Aspartam to trucizna? Fakty i mity

Zamienniki cukru stołowego budzą wiele emocji, a jest to spowodowane głównie sianiem dezinformacji w internecie. Bardzo niewiele stron może się pochwalić merytorycznym podejściem do zagadnienia. O wiele częściej górę biorą emocje, subiektywne sądy, opinie, czy wręcz zmanipulowane dane pochodzące z różnych jakości badań. Aby pokazać w czym tkwi problem – alkohol uważany jest za jeden z twardszych narkotyków, w kategorii szkodliwości dla biorącego i szkodliwości dla społeczeństwa znajduje się tuż obok heroiny i metamfetaminy.

Nadmierne spożywanie alkoholu powoduje co roku koszty szacowane w miliardach złotych (wg różnych szacunków do 26 do 32 mld złotych rocznie). Alkohol wywołuje też różne rodzaje raka i jest to bezsprzecznie stwierdzony w setkach badań fakt. [1,2] „W 2012 roku alkohol zabił 3,3 mln ludzi na świecie, podczas gdy w 2005 roku - 2,5 mln, ale WHO podaje, że obie te liczby nie są w rzeczywistości porównywalne, ponieważ zmieniła się metodologia obliczeń, jak i klasyfikacja przyczyn zgonów." [19] Obszerne, 128-stronicowe opracowanie IARC na temat rodzajów nowotworów powiązanych z piciem alkoholu jest dostępne za darmo w internecie. [2] Kolejne setki badań są dostępne po hasłem: „IARC alkohol” w wyszukiwarce Google. Do czego zmierzam? Otóż nie spotkałem osoby, która by nie bagatelizowała tego problemu. „Przecież to tylko piwko”, „A mój dziadek pił całe życie”, „A ja piję tyle lat i nic się nie dzieje”. Gdyby ludzie tak beztrosko podchodzili do kwestii substytutów cukru obecnych w odżywkach i żywności, nie byłoby potrzeby, abym pisał ten artykuł. Tymczasem w internecie bez trudu spotkasz porównania słodzików do najgorszych trucizn. Autorzy cytują litanię chorób, jakie mają wywoływać zamienniki cukru. To jak to w końcu jest?

Przyjrzyjmy się sztandarowej stronie („Tajemnice Świata”) głoszącej, iż mikrodawki fluoru powodują wyniszczenie populacji, a aspartam to jedna z najgorszych trucizn dostępnych w obrocie. Tak, naprawdę oni tak sądzą!

Cytat z opracowania: „Według wielu ekspertów aspartam to dziś najbardziej niebezpieczna substancja, jaka jest dostępna na rynku i jaką dodaje się do żywności. Środek ten może wywoływać nowotwory mózgu, stwardnienie rozsiane, chorobę Parkinsona oraz Alzheimera, epilepsję, chłoniaki, cukrzycę oraz zaniki pamięci”.

Komentarz: pisanie artykułu, który ma ostrzegać i podawanie, jako źródła „wielu ekspertów” jest typowym zagraniem stosowanym przez ludzi, którzy tak naprawdę nie mają niczego na podparcie głoszonych przez siebie teorii. Do badań na temat szkodliwości słodzików przejdę za chwilę.

Cytat z opracowania: „[...] aspartam jest bardzo szkodliwy, mało tego obecnie obok fluoryzacji i GMO, czyli produktów zmodyfikowanych genetycznie to jeden z najważniejszych problemów na płaszczyźnie żywieniowej”.

Komentarz: nieprawda. Najważniejszym problemem współczesnych ludzi jest spożywanie nadmiaru kalorii w stosunku do swojego zapotrzebowania energetycznego. Wywołuje to otyłość i często towarzyszy chorobom sercowo-naczyniowym, cukrzycy typu II, nowotworom. Problem słodzików jest całkowicie marginalnym zagadnieniem podobnie, jak GMO oraz obecność fluoru w wodzie.

„Ale aspartam jest szkodliwy, bo powstaje z wielu trucizn!”

Aspartam został odkryty w 1965 r. i budzi niezliczone kontrowersje. Moim zdaniem niesłusznie i za chwilę pokażę dlaczego. W ustroju człowieka rozpada się na fenyloalaninę (50%), kwas asparginowy (40%) i metanol (10%). [7] Budowa aspartamu: N-L-alpha-Aspartyl-L-phenylalanine methyl ester. FDA dopuściła stosowanie aspartamu, jako dodatku do żywności w latach 80. XX wieku.

Co wiadomo: [7]

• nadmiar fenyloalaniny blokuje transport ważnych aminokwasów do mózgu, przyczyniając się do obniżenia poziomu dopaminy i serotoniny,
• kwas asparaginowy w wysokich stężeniach jest toksyną, która powoduje nadpobudliwość neuronów i jest również prekursorem innego aminokwasu pobudzającego - glutaminianu,
• nadmiar ilościowy (glutaminianu i kwasu asparaginowego) i brak wychwytu astrocytowego indukuje ekscytotoksyczność i prowadzi do degeneracji astrocytów i neuronów,
• metabolity metanolu powodują depresję OUN, zaburzenia widzenia i inne objawy prowadzące ostatecznie do kwasicy metabolicznej i śpiączki,
• najnowsze badania wykazują, że metabolit aspartamu, diketopiperazyna jest kancerogenna dla układu nerwowego.

Naukowcy stosują zwroty: „nadmiar”, „wysokie stężenia”, a to znaczy, że podobne zjawiska nie występują nawet przy dużej konsumpcji sztucznie słodzonych produktów. Jeśli chodzi o kancerogenność to na razie nie udało się niczego udowodnić. Istnieją tylko podejrzenia, sugestie i być może aspartam wywiera jakiś długofalowy wpływ na zdrowie. To, że cukier w nadmiarze w perspektywie kolejnych lat życia zabija „na raty” jest bezsprzecznie udowodnionym faktem naukowym => cukrzyca, zaburzenia metaboliczne, otyłość, nowotwory. Badania “Artificial Sweeteners and the Risk of Gastric, Pancreatic, and Endometrial Cancers in Italy” [11] objęły m.in. aspartam i sacharynę. Przekrojowa analiza dotyczy lat 1991-2004. Uwzględniono przypadki np. raka żołądka, czy trzustki. Zebrano dane dotyczące: 230 raków żołądka i 547 osób z grupy kontrolnej, 326 raków trzustki i 652 osób z grupy kontrolnej oraz 454 raków endometrium i 908 osób z grupy kontrolnej.

Wnioski i wyniki?

Nie wykazano szkodliwości wspomnianych środków słodzących (w tym aspartamu) i wywoływania przez nie nowotworów. Na razie IARC nie sklasyfikowało aspartamu, jako substancji rakotwórczej, za to z pewnością wiadomo, iż raka wywołuje alkohol etylowy. (kategoria I rakotwórczości, alkohol, którego nikt się nie boi, a konsumpcja piwa i wina jest liczona w setkach tysięcy litrów). [12] Silnie rakotwórcze są spaliny diesla, ale nikt się tym nie przejmuje. I tak mógłbym godzinami wymieniać trujące związki obecnie w naszym otoczeniu, które wszyscy ludzie bagatelizują.

Aspartam = trujący metanol?!

Zacznijmy od początku. Ludzie boją się aspartamu, a masowo piją np. wina. W czerwonym winie (komercyjnym) znajduje się:

• 9,5% etanolu,
• 100 mg/l metanolu [13]

To znaczy, że wypicie 0,5 l wina dostarcza 50 mg metanolu! Ustalono, że człowiek jest w stanie przyjąć maksymalnie 2 g metanolu dziennie (dawka względnie bezpieczna), z kolei dawka toksyczna to 8 g metanolu (i więcej). [14] Normy obowiązujące w Europie regulują maksymalną ilość metanolu na 10 g w litrze etanolu, a to oznacza, iż może być 0,4% metanolu w 40% alkoholu (np. wódce). W literaturze [15] szeroko opisane są przypadki śmierci ludzi po spożyciu domowej produkcji (lub w inny sposób skażonych) napojów alkoholowych. Np. w 2008 r. 180 osób zmarło w Bangalore, a w 2009 r. 138 zmarło w Gujarat, w Indiach. W 2015 r. 27 osób zmarło w Indiach po spożyciu zatrutego etanolu. W 2009 r. 25 osób zmarło w Indonezji po spożyciu sfermentowanego wina z palmy (zawierającego metanol). Około 130 osób zmarło w Indiach w 2011 r. z powodu picia skażonego etanolu. W Czechach 127 osób zatruło się skażonym etanolem, z czego 42 zmarły. [15]

