Żelazo jest jednym z najważniejszych składników mineralnych, a jego prawidłowy metabolizm wymaga nieco bardziej złożonego podejścia, niż samo zwiększenie podaży. Zaburzenia poziomu żelaza w organizmie wiążą się z licznymi konsekwencjami zdrowotnymi, dlatego warto zapobiegać tego typu sytuacjom.
W przypadku występującego już problemu warto z kolei wiedzieć, jak optymalnie wspierać gospodarkę związaną z tym pierwiastkiem i jaką rolę odgrywają w tym kontekście kompleksowe suplementy diety.
Rola żelaza w organizmie
Omawiany pierwiastek jest niezbędny niemal dla wszystkich organizmów żywych. Jedną z najważniejszych ról, jakie odgrywa w ludzkim organizmie, jest udział w funkcjonowaniu układu krwiotwórczego. Żelazo wchodzi w skład hemoglobiny, która jest niezbędna do transportu tlenu z płuc do innych tkanek organizmu, a także mioglobiny, która ma duże znaczenie w mięśniach oraz tkance łącznej. Ponadto żelazo bierze udział w funkcjonowaniu licznych enzymów potrzebnych dla prawidłowego metabolizmu energetycznego oraz metabolizmu ksenobiotyków (związków „obcych” organizmom żywym, np. leków). Znaczenie ma również w obrębie układu odpornościowego i wielu innych systemów związanych z utrzymaniem zdrowia człowieka.
Rola witaminy C w metabolizmie żelaza
Kwas askorbinowy, czyli witamina C, sprzyja regulacji poziomu żelaza w organizmie poprzez usprawnienie jego wchłaniania oraz ograniczenie wydalania z komórek. Ponadto pobudza syntezę ferrytyny, która jest główną „jednostką” magazynującą żelazo. Ważną funkcją witaminy C w tym kontekście jest udział w ochronie przed gromadzeniem nadmiaru żelaza w przypadku zbyt wysokiego spożycia. Zapotrzebowanie na nią u osób dorosłych mieści się zazwyczaj w granicach 80 – 100 mg, jednak często może być wyższe (szczególnie przy wysokim poziomie aktywności fizycznej, u palaczy papierosów, czy kobiet w ciąży).
Rola witaminy B6 w metabolizmie żelaza
Istnieją przesłanki, że również odpowiednio wysoka podaż pirydoksyny (witaminy B6) może wesprzeć stabilizację podnoszonego poziomu żelaza. Niedobory tej witaminy mogą wiązać się z pewnym ryzykiem obniżenia poziomu żelaza w mięśniach oraz jego podwyższenia w wątrobie. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B6 u osób dorosłych sięga około 1,3 – 1,7 mg, a narażone na niedobory mogą być m.in. osoby starsze, aktywne fizycznie, uzależnione od alkoholu, kobiety w ciąży, a także osoby z celiakią, chorobą Crohn’a, czy z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego.
Rola witaminy B12 i kwasu foliowego
Kolejnymi witaminami, na które zwraca się uwagę w kontekście prawidłowej pracy układu krwiotwórczego, są witamina B12 (kobalamina) i kwas foliowy. Odgrywają one rolę w procesie erytropoezy, czyli wytwarzania czerwonych krwinek. W procesie tym około 1% krwinek w organizmie dziennie „wymienianych” jest na nowe. Dzienne zapotrzebowanie na kobalaminę i kwas foliowy u osób dorosłych wynosi odpowiednio 2,4 mg oraz 400 mcg. Niedobory obu związków zaburzają syntezę DNA i skutkują obumieraniem komórek odpowiedzialnych za pobudzanie erytropoezy, co bywa bezpośrednią przyczyną anemii.
Regulacja poziomu żelaza
Doprowadzenie poziomu żelaza w organizmie „do porządku”, a także zapobieganie jego zaburzeniom bywa trudne i wymaga kompleksowego podejścia. Kiedy samo wzbogacenie diety w źródła żelaza nie wystarcza, warto rozważyć zastosowanie suplementów diety o wielokierunkowym działaniu. Połączenie tego składnika mineralnego z wymienionymi wyżej witaminami może w wielu przypadkach przynieść najlepsze efekty.
Literatura:
Lane DJ, Richardson DR. The active role of vitamin C in mammalian iron metabolism: much more than just enhanced iron absorption! Free Radic Biol Med. 2014 Oct;75:69-83. doi: 10.1016/j.freeradbiomed.2014.07.007. Epub 2014 Jul 15. PMID: 25048971.
Irene Mackraj, Govender Thirumala, Premjith Gathiram. Vitamin B6 deficiency alters tissue iron concentrations in the Wistar rat, Journal of Trace Elements in Medicine and Biology, Volume 23, Issue 1, 2009, Pages 43-49, ISSN 0946-672X.
Koury MJ, Ponka P. New insights into erythropoiesis: the roles of folate, vitamin B12, and iron. Annu Rev Nutr. 2004;24:105-31. doi: 10.1146/annurev.nutr.24.012003.132306. PMID: 15189115.
