Historycznie rzecz ujmując, rak prostaty był przeciwwskazaniem do TRT (hormonalnej terapii zastępczej) u mężczyzn z hipogonadyzmem. Niektóre badania prowadzone w latach 40. XX wieku wykazały, że mężczyźni z rakiem prostaty (gdzie występowały już przerzuty) wykazywali poprawę pod względem parametrów klinicznych, jak i pomiarów biochemicznych po wdrożeniu terapii antyandrogenowej. Z kolei podawanie testosteronu przyspieszało rozwój raka prostaty.
Charles Brenton Huggins zdobył w 1940 r. złoty medal Amerykańskiego Towarzystwa Lekarskiego za pracę na temat łagodnego rozrostu stercza, a rok później wyróżnienie za studium dotyczące raka stercza. W 1966 r. jego fundamentalne badania kliniczne nad wpływem hormonów na raka stercza uhonorowano Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny. Historycznie, o wiele wcześniej Mansell Moulin z Londynu opisał w 1894 r. następstwa wytrzebienia: "Po usunięciu jąder u wielu mężczyzn szybko dochodzi do całkowitej 'absorpcji' powiększonego stercza. Gruczoł krokowy znika całkowicie, nie pozostaje nic prócz niewielkiej ilości tkanki włóknistej".
Wg wczesnych teorii rozwój raka prostaty był wprost proporcjonalny do aktywności androgenicznej organizmu. Zgodnie z hipotezą androgenów, podnoszenie poziomu androgenów w surowicy przy podawaniu egzogennego testosteronu sprzyjałoby wzrostowi złośliwych komórek i postępowi choroby. Ta hipoteza odgrywała dużą rolę przez następne lata i nakreśliła sposób postępowania z chorymi na raka prostaty oraz stosowania TRT.
Tymczasem analiza 18 badań dotyczących 3900 pacjentów z rakiem prostaty i 6500 mężczyzn z grupy kontrolnej wykazała, że stężenia testosteronu całkowitego, testosteronu wolnego, DHT, glukuronidu androstanediolu, DHEA-S, androstendionu, estradiolu lub wolnego estradiolu w surowicy, nie były związane z ryzykiem raka prostaty.
W 2017 r. Rejestr Hipogonadyzmu u Mężczyzn (RHYME) zgłosił swoje ustalenia z wielonarodowego rejestru pacjentów z hipogonadyzmem. Spośród 999 mężczyzn w rejestrze 75% zainicjowało TRT. Głównym odkryciem było to, że odsetek pozytywnych biopsji w grupie TRT był niemal identyczny (37,5%), w porównaniu z osobami, które nie uczestniczyły w TRT (37,0%) w ciągu 36-miesięcy trwania badania. Wyniki te sugerują bezpieczeństwo TRT u mężczyzn ze świeżo zdiagnozowanym hipogonadyzmem, u których rak prostaty nadal stanowi ryzyko w przyszłości. Ponadto, metaanaliza z 2017 r. nie wykazała zwiększonego prawdopodobieństwa wystąpienia raka prostaty przy zastosowaniu TRT, w porównaniu z placebo.
W jeszcze innym badaniu Feneley MR i wsp. 1365 mężczyzn w wieku 28-87 lat (średni wiek 55 lat) z objawowym niedoborem androgenów i otrzymujących TRT było monitorowanych przez okres do 20 lat. Okazało się, iż częstość występowania raka prostaty (14 przypadków) podczas długotrwałej hormonalnej terapii była podobna, jak w populacji ogólnej (nie stosującej TRT). Badanie to pokazało, iż przy odpowiednim monitorowaniu klinicznym leczenie testosteronem jest bezpieczne dla prostaty i umożliwia wczesne wykrycie raka prostaty. Podawanie testosteronu wraz z regularnym monitorowaniem prostaty może być bezpieczniejsze dla pacjenta, niż nie stosowanie niczego i pozostawanie bez nadzoru.
Na razie zalecenia Amerykańskiego Towarzystwa Urologicznego pozostają bez zmian. Trzeba poczekać na inne badania oraz jeszcze wiele lat na zmianę stanowiska w tej sprawie przez czołowe instytucje.
Referencje:
Dirk Schultheiss, Robert S. Waldbaum „Historia chorób gruczołu krokowego” http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?1179
Michael A. Bell, Jeffrey D. Campbell,corresponding author Gregory Joice, Nikolai A. Sopko, and Arthur L. Burnett „Shifting the Paradigm of Testosterone Replacement Therapy in Prostate Cancer” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5924951/
Endogenous Sex Hormones and Prostate Cancer: A Collaborative Analysis of 18 Prospective Studiem Endogenous Hormones and Prostate Cancer Collaborative Group https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6126902/
Feneley MR1, Carruthers M. „Is testosterone treatment good for the prostate? Study of safety during long-term treatment.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22672563
Bardzo dobry artykuł.