Szacuje się, że na całym świecie 240 milionów osób żyje z niezdiagnozowaną cukrzycą, przy czym prawie połowa dorosłych chorych na cukrzycę nie jest świadoma swojego problemu. Cukrzyca stanowi duże obciążenie finansowe dla systemów opieki zdrowotnej na całym świecie. Z raportów wynika, że 537 milionów (10,5%) osób (w wieku 20–79 lat) na całym świecie nosi obecnie tę chorobę.
Zatrważający koszt opieki medycznej
Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (IDF) oszacowała, że wsparcie 537 milionów osób żyjących z cukrzycą skutkuje globalnymi wydatkami na opiekę zdrowotną wynoszącymi 966 miliardów dolarów. Przewiduje się, że koszty opieki zdrowotnej wzrosną do ponad 1054 miliardów dolarów do 2045 roku. Alarmujące jest to, że przewiduje się, że rozpowszechnienie cukrzycy wzrośnie do 643 milionów (11,3%) do 2030 roku i 783 miliony (12,2%) osób do 2045 roku.
Skąd się biorą koszty leczenia cukrzycy?
To nie jest tylko koszt środków stosowanych w cukrzycy takich jak metformina, berberyna, insulina, inhibitory SGLT2 (np. canagliflozin). Cukrzyca sprzyja powikłaniom sercowo-naczyniowym, czyli np. niewydolności serca, udarom, zawałom oraz pojawieniu się wielu rodzajów raka. Sprzyja również demencji (w jednym z badań cukrzyca o 41% zwiększała ryzyko postępu degeneracji mózgu, co wiązało się z atrofią w istocie białej).
Cukrzyca to dopiero początek...
Cukrzyca zwiększa ryzyko niewydolności serca 2-8 razy, przy współczynniku ryzyka dwukrotnie większym u kobiet niż u mężczyzn. Jak podają prof. zw. Dr hab. med. Jan Tatoń i wsp. na podstawie dużych badań epidemiologicznych ustalono, iż osoby chore na cukrzycę, ale bez objawów choroby niedokrwiennej serca (rozwiniętej miażdżycy), są narażone na takie samo ryzyko zawału serca (ostrego niedokrwienia mięśnia sercowego), jak osoby bez cukrzycy, ale z przebytym zawałem serca. To znaczy, że cukrzyca nawet 4-krotnie zwiększa ryzyko zawału serca (w porównaniu do populacji ogólnej).
Czy da się przewidzieć rozwój cukrzycy?
Tylko w pewnym stopniu. Niedawno naukowcy ocenili ryzyko wystąpienia cukrzycy u prawie 45 tysięcy osób w wieku ok. 44 lat, 57,8% kobiet; średnie BMI 28,9. Uczestników obserwowano przez wiele lat, mierzono u nich stężenie cukru we krwi. Rozpoznanie cukrzycy zdefiniowano jako poziom glukozy we krwi na czczo wynoszący co najmniej 126 mg/dl. Badanie to zostało przeprowadzone przez Aoife M. Egan, MBBCh, PhD, Division of Endocrinology, Diabetes and Metabolism, Mayo Clinic, Rochester, Minnesota. Zostało opublikowane online 23 stycznia 2025 r. w JAMA Network Open.
Wyniki
- w okresie mediany obserwacji u 8,6% uczestników rozwinęła się cukrzyca, a 10-letnie ryzyko skumulowane według Kaplana-Meiera wyniosło 12,8%,
- stężenie cukru na czczo poniżej 70 miligramów na decylitr zwiększało ryzyko cukrzycy ok. 3.5-krotnie, w porównaniu do poziomu normalnego (z zakresu: 80-94 mg/dl),
- wysokie stężenie cukru na czczo mieszczące się w zakresie 120-125 miligramów na decylitr zwiększało ryzyko cukrzycy ok. 12.5-krotnie, w porównaniu do poziomu normalnego (z zakresu: 80-94 mg/dl)
- mężczyźni byli narażeni na większe ryzyko cukrzycy niż kobiety, ryzyko większe o 31%
- cukrzycy sprzyjał wiek powyżej 60 lat, ryzyko rosło prawie 2-krotnie
- zbyt mała masa ciała zwiększała ryzyko cukrzycy prawie 2.5-krotnie
- otyłość zwiększała ryzyko cukrzycy ponad 4-krotnie
Problem kobiet
Estradiol (E2) moduluje zdrowie kobiet, chroni przed chorobami sercowo-naczyniowymi, ma wpływ na ryzyko kontuzji, ma związek z ilością tkanki tłuszczowej w ustroju (nadmiar i niedobór nie są korzystne dla ustroju), prawdopodobnie również z cukrzycą. Z badań wynika, iż umiarkowane dawki estradiolu (np. naturalnie produkowane w jajnikach, konwertowane obwodowo z innych związków itd.) poprawiają homeostazę glukozy.