Przykładowo pewna śliwowica z Rumunii zawiera 53–76 % etanolu i aż 554–4170 mg metanolu w litrze (czyli od ponad 5 do ponad 40 razy więcej w porównaniu do produktu komercyjnego). Dodać należy, iż chodzi tu nie o wino (jak napisano w badaniu naukowym), a o śliwowicę, wysokoprocentowy specyfik typowy dla wielu krajów, w tym Rumunii. A to znaczy, że wypicie 0,5 l podobnego napoju może wyrządzać szkody zdrowotne przez wpływ metanolu (oczywiście sam etanol także wyrządza długofalowo nieodwracalne szkody w organizmie). Wczesne objawy zatrucia metanolem to bóle głowy, kończyn, brzucha, podwójne widzenie, brak łaknienia i wymioty. Po ok. 12-18 h pojawia się senność i następuje utrata świadomości oraz pogarsza się widzenie, ze ślepotą włącznie. Leczenie polega na podawaniu 5% lub 10% roztworu etanolu we wlewie 100 mg/kg m.c./h, aby uzyskać stężenie alkoholu w surowicy 100-150 mg/dl. Jednocześnie dożylnie podaje się NaHCO3 i przeprowadza hemodializę. Leczenie kontynuuje się do czasu wyrównania kwasicy i usunięcia metabolitów metanolu z surowicy i moczu. [3]

Jeśli chodzi o powstający z aspartamu metanol, to tej trucizny jest za mało, by wywołała objawy toksyczne. U człowieka dawka śmiertelna to 50 ml metanolu [8], 10 ml powoduje utratę wzroku. Najniższa odnotowana dawka śmiertelna to 143 mg/kg masy ciała. [16] Przypomnę, iż mówimy o piciu czystej trucizny, a nie o metanolu powstającym z aspartamu. Ponieważ tylko 10% aspartamu jest konwertowane do metanolu, po wypiciu 350 ml słodzonego aspartamem napoju (zawierającego 200 mg aspartamu) może powstać do 20 mg metanolu. Czy to znaczy, że po wypiciu podobnego napoju stężenie metanolu we krwi osiągnie poziom toksyczny? Nie!

W badaniach naukowych [10] zastosowano kosmiczną dawkę dochodzącą do 200 mg aspartamu na kg masy ciała! To znaczy, że o ile względnie bezpieczne jest podawanie 4 g (gramów!) aspartamu dla 100 kg mężczyzny dziennie, to naukowcy zaszaleli i podawali ochotnikom do 20 g aspartamu! Co to znaczy? Trzeba by wypić 10 puszek napoju dziennie (3,3 l), który byłby tylko i wyłącznie słodzony aspartamem (co się nie zdarza), by osiągnąć maksymalny, bezpieczny poziom spożycia tego słodzika (ADI, ang. acceptable daily intake), który wynosi właśnie 40 mg/kg masy ciała dziennie. [9] Aby uzyskać szalony poziom podaży aspartamu, który osiągnięto w badaniach naukowych należałoby wypić 50 puszek słodzonego tylko aspartamem napoju (16,5 litra).

30 osobom podawano aspartam:

• 34 mg/kg masy ciała,
• 100 mg/kg masy ciała,
• 150 mg/kg masy ciała,
• 200 mg/kg masy ciała.

Przy dawce 34 mg aspartamu na kg masy ciała u 12 osób nie dało się wykryć metanolu (próg 0,4 mg/dL).

Średnie stężenie metanolu wynosiło:

• 1,27 ± 0,48 mg/dl przy dawce 100 mg aspartamu na kg masy ciała (odpowiednik 8,25 l słodzonego aspartamem napoju),
• 2,14 ± 0,35 mg/dl przy dawce 150 mg aspartamu na kg masy ciała (odpowiednik 12 l słodzonego aspartamem napoju),
• 2,58 ± 0,78 mg/dl przy dawce 200 mg aspartamu na kg masy ciała (odpowiednik 16,5 litra słodzonego aspartamem napoju!).

