Otyłość wynika z długotrwałego braku nierównowagi między spożywaną a wydatkowaną energią. To proste stwierdzenie maskuje jednak skomplikowaną sieć biologicznych i behawioralnych czynników. Chociaż wydawać by się mogło, że każdy zna korzyści ze zgubienia nadwagi, to nie wszyscy wiedzą, że benefity wykraczają ponad poprawę sylwetki i wydolności.
Projekt CALERIE
Niektóre działania diety o obniżonej zawartości kalorii opisali naukowcy, którzy stworzyli projekt CALERIE (comprehensive assessment of reducing intake of energy study, czyli kompleksowa ocena badania dotyczącego redukcji spożycia energii). Poznajmy wnioski z tych badań.
Problemy w badaniach otyłości
Długoterminowe badania wskazują na czynniki sprzyjające przybieraniu na wadze, np. zaburzenia metaboliczne (np. tarczycowe, insulinowe) i niskie poziomy ważnych neuroprzekaźników (np. dopaminy, leptyny). Najnowsze badania podkreślają, że nie tylko sama nadwaga, ale także rozmieszczenie tłuszczu w okolicach trzewnych ma implikacje zdrowotne i przyczynia się do zwiększenia ryzyka zaburzeń metabolicznych.
Wzrost takich zaburzeń wydaje się niemal nieunikniony w obecnym środowisku sprzyjającym otyłości, co czyni badania w tym kierunku kluczowymi dla przedłużenia zarówno oczekiwanej długości życia, jak i jego jakości.
Prewencja konsekwencji otyłości
Dieta redukcyjna, odchudzająca, czy zgodnie z terminologią naukową, restrykcja kaloryczna (CR), to znaczne zmniejszenie ilości spożywanych kalorii bez wpadania w niedożywienie. Interwencja ta jest szeroko badana jako strategia potencjalnie przedłużająca życie i poprawiająca codzienne samopoczucie. Choć CR jest znane ze swoich pozytywnych efektów na zdrowie zwierząt, jego wpływ na ludzi pozostaje przedmiotem badań. Skupiono się na tym w artykule przeglądowym z Antioxidants & Redox Signaling, ważnego czasopisma dotyczącego tematyki hamowania starzenia.
Funkcje tarczycy
Badania krótkoterminowe CR przeprowadzone z udziałem ludzi wykazały zmiany w funkcjonowaniu tarczycy. Na przykład, cztery tygodnie całkowitego postu spowodowały obniżenie stężenia trijodotyroniny (T3) i wzrost poziomu odwrotnej T3, co było związane z obniżeniem tempa metabolicznego. W badaniu CALERIE, poziomy T3 w osoczu zmniejszyły się po 3 (p < 0,01) i 6 miesiącach (p < 0,02) interwencji. Warto na to zwracać uwagę, gdyż osoby z niezbyt dobrze funkcjonującą tarczycą mogą zbyt gwałtownym odchudzaniem sobie zaszkodzić.
Hormon wzrostu i IGF-1
Oś somatotropowa, obejmująca hormon wzrostu (GH) i insulino-podobny czynnik wzrostu 1 (IGF-1), odgrywa kluczową rolę w regulacji procesów anabolicznych i katabolicznych. Spadające poziomy GH i IGF-1 są kojarzone z obniżeniem masy mięśniowej, gęstości kostnej i efektywności przemian metabolicznych. W projekcie badawczym o tytule CALERIE przeprowadzonym na grupie osób poddanych 6-miesięcznemu ograniczeniu kalorycznemu (CR), nie zaobserwowano istotnych zmian w średnich stężeniach GH.
To jest istotna obserwacja, ponieważ stabilizacja poziomu GH może wskazywać na to, że CR nie wywołuje dodatkowego efektu katabolicznego, czyli rozpadu białek mięśniowych, który mógłby być szkodliwy dla organizmu.
Siarczan dehydroepiandrosteronu (DHEA-S)
DHEA-S to hormon steroidowy, który jest prekursorem dla innych hormonów płciowych, takich jak estrogen i testosteron. W literaturze naukowej podkreśla się jego potencjalne znaczenie w kontekście procesu starzenia i chorób związanych z wiekiem, a także otyłości. W badaniu CALERIE nie zaobserwowano istotnych zmian w poziomach DHEA-S po 6 miesiącach CR w grupie młodych osób w wieku średnim 37±2 lata.
Pamiętać należy, że inaczej sprawa może wyglądać w niekontrolowanych warunkach, kiedy dieta jest kiepsko zbilansowana, lub nie dba się o regenerację po wysiłku.
Jakość życia i nastrój
Ocenę jakości życia i nastroju dokonano przy użyciu złożonych kwestionariuszy psychologicznych. Skupiono się przede wszystkim na obserwacji zaburzeń depresyjnych związanych z niską ilością jedzenia. Badacze w projekcie CALERIE nie odnotowali negatywnego wpływu CR na nastrój. Co więcej, w jednej ankiecie dotyczącej depresji odnotowano spadek po 3 i 6 miesiącach w grupie CR.
Funkcje poznawcze
Korzystając z szerokiej gamy testów neuropsychologicznych, badanie CALERIE oceniło wpływ CR na funkcje poznawcze, w tym pamięć i koncentrację. Wyniki nie wykazały negatywnego wpływu CR na te funkcje, co jest wydaje się być ciekawą obserwacją, biorąc pod uwagę wcześniejsze badania, które sugerowały potencjalne deficyty w funkcjach poznawczych związanych z dietą lub ograniczeniem kalorii.
Niektóre skutki odchudzania
Tabela: Niektóre skutki odchudzania
| Obszar działania | Skutek |
| Psychologiczno-behawioralny |
Hamowanie objadania się Poprawa samooceny ciała Obniżenie intensywności głodu |
| Fizjologiczne |
Spadek poziomu insuliny Hamowanie stanów zapalnych Obniżenie stresu oksydacyjnego |
Najzdrowsze diety przy odchudzaniu
Diety Śródziemnomorska i DASH są obie uznane za efektywne w redukcji masy ciała i poprawie ogólnego stanu zdrowia, choć działają na różne mechanizmy. Miks tych diet znany jest jako dieta MIND. Dieta śródziemnomorska, bogata w tłuszcze nienasycone i antyoksydanty, wykazuje korzystny wpływ na zdrowie sercowo-naczyniowe i profil lipidowy.
Poznaj dietę: Śródziemnomorską
Poznaj dietę: DASH
Dodatkowo jej składniki, takie jak kwasy tłuszczowe omega-3, mają działanie przeciwzapalne. Dieta DASH, z kolei, skupiająca się na bilansie sodu-potasu i wysokim spożyciu błonnika, efektywnie obniża ciśnienie krwi. Ponadto wysoka zawartość błonnika w diecie DASH może pomóc w hamowaniu apetytu. Obie diety mają silne podstawy naukowe i są wszechstronnie korzystne dla zdrowia, co czyni je dobrym wyborem dla osób dążących do redukcji masy ciała i poprawy parametrów zdrowotnych.
Źródła:
Redman, Leanne M, and Eric Ravussin. “Caloric restriction in humans: impact on physiological, psychological, and behavioral outcomes.” Antioxidants & redox signaling vol. 14,2 (2011): 275-87. doi:10.1089/ars.2010.3253
Cherian, L et al. “Mediterranean-Dash Intervention for Neurodegenerative Delay (MIND) Diet Slows Cognitive Decline After Stroke.” The journal of prevention of Alzheimer's disease vol. 6,4 (2019): 267-273. doi:10.14283/jpad.2019.28