Istnieje błędne przekonanie, że estrogeny upośledzają metabolizm węglowodanów. Wynika z bazowania na archaicznych badaniach, gdy stosowano duże dawki doustnych środków antykoncepcyjnych, które powodowały nietolerancję glukozy u kobiet. Rzeczywiście, co za dużo, to niezdrowo! Nie obserwuje się korzystnego wpływu estrogenów na homeostazę glukozy poza wąskim oknem terapeutycznym lub fizjologicznym, a duże dawki doustnych estrogenów (np. transseksualiści), lub doustnych i iniekcyjnych środków konwertujących do estradiolu (kulturyści stosujący aromatyzujące sterydy anaboliczno-androgenne np. testosteron, Metanabol) lub wysokie stężenia endogennego estradiolu (ciąża) powodują insulinooporność.
Kolejne nowe badanie
Całkiem niedawno, 21 stycznia 2025 r. opublikowano badanie dotyczące ponad miliona kobiet z Korei.
Okazało się, że:
- U kobiet, u których menopauza wystąpiła w wieku poniżej 40 lat, ryzyko cukrzycy było większe o 13%, w porównaniu z kobietami, u których menopauza wystąpiła w wieku 50 lat lub później,
- U kobiet, u których menopauza wystąpiła w wieku od 40 do 44 lat, ryzyko cukrzycy było większe o 3%, w porównaniu z kobietami, u których menopauza wystąpiła w wieku 50 lat lub później
- Ryzyko cukrzycy było większe o 54% dla zbyt małego, nienaturalnego BMI (odtłuszczenia, małej masy mięśniowej) i 14% większe dla BMI co najmniej 30 (nadwaga, otyłość)
- Depresja zwiększała o 28% ryzyko cukrzycy, brak depresji był związany z niższym, 11% ryzykiem
- Istnieje przekonanie, że brak estradiolu może mieć związek z ryzykiem cukrzycy, podobnie jak jego nadmiar.
Podsumowanie
Wydaje się, iż dla ryzyka cukrzycy kluczowe znaczenie mogą mieć: stężenie glukozy na czczo, stężenie insuliny na czczo, stan zapalny, stężenie hormonów (testosteronu, estradiolu, kortyzolu, hormonu wzrostu, IGF-1). Da się spekulować i szacować ryzyko, brakuje jednak pewnej, jednoznacznej metody. Z pewnością zbyt wysokie, jak i zbyt niskie stężenia glukozy na czczo nie są korzystne dla zdrowia, są związane z ryzykiem cukrzycy.
Literatura:
- Hossain MJ, Al-Mamun M, Islam MR. Diabetes mellitus, the fastest growing global public health concern: Early detection should be focused. Health Sci Rep. 2024 Mar 22;7(3):e2004. doi: 10.1002/hsr2.2004. PMID: 38524769; PMCID: PMC10958528.
- Egan AM, Wood-Wentz CM, Mohan S, Bailey KR, Vella A. Baseline Fasting Glucose Level, Age, Sex, and Body Mass Index and the Development of Diabetes in US Adults. JAMA Netw Open. 2025;8(1):e2456067. doi:10.1001/jamanetworkopen.2024.56067
- Ko B, Jung J, Han K, Nam GE. Age at Menopause and Development of Type 2 Diabetes in Korea. JAMA Netw Open. 2025;8(1):e2455388. doi:10.1001/jamanetworkopen.2024.55388
- Mauvais-Jarvis F. Is Estradiol a Biomarker of Type 2 Diabetes Risk in Postmenopausal Women? Diabetes. 2017 Mar;66(3):568-570. doi: 10.2337/dbi16-0063. PMID: 28223340; PMCID: PMC5319722.