Odnieśmy to do danych toksykologicznych. Dopiero dawka 50 mg/dL metanolu we krwi (500 mg/litr) jest uważana za powodującą duże spustoszenia. Minimalna dawka metanolu we krwi, która może spowodować śmierć (bez wdrożenia odpowiedniej terapii to) 80 mg/dL. Zaburzenia wzroku występują od stężenia 100 mg/dL. Z pewnością powoduje śmierć stężenie 150 mg/dL metanolu lub większe. Na podstawie: Jerrold B. Leikin, Frank P. Paloucek “Poisoning and Toxicology Handbook 4th ed”. Informa Healthcare, 2008.

Wniosek?

Należałoby wypić 412,5 litra napoju słodzonego aspartamem, by wyrządził on spustoszenia zdrowotne! O wiele szybciej człowieka zabiłaby zwykła... woda i w o wiele mniejszej ilości. Butchko i wsp.: “Bazując na danych z licznych badań nie jest możliwe dla człowieka spożycie ilości aspartamu, które może zwiększyć stężenie we krwi metanolu (i mrówczanów)”.

Jakie są dalsze losy powstającego z aspartamu metanolu?

„Metanol ulega przemianie do aldehydu i kwasu mrówkowego, których nagromadzenie jest powodem kwasicy”. [3] Podobne przemiany zachodzą w wątrobie. Powstaje przy tym duża ilość wolnych rodników. U ludzi i zwierząt metabolizm metanolu wygląda podobnie - angażuje liczne szlaki metaboliczne. U ssaków nie będących naczelnymi metanol jest utleniany przez katalazę-peroksydazę, a u naczelnych poprzez dehydrogenazę alkoholową.

METANOL => ALDEHYD MRóWKOWY/FORMALDEHYD => KWAS MRóWKOWY => MRóWCZANY

Formaldehyd jest szybko utleniany przez dehydrogenazy alkoholowe (ADH) przy współudziale glutationu (GSH).

Pierwszy etap: METANOL => ALDEHYD MRóWKOWY/FORMALDEHYD [6]

• 1a. dehydrogenazy alkoholowe – ADH,
• 1b. układ MEOS – Microsomal Alcohol Oxidizing System,
• 1c. katalaza.

Drugi etap: ALDEHYD MRóWKOWY/FORMALDEHYD => KWAS MRóWKOWY [6]

• 2a. dehydrogenazy alkoholowe – ADH,
• 2b. oksydaza aldehydowa,
• 2c. katalaza,
• 2d. peroksydaza,
• 2e. dehydrogenaza mrówczanowa.

Metanol jest metabolizowany także poprzez układ MEOS przy współudziale enzymów CYP450 (CYP2E1 – 68%, CYP1A1 – 32%). [17]

Podsumowanie

Ilość metanolu powstającego z aspartamu jest po prostu za mała, by komukolwiek zaszkodzić. Jeśli chodzi o powstającą fenyloalaninę to jest groźna, ale tylko dla osób chorych na fenyloketonurię. Co do nowotworów mimo usilnych starań nikt nie udowodnił, by aspartam i inne słodziki były z nimi związane. To nadal spekulacje. Istnieje teoria, iż aspartam poprzez swój metabolit (diketopiperazinę) ma wpływ na astrocyty (komórki glejowe) i neurony oraz indukuje rozwój nowotworów. Jednak potrzeba rozległych badań, by to udowodnić.

Jeśli chodzi o demencję i chorobę Alzheimera, to co prawda Matthew P. Pase i wsp. wykazali, iż spożywanie sztucznie słodzonych napojów może zwiększać ryzyko demencji (prawie 3-krotnie), choroby Alzheimera (2,8 raza) i udaru niedokrwiennego. [8] Ale oczywiście nie można wyciągać wiążących wniosków bazując na jednym badaniu kohortowym niskiej jakości! Mogą istnieć zupełnie inne przyczyny demencji i choroby Alzheimera w badanej kohorcie. Nikt nie powiązał słodzików z cukrzycą. Najprawdopodobniej osoby, którym nie wystarczają słodziki sięgają także po cukier i to tłumaczy zafałszowanie wyników różnorakich badań. Drugie wyjaśnienie to fakt, iż osoby otyłe często są narażone na cukrzycę i chętnie korzystają ze słodzików. Proces pozbywania się nadwagi może trwać wiele miesięcy i nadal wspomniani pacjenci wykazują zaburzenia typowe dla wstępnego stadium cukrzycy (insulinooporność, zaburzenia glikemii itd.). Ale to wcale nie znaczy, iż wywołują je słodziki! A więc stosować aspartam, czy nie? Skoro sięgasz po trucizny pokroju etanolu oraz rozliczne leki o udowodnionym działaniu niszczącym na nerki, czy wątrobę to czego się boisz? Aspartamu? Który przebadano lepiej, niż większość substancji dodawanych do żywności?

