Włókno pokarmowe, czyli błonnik, odgrywa specyficzną rolę w diecie. Odpowiednio wysoka jego podaż może być skutecznym narzędziem nie tylko w regulacji funkcjonowania przewodu pokarmowego, ale również kontroli poziomu cholesterolu we krwi i ciśnienia tętniczego, czy nawet apetytu. Zaniedbanie tego aspektu przy bilansowaniu codziennych jadłospisów skutecznie może utrudnić starania o lepszą sylwetkę, stan zdrowia, czy samopoczucie psychiczne.
Budowa i rodzaje błonnika
Nazwa błonnika odnosi się do włókienkowatej budowy ścian komórkowych roślin. Pod względem chemicznym należy on do węglowodanów, jednak nie podlega pełnemu trawieniu. Rozróżnia się błonnik rozpuszczalny oraz nierozpuszczalny w wodzie. Oba często występują w produktach spożywczych w swoim towarzystwie, jednak w pewnym stopniu różnią się od siebie właściwościami.
Błonnik rozpuszczalny występuje niemal we wszystkich produktach spożywczych pochodzenia roślinnego, czyli zbożach, nasionach, orzechach, warzywach i owocach. Frakcję nierozpuszczalną błonnika z kolei można znaleźć głównie w pełnych ziarnach zbóż, orzechach i niektórych warzywach.
Właściwości błonnika rozpuszczalnego
Wpływ na apetyt
Włókno pokarmowe rozpuszczalne w wodzie jest do pewnego stopnia trawione i dostarcza nieznacznych ilości kalorii. Po przedostaniu się do organizmu ulega spęcznieniu i przybiera postać przypominającą żel. Wzrost lepkości treści pokarmowej oraz pęcznienie jest jednym z czynników, za którego pośrednictwem błonnik hamuje apetyt. Ponadto produkty spożywcze bogate w błonnik często wymagają długiego ich przeżuwania, a jest to jeden z ważnych aspektów kontroli nad łaknieniem.
Cholesterol i cukier we krwi
Dodatkową korzyścią wynikającą z fizykochemicznych właściwości błonnika rozpuszczalnego jest jego udział w regulacji gospodarki cholesterolowej oraz glukozowej. Otóż zwiększa on wydalanie lipidów z kałem oraz zmniejsza wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego.
Zdrowie jelit
Kolejną korzystną dla zdrowia właściwością tej frakcji błonnika jest wpływ na mikrobiom jelitowy. Włókno pokarmowe sprzyja liczebności i różnorodności mikroorganizmów zasiedlających przewód pokarmowy, a to z kolei ma wpływ na ochronę śluzówki jelit, syntezę neuroprzekaźników, czy łagodzenie stanów zapalnych i wzmacnianie układu odpornościowego. Wyżej wymienione działania, które wykazuje ta frakcja włókna pokarmowego, mogą być pomocne w łagodzeniu zaburzeń metabolicznych i napadów głodu, co duże znaczenie ma w profilaktyce i terapii m.in. otyłości, miażdżycy czy cukrzycy.
Właściwości błonnika nierozpuszczalnego
Frakcja błonnika nierozpuszczalnego jest odporna na enzymy ludzkiego przewodu pokarmowego i ma neutralny wpływ na zawartość kalorii w posiłku. Jego właściwości w dużym stopniu wpływają na perystaltykę jelit, konsystencję stolca, a co za tym idzie regularność wypróżnień oraz codzienny komfort żołądkowo-jelitowy.
Przydatny może być szczególnie u osób z czynnościowymi zaburzeniami pracy przewodu pokarmowego. Mimo że błonnik nierozpuszczalny wydaje się być korzystniejszy dla zdrowia, to pamiętać należy, że frakcje nierozpuszczalne i rozpuszczalne błonnika często występują w produktach spożywczych razem i nie powinno się skupiać na podaży jednej z nich, lecz na ogólnej podaży błonnika w diecie.
