W ostatnich latach pojawił się wysyp ludzi, którzy wiedzą lepiej od lekarzy, od dietetyków, a informacji o chorobach i ich leczeniu szukają w Internecie. W ten sposób „diagnozują” rozmaite problemy i niektórzy jeszcze wykłócają się, że mają rację. Pojawiło się też wielu „specjalistów”, którzy oceniają skuteczność diety, treningu, domowej roboty „leków” na podstawie jednej osoby.
W czym jest problem?
Problem polega na tym, iż nie są tu zachowane odpowiednie warunki, nie wiemy, co miało wpływ na efekty, jedna osoba nie jest reprezentatywną grupą, mogło się całkiem przypadkowo złożyć, iż u danej osoby skuteczne okazało się np. ograniczenie podaży energii w diecie i zwiększenie aktywności, a rodzaj diety (np. rozkład makroskładników, źródła białka, proporcje kwasów tłuszczowych) nie miały tu aż takiego znaczenia, podobnie jak „mistyczne napary”, żucie ziół, picie wody z cytryną, unikanie posiłków po godzinie 18:00, niejedzenie pieczywa czy makaronu.
Dietetyczna alternatywa dla Ozempicu, czyli Oatzempic
To hit Internetu, ktoś wymyślił chwytliwą nazwę i oferuje ludziom mieszankę prozdrowotną i odchudzającą. Koktajl powstaje przez zmiksowanie 1/2 szklanki płatków owsianych, 1 szklanki wody, wyciśnięcia soku z limonki i ewentualnie dodania szczypty cynamonu lub innych środków aromatyzujących. Zwykle występuje jako pierwszy posiłek dnia, często po poście, po którym następują normalne posiłki.
Dieta z TikTok
Fani diety, która stała się modna dzięki postom na TikToku i pomysłowej nazwie, twierdzą, że koktajl na bazie owsa pomaga ludziom szybko zrzucić dużo kilogramów. Pomimo szumu medialnego napój oatzempic jest całkowicie odmienny od Ozempicu (semaglutydu), leku na bazie peptydu glukagonopodobnego 1 (GLP-1), który amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków zatwierdziła tylko do leczenia cukrzycy typu 2, ale stosuje się go też niezgodnie ze wskazaniami rejestracyjnymi, w celu odchudzania. Cóż, sam pomysł jest dobry, niestety, w wielu przypadkach rozwiązania dietetyczne i treningowe nie mogą cofnąć raka, cukrzycy, zespołu metabolicznego i innych chorób.
Co to jest cukrzyca?
Wbrew obiegowym, błędnym opiniom cukrzyca to nie jest tylko podwyższone stężenie cukru we krwi, jest to bardzo złożona choroba metaboliczna, która dotyka śródbłonka naczyniowego, zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe i „atakuje” wszystkie ważniejsze narządy w ustroju. U pacjentów z cukrzycą typu 2 często obserwuje się zwiększone stężenie wolnych kwasów tłuszczowych i insuliny we krwi z powodu insulinooporności związanej z otyłością, zwłaszcza we wczesnym stadium choroby.
Internetowi szamani i uzdrowiciele konta nauka
Oczywiście, wielu „szamanów XXI wieku”, „internetowych uzdrowicieli” i innych „specjalistów”, sugeruje, że w ten czy inny sposób da się cofnąć zmiany cukrzycowe. Nie igraj z życiem, to jest poważna choroba, a nie zabawa. Idź do lekarza, wykonaj badania laboratoryjne. Dodatkowo warto dokonać zmian w diecie, trybie życia, aktywności fizycznej, też konsultując problem ze specjalistą.
Wyniki niektórych badań sugerują, że da się cofnąć bardzo wczesną fazę cukrzycy. Jednak nie jestem nastawiony zbyt optymistycznie, ponieważ w większości wypadków cukrzyca jest owocem wieloletnich zaniedbań, utrzymywania nadmiarowej masy ciała, stanu zapalnego, złej diety, braku aktywności fizycznej, stosowania leków sprzyjających podwyższeniu stężenia glukozy itd.
To nie jest tylko stężenie cukru we krwi, wykazano, iż w cukrzycy licznie pojawiają się uszkodzenia DNA, co naukowcy wiążą z pojawieniem się raka. Zresztą, to dopiero początek problemów, leżących znacznie głębiej. Lee i in. odkryli, że wysoki poziom glukozy zwiększa występowanie mutacji, a uważa się, że mutacja DNA odgrywa ważną rolę w kancerogenezie (powstawaniu raka).