Referencje:

1.http://handbooks.iarc.fr/docs/OrganSitePoster.pdf Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem IARC (The International Agency for Research on Cancer) – wykaz substancji rakotwórczych.

2.„CONSUMPTION OF ALCOHOLIC BEVERAGES” – opracowanie Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC) na temat szkodliwości alkoholu i wywoływania przez niego różnych rodzajów raka wraz z odpowiednimi badaniami. http://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs/vol100E/mono100E-11.pdf

3.Beata Sulikowska, Jacek Manitius „Kwasica metaboliczna” https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1142,kwasica-metaboliczna

4.Skrzydlewska E1. „Toxicological and metabolic consequences of methanol poisoning” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20021153

5.Magdalena Łaniewska-Dunaj, Wojciech Jelski, Maciej Szmitowski „Dehydrogenaza alkoholowa – znaczenie fizjologiczne i diagnostyczne” http://www.phmd.pl/api/files/view/29213.pdf

6.lek. med. Tomasz Kłopotowski https://www.gcm.pl/uploads/pub/news/news_54/text/INTERNA%20alkohole.pptx

7. Rycerz K1, Jaworska-Adamu JE. „Effects of aspartame metabolites on astrocytes and neurons” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23553132

8.Jerrold B. Leikin, Frank P. Paloucek “Poisoning and Toxicology Handbook 4th ed”. Informa Healthcare, 2008.

9.Michael E J Lean, professor “Aspartame and its effects on health The sweetener has been demonised unfairly in sections of the press and several websites” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC520987/

10. Lewis D. Stegink , Marvin C. Brummel , K. McMartin , G. Martin Amat , L. J. Filer Jr. , G. L. Baker & T. R. Tephly "Blood methanol concentrations in normal adult subjects administered abuse doses of aspartame"https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/15287398109529979

11. Bosetti C, Gallus S, Talamini R, et all. http://cebp.aacrjournals.org/content/18/8/2235.long Artificial sweeteners and the risk of gastric, pancreatic, and endometrial cancers in Italy. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2009 Aug;18(8):2235-8.

12.http://monographs.iarc.fr/ENG/Classification/latest_classif.php

13.Jones AW “Elimination half-life of methanol during hangover” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3588516

14.Paine A1, Davan AD. “Defining a tolerable concentration of methanol in alcoholic drink” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11926610

15.Elijah Ige Ohimain “Methanol contamination in traditionally fermented alcoholic beverages: the microbial dimension” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5028366/

16.https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/appmanager/ciop/pl?_nfpb=true&_pageLabel=P27600224401410431343241&id_czynn_chem=353

17.Katarzyna Dawidek-Pietryka, Jarosław Dudka „Wpływ niektórych inhibitorów adh na aktywność mikrosomalnego systemu utleniania alkoholi in vitro” http://wydawnictwa.pzh.gov.pl/roczniki_pzh/files/pzhissues/id238/Wplyw_niektorych_inhibitorow_ADH_na_aktywnosc_mikrosomalnego_systemu_utleniania_alkoholi_in_vitro.pdf

18.Matthew P. Pase, Jayandra J. Himali, Alexa S. Beiser, Hugo J. Aparicio, Claudia L. Satizabal, Ramachandran S. Vasan, Sudha Seshadri, Paul F. Jacques “Sugar- and Artificially Sweetened Beverages and the Risks of Incident Stroke and Dementia A Prospective Cohort Study” http://stroke.ahajournals.org/content/48/5/1139

19. http://uzaleznienie.com.pl