R., Feehan, J., Mousa, A., & de Courten, B. (2024). Carnosine/histidine-containing dipeptide supplementation improves depression and quality of life: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Nutrition reviews, nuae021. Advance online publication. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuae021