Wysoki poziom cukru a rak
Dlatego logiczne jest przypuszczenie, że wysoki poziom glukozy może sprzyjać rozwojowi raka. I faktycznie, w badaniach na ludziach powiązano cukrzycę ze zwiększonym ryzykiem pojawienia się wielu rodzajów raka, z wyjątkiem raka prostaty. Na przykład wśród chińskiej populacji Hongkongu częstość występowania cukrzycy wynosiła ponad 10% w połowie lat 90., przy czym ryzyko zachorowania na raka u osób z cukrzycą było o 30% wyższe w porównaniu z populacją ogólną.
Wraz ze starzeniem się społeczeństwa i spadkiem śmiertelności z powodu chorób sercowo-naczyniowych i nerek 25% Chińczyków z cukrzycą typu 2 umiera obecnie na raka, głównie wątroby, trzustki, jelita grubego i piersi. Naukowcy w 2015 r. podsumowali, iż wysokie stężenie insuliny, wysokie stężenie glukozy, zaawansowane produkty końcowe glikacji i wolne kwasy tłuszczowe (których jest nadmiar w cukrzycy) wpływają na uszkodzenia DNA (pękanie nici, utlenianie zasad). Dlatego leczenie cukrzycy to nie jest wcale taka prosta sprawa.
Jak więc koktajl wypada w porównaniu z analogami GLP-1 na receptę?
Nie istnieją wystarczająco dosadne określenia, by komentować tego rodzaju pomysły. Mówi się, że dieta jest lekiem, ale to daleko idąca przesada. Można w ten sposób filozoficznie podejść do kwestii całego życia człowieka, ale raczej w kontekście osoby zdrowej, która odpowiednio wcześnie uzbraja się we właściwe nawyki, odpowiednio się odżywia, ćwiczy, nie przejada się, unika alkoholu, tytoniu, nie utrzymuje nadmiarowej masy ciała.
Mówimy o nastolatku lub młodej osobie dorosłej. Im ktoś jest starszy, tym trudniej jest walczyć z nałogami (tytoń, alkohol itd.), niewłaściwą dietą, brakiem aktywności fizycznej itd. Stosowanie koktajli ze zmielonego owsa nie może zastąpić u osób chorych podawania leku, analogu GLP-1 (liraglutydu, semaglutydu lub innego)! Koktajl z owsa i limonki oraz Ozempic nie są podobne ani pod względem mechanizmu działania, ani wpływu na redukcję masy ciała i glikemię!
Poza tym nie ma żadnych dowodów naukowych, iż doraźne wypicie koktajlu z owsa i limonki może mieć wpływ na kontrolowanie cukrzycy i masy ciała. Z dietetycznego punktu widzenia, w takiej mieszance brakuje białka, zdrowych tłuszczów, wielu witamin i minerałów.
Po co mi białko?
Białko jest niezmiernie istotne dla redukcji tkanki tłuszczowej, ma wpływ na metabolizm spoczynkowy, „spalanie” tkanki tłuszczowej, utrzymanie masy mięśniowej (mięśnie „palą” tłuszcz całą dobę), więc nie trzeba wyjaśniać, iż diety niskobiałkowe lub ogólnie bardzo niskokaloryczne (np. VLCD), nie sprzyjają utrzymaniu jędrnego i estetycznego ciała.
Po co mi tłuszcze?
Wszystkie tłuszcze składają się z kwasów tłuszczowych połączonych ze strukturą szkieletową, często z glicerolem. Tłuszcze zawierają witaminy, które są niezbędne i kluczowe dla utrzymania zdrowia (np. A, D, E, K), kwasy z grupy omega-3, które modulują stan zapalny, ryzyko sercowo-naczyniowe, ryzyko zakrzepowo-zatorowe itd. Ponadto tłuszcze są potrzebne w diecie jako źródło niektórych niezbędnych kwasów tłuszczowych, takich jak kwas linolowy i kwas alfa linolenowy, których organizm nie jest w stanie syntetyzować.
Tłuszcze są składnikami strukturalnymi niektórych najważniejszych substancji w organizmie, w tym prostaglandyn, które regulują wiele funkcji organizmu. Tłuszcze regulują również produkcję hormonów płciowych, są prekursorami (np. najbardziej znany przykład cholesterol i androgeny, w tym testosteron, a także kortykosteroidy, bardzo ważne dla sportowców).
Cholesterol też jest niezbędny
Cholesterol spełnia kilka funkcji biologicznych i jest niezbędny do utrzymania homeostazy komórkowej. Działa jako prekursor kwasów żółciowych, pomaga w syntezie steroidów i witaminy D oraz odgrywa centralną rolę w utrzymaniu sztywności i płynności błony komórkowej. Wszystkie klasy hormonów steroidowych, glukokortykoidów, mineralokortykoidów i hormonów płciowych (testosteron, estrogeny, progesteron) są pochodnymi cholesterolu.
Wiele ważnych organów, takich jak nerki, serce i jelita, jest amortyzowanych przez tłuszcz, który chroni je przed urazami i utrzymuje na miejscu. Oprócz tego, że są źródłem dużej ilości energii, tłuszcze dodają potrawom atrakcyjnego smaku, konsystencji i wyglądu.
Co warto wiedzieć i zapamiętać?
Istnieją setki rodzajów takich rozwiązań i pomysłów, najlepiej znany to woda z cytryną. Niektórzy myślą, że można „żywić” się sokami z warzyw, owoców, inni, że tylko samymi warzywami i/lub owocami, jeszcze inni, próbują wykluczać z diety prawie wszystkie węglowodany i zastępować je tłuszczem (diety ketogeniczne), inni myślą, że wystarczy jeść samo mięso i wybrane produkty pochodzenia zwierzęcego (dieta carnivore), niezwykle popularne są niskokaloryczne diety wysokobiałkowe lub próba przetrwania na specjalnych, niskokalorycznych zamiennikach posiłków (np. diety o bardzo niskiej podaży energii).
Większość z tych rozwiązań powoduje liczne problemy zdrowotne, wyniszczenie ustroju, utratę mięśni/jędrności ciała, brak możliwości normalnego funkcjonowania, nie mówiąc już o intensywnym treningu. Niektóre diety, paradoksalnie, mogą mieć wpływ na zwiększenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych czy raka (istnieje np. wiele wątpliwości dotyczących dużej podaży mięsa w diecie lub nadmiaru tłuszczów). Korzystając z Internetu należy zachować pewną dozę sceptycyzmu, nie wszystkie oferowane rozwiązania są dla nas odpowiednie.
Źródła:
- Lee, S. C., & Chan, J. C. (2015). Evidence for DNA damage as a biological link between diabetes and cancer. Chinese medical journal, 128(11), 1543-1548.
- Ilankumaran, M., & Anand, N. (2012). Role of fats in a healthy diet. Journal of Marine Medical Society, 14(2), 124-128.
- https://www.medscape.com/viewarticle/how-oatzempic-stacks-ozempic-2024a1000g54
- Craig M, Yarrarapu SNS, Dimri M. Biochemistry, Cholesterol. [Updated 2023 Aug 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513326/
Warto zachować w internecie "pewną" dozę sceptycyzmu, lol.
To tak jakby napisać, że w czasie wyprawy do amazońskiej dżungli trzeba patrzeć pod nogi, żeby się nie potknąć i zabrać jakąś kanapkę.
Mistrzowskie poczucie humoru.
Widziałam kiedyś ciekawą sytuację, kiedy osoba sama będąca zwolennikiem carnivore i zwalczająca inne diety, odradzająca je ludziom w taki właśnie gorliwy sposób, pokazała na jakimś zdjęciu swoje dłonie i któryś z czytelników zauważył (w normalny, nie złośliwy sposób), że ma zdeformowane stawy, czyli prawdopodobnie stan zapalny od nadmiaru kwasu moczowego lub DNĘ(!)
Być może taka dieta była główną przyczyną; być może inne skłonności/choroby tej osoby, ale na pewno warto byłoby rozważyć czy ta dieta tu pomaga czy szkodzi i czy to ma w ogóle jakiś związek...
Niestety ta spostrzegawcza osoba została natychmiast zakrzyczana, a problem (przynajmniej oficjalnie) zanegowany.
Tak więc czasem trudno powiedzieć czy taki fanatyk carnivore jest sam ofiarą swoich eksperymentów i teorii czy po prostu wyrachowaną osobą czerpiącą jakieś tam korzyści z tego że szuka innych "wyznawców".