jabolcokk
Aminokwasy to związki organiczne zawierające w cząsteczce przynajmniej jedną grupę aminową i karboksylową. Są substancjami krystalicznymi, w większości dobrze rozpuszczalnymi w wodzie. Największe znaczenie mają aminokwasy, w których grupa aminowa i karboksylowa znajduje się przy tym samym atomie węgla, tzw. aminokwasy naturalne, będące jednostkami strukturalnymi białek. Wyodrębniono ich ponad 20. Aminokwasy uczestniczą w biosyntezie wielu związków w komórkach zwierząt, w roślinach i drobnoustrojach. W komórkach głównie roślin i mikroorganizmów występują ponadto tzw. aminokwasy niebiałkowe. Rośliny i niektóre drobnoustroje syntetyzują wszystkie aminokwasy białkowe, zwierzęta (w tym ludzie!) i pozostałe drobnoustroje - tylko część z nich. Są to aminokwasy endogenne. Resztę, czyli 8 aminokwasów egzogennych, muszą pobierać z pożywieniem z zewnątrz, stąd nazwa niezbędne. Trzy z ośmiu aminokwasów niezbędnych, z uwagi na rozgałęziony wzór bocznych łańcuchów, nazywamy "aminokwasami rozgałęzionymi" (BCAA - branched chained amino acids). Te aminokwasy to izoleucyna, leucyna i walina, które w przeciwieństwie do innych aminokwasów, nie rozpuszczają się zbyt dobrze w wodzie i ograniczają przez to rozpuszczalność wielu różnych mieszanek aminokwasów. Poszczególne aminokwasy rozgałęzione pełnią w organizmie podobne funkcje i potrzebne są do syntezy niemal wszystkich białek. Około 35% mięśni składa się z BCAA. Podczas gdy większość aminokwasów ulega przemianom metabolicznym w wątrobie, BCAA wykorzystywane są bezpośrednio w mięśniach. Biorą czynny udział w transporcie energii i azotu pomiędzy mięśniami i wątrobą, gdzie są odwracalnie przekształcane w kwasy ketonowe. Największa ilość aminokwasów rozgałęzionych wykorzystywana jest w przemianach energetycznych.
Działanie i obieg BCAA
W przypadku niedoboru w diecie, organizm uzyskuje potrzebne mu BCAA's w wyniku redukcji mięśni szkieletowych. "Kośćce" węglowe wykorzystuje do produkcji energii, z pozostałości azotu tworzy aminokwas L-alaninę, odtransportowuje ją do wątroby i przekształca w procesie glikoneogenezy w glukozę, która z kolei powraca do mięśni szkieletowych. Podczas tego procesu utrzymuje się dynamiczna równowaga poziomu glukozy we krwi niezbędną dla utrzymania stałych warunków metabolicznych organizmu. Proces ten określa się jako cykl glukoza-alanina. Amoniak jest produktem ubocznym rozkładu aminokwasów. Wysoki poziom amoniaku w organizmie oznacza, że redukcji uległa duża ilość białka, głównie mięśni. Podawanie BCAA's u sportowców powoduje obniżenie poziomu amoniaku o 37%. Dowodzi to, że stosowanie suplementu BCAA's ogranicza redukcję białek w organiźmie.
Funkcje poszczególnych aminokwasów rozgałęzionych
L-leucyna pobudza syntezę białek w mięśniach i jest niezbędna dla procesów wzrostu w organizmie. Ponadto, wspomaga regenerację tkanki mięśniowej, skóry i kości. Działa antykatabolicznie, poprzez swoją pochodną metaboliczną - ketoleucynę (KIC), która ogranicza m.in. wydzielanie kortyzolu (hormonu stresu, powstrzymującego przyrost masy mięśni), przyśpiesza regenerację i zapewnia maksymalne działanie anaboliczne. Ponadto, L-leucyna stymuluje produkcję insuliny, która przyśpiesza wchłanianie do komórek mięśniowych wielu aminokwasów. Wzrost produkcji insuliny nie powoduje istotnego spadku poziomu glukozy w surowicy, dzięki czemu nie zmniejsza się odporność fizyczna i psychiczna organizmu. L-izoleucyna odpowiada za powstanie hemoglobiny, stabilizuje i reguluje poziom energii oraz poziom cukru we krwi. L-walina działa pobudzająco na organizm, odpowiada za prawidłowy wzrost i stanowi źródło energii.
Występowanie
Aminokwasy rozgałęzione uzyskiwane są zwykle ze złożonych białek pochodzenia zwierzęcego, takich jak kazeina, serwatka, białko z mleka czy z mięsa. Jako suplement żywności oferuje się je w formie kapsułek lub proszku, oraz wzbogaca nimi wiele suplementów.
Działanie u sportowców
Podczas wysiłku fizycznego, w organizmie powstaje niedobór energii, który prowadzi do zwiększonej redukcji L-leucyny i tym samym niedoboru aminokwasów rozgałęzionych. Testy, które przeprowadzono z udziałem biegaczy długodystansowych, wykazały jednak tylko niewielkie obniżenie poziomu L-leucyny w surowicy, co pozwala przypuszczać, że większa część wykorzystanej L-leucyny zostaje uzyskana w wyniku redukcji tkanki mięśniowej i że organizm sportowca uzupełnia niedobory poprzez redukcję własnych białek. Kulturyści powinni przyjmować BCAA's przed i bezpośrednio po wysiłku, tak aby przeciwdziałać redukcji tkanki mięśniowej. Sportowcy uprawiający dyscypliny wytrzymałościowe powinni przyjmować aminokwasy rozgałęzione podczas trwania wysiłku, aby nie dopuścić do redukcji ważnych białek. Podczas długiego i intensywnego treningu organizm spala BCAA's, przez co obniża się ich poziom we krwi. Aminokwasy potrzebne do produkcji energii pochodzą z tkanki mięśniowej. Skutkiem jest redukcja i osłabienie muskulatury - a więc efekt dokładnie przeciwny do tego, jaki ma powodować trening. Ten proces wzmaga się u kulturystów podczas fazy definicji. Mocno zredukowana kalorycznie dieta i towarzyszący jej intensywny trening przyczyniają się do nasilenia procesów katabolicznych. Niska zawartość wody i węglowodanów w diecie stosowanej przez wielu kulturystów, nieuchronnie prowadzi do redukcji tkanki mięśniowej, szczególnie wtedy, gdy masa tkanki tłuszczowej w organizmie i tak jest już niewielka. Wówczas niezbędne są alternatywne źródła energii, aby jej produkcja nie musiała odbywać się kosztem redukcji tkanki mięśniowej. BCAA's - przede wszystkim L-leucyna - nadają się do tego znakomicie. Suplementacja aminokwasów rozgałęzionych w okresie przedstartowym pomaga kulturystom przeciwdziałać negatywnym skutkom diety niskotłuszczowej, treningu o wzmożonej intensywności i związanych z nimi stanów katabolicznych. Stosowanie BCAA umożliwia redukcję tkanki tłuszczowej bez utraty masy mięśni.
Rola BCCA w procesie budowy masy mięśniowej, w podnoszeniu odporności organizmu, w redukowaniu tkanki tłuszczowej - to temat następnego artykułu.
BCAA's i przyrost masy mięśni
Szwedzcy naukowcy zbadali działanie BCAA na sportowców uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe. Porównano grupę maratończyków i biegaczy przełajowych, mających do pokonania dystans 18 km. Obie grupy otrzymały dzienną dawkę 10 g BCAA, grupy kontrolne otrzymały placebo. Okazało się, że u sportowców z grup, które otrzymały placebo wzrósł poziom tyrozyny i fenyloalaniny w plazmie krwi. Te substancje nie są wchłaniane przez mięśnie szkieletowe, więc mogły się w nich znaleźć tylko w wyniku rozkładu białka. W grupach, które otrzymały suplement BCAA nie stwierdzono podobnego zjawiska co oznacza, że nie nastąpiła redukcja mięśni szkieletowych.
W teście zbadano wpływ BCAA's na stężenie glikogenu w surowicy podczas długiej jazdy na rowerze. Bezpośrednio przed treningiem i później co 15 minut podczas wysiłku podawano po 90 mg BCAA na kg masy ciała. Wynikiem był nie tylko wyraźny wzrost stężenia BCAA we krwi i mięśniach, ale również wzrost poziomu L-alaniny. Stężenie glikogenu spadło znacznie mniej niż w grupie osób, które otrzymały placebo (odpowiednio 10% i 35%). Można stąd wnioskować, że L-alanina została przekształcona w wątrobie w glukozę i odtransportowana do pracujących mięśni aby stać się tam źródłem energii.
BCAA a wytrzymałość organizmu
Wyczerpujący trening wytrzymałościowy wywołuje stany kataboliczne w mięśniach i powoduje zwiększone zapotrzebowanie na aminokwasy rozgałęzione, które mogą pokryć 10 do 15% zapotrzebowania na energię. Ponadto, BCAA konkurują z tryptofanem w przezwyciężaniu bariery krew-mózg. Tryptofan jest prekursorem serotoniy, która działa w mózgu jako mediator snu. Niski poziom innych, neutralnych aminokwasów umożliwia dotarcie do mózgu większych ilości tryptofanu, co powoduje wzmożoną produkcję serotoniny. Spadek poziomu BCAA w plazmie podczas wysiłku wytrzymałościowego zmniejsza stosunek aminokwasów rozgałęzionych do tryptofanu. Dzięki temu większa ilość tryptofanu może się dostać do mózgu i produkcja serotoniny wzrasta. Suplementacja BCAA przed i przede wszystkim podczas wysiłku wytrzymałościowego przeciwdziała zmianom stosunku aminokwasów rozgałęzionych do tryptofanu i co za tym idzie zwiększonej produkcji serotoniny. Efektem jest mniejsze zmęczenie i poprawa wytrzymałości. Suplementacja BCAA pozwala na utrzymanie równowagi aminokwasów rozgałęzionych i tryptofanu, przez co zmniejsza się produkcja serotoniny i wytrzymałość sportowca wzrasta.
Czy podawanie BCAA może ułatwić trening?
Szwedzcy naukowcy przeprowadzili badania, podczas których testowane osoby miały określać wysiłek, który polegał na pedałowaniu z 70% siły maksymalnej. Co dziesięć minut należało ocenić postrzegany wysiłek i zmęczenie. Okazało się, że osoby, które otrzymały BCAA miały o 7% zmniejszony wysiłek i równocześnie o 15% mniejsze postrzegane zmęczenie od osób, które otrzymały placebo. Nie stwierdzono jednak różnic w wynikach treningu. Należy zbadać, czy można powiązać poprawę osiąganych wyników z postrzeganiem przez sportowca mniejszego zmęczenia. Wydaje się logiczne, że takie powiązanie może mieć miejsce.
Działanie wpomagające redukcję tkanki tłuszczowej
BCAA są ważnym źródłem energii dla sportowców w fazie "rozładowania" węglowodanów. Francuscy naukowcy badali jak można zwiększyć redukcję tkanki tłuszczowej podczas niskokalorycznej diety. 25 zapaśników podzielono na 4 grupy. Wszystkie grupy otrzymały pożywienie o zredukowanej ilości kalorii - 28 kcal na kg masy ciała. Pierwsza grupa otrzymała wyważoną dietę, druga niskobiałkową, trzecia wysokobiałkową, natomiast czwarta otrzymała dodatkowo aminokwasy rozgałęzione. Stwierdzono, że redukcja tkanki tłuszczowej była największa u sportowców, którzy otrzymali suplement BCAA.
Działanie podczas chorób
Kontuzje, choroby i zabiegi chirurgiczne powodują często zwiększone zapotrzebowanie na aminokwasy. W takiej sytuacji BCAA mogą przeciwdziałać redukcji tkanki mięśniowej. Aminokwasy rozgałęzione są również pomocne przy zwalczaniu skutków alkoholizmu. Mogą skutecznie działać przy śpiączce wątrobowej czy innych uszkodzeniach wątroby i w niektórych przypadkach powodować nawet regresję. Ponadto, poprzez wpływ na przekaźniki nerwowe w mózgu, mogą zapobiegać niektórym skutkom chronicznych schorzeń wątroby. Nowe badania dowodzą, że aminokwasy rozgałęzione są pomocne w terapii ALS, znanej również jako choroba Lou-Gehringa. Chodzi tutaj o często śmiertelną chorobę charakteryzującą się znaczną redukcją mięśni, dla której nie znaleziono dotychczas żadnej innej efektywnej metody terapeutycznej. Podczas testów pilotażowych podano BCAA dziewięciu pacjentom chorym na ALS. Ośmiu po rocznej terapii odzyskało na tyle siłę mięśni, że mogli znowu chodzić. W grupie kontrolnej zdolność chodzenia zachowały tylko cztery z dziewięciu badanych osób.
Funkcje w organizmie człowieka
Ą Stanowią budulec niemal wszystkich białek.
Ą Są alternatywnym źródłem energii, przede wszystkim dla komórek mięśniowych.
Ą Pobudzają syntezę białek.
Ą Stymulują wydzielania insuliny - szczególnie L-leucyna - nie obniżając poziomu glukozy we krwi.
Ą Normalizują poziom tryptofanu w mózgu i przez to poziom serotoniny.
Ą Hamują redukcję białek w wyniku produktu ubocznego rozkładu L-leucyny - ketoleucyny (pomagają zachować tkankę mięśniową również w typowych warunkach katabolicznych).
Zapotrzebowanie
Niedobór aminokwasów rozgałęzionych należy uzupełniać jak najszybciej, tak aby organizm nie redukował własnych białek. W stanie nadmiaru BCAA dochodzi do rozkładu aminokwasów, przy czym powstaje glukoza, a w skrajnych przypadkach nawet kwasy tłuszczowe (lipogeneza). Ponadto, produktem ubocznym spalania 1 g BCAA jest około 0,5 g mocznika, który stanowi dodatkowe obciążenie dla organizmu. Podstawowe zapotrzebowanie na aminokwasy niezbędne, pod warunkiem, że organizm ma do dyspozycji wystarczającą ilość pozostałych aminokwasów i równocześnie zapotrzebowanie to nie jest podwyższone przez aktywność fizyczną, zostało określone już przez ROSE w 1949 roku i wynosi: L-leucyna - 1,1g, L-izoleucyna - 0,7 g i na L-walina - 0,8 g. Aby uzupełnić straty wynikające z katabolizmu białek w trakcie obciążenia wytrzymałościowego względnie uzyskać stany anaboliczne konieczne są znacznie większe ilości tych aminokwasów. BCAA należy zawsze spożywać w odpowiednim wzajemnym stosunku. Ten stosunek wynosi:
L-leucyna: L-izoleucyna: L-walina = 1,1: 0,7: 0,8
Optymalna dawka aminokwasów rozgałęzionych wynosi 5-20 g dziennie, przy czym zaleca się spożywanie 1-2 g na każde 10 kg masy ciała. Aby przeciwdziałać redukcji tkanki mięśniowej, nie należy jednak przekraczać jednorazowej dawki 3-6 g. Dawka dzienna powinna wynosić maksymalnie 50 g.
Podsumowanie
Wszyscy sportowcy mają zwiększone zapotrzebowanie na aminokwasy rozgałęzione. Odpowiedni suplement BCAA powinni stosować przed lub w trakcie oraz bezpośrednio po wysiłku tak, aby nie dopuścić do redukcji własnych białek w organiźmie i zapobiec stanom niedoboru energii.
Działanie i obieg BCAA
W przypadku niedoboru w diecie, organizm uzyskuje potrzebne mu BCAA's w wyniku redukcji mięśni szkieletowych. "Kośćce" węglowe wykorzystuje do produkcji energii, z pozostałości azotu tworzy aminokwas L-alaninę, odtransportowuje ją do wątroby i przekształca w procesie glikoneogenezy w glukozę, która z kolei powraca do mięśni szkieletowych. Podczas tego procesu utrzymuje się dynamiczna równowaga poziomu glukozy we krwi niezbędną dla utrzymania stałych warunków metabolicznych organizmu. Proces ten określa się jako cykl glukoza-alanina. Amoniak jest produktem ubocznym rozkładu aminokwasów. Wysoki poziom amoniaku w organizmie oznacza, że redukcji uległa duża ilość białka, głównie mięśni. Podawanie BCAA's u sportowców powoduje obniżenie poziomu amoniaku o 37%. Dowodzi to, że stosowanie suplementu BCAA's ogranicza redukcję białek w organiźmie.
Funkcje poszczególnych aminokwasów rozgałęzionych
L-leucyna pobudza syntezę białek w mięśniach i jest niezbędna dla procesów wzrostu w organizmie. Ponadto, wspomaga regenerację tkanki mięśniowej, skóry i kości. Działa antykatabolicznie, poprzez swoją pochodną metaboliczną - ketoleucynę (KIC), która ogranicza m.in. wydzielanie kortyzolu (hormonu stresu, powstrzymującego przyrost masy mięśni), przyśpiesza regenerację i zapewnia maksymalne działanie anaboliczne. Ponadto, L-leucyna stymuluje produkcję insuliny, która przyśpiesza wchłanianie do komórek mięśniowych wielu aminokwasów. Wzrost produkcji insuliny nie powoduje istotnego spadku poziomu glukozy w surowicy, dzięki czemu nie zmniejsza się odporność fizyczna i psychiczna organizmu. L-izoleucyna odpowiada za powstanie hemoglobiny, stabilizuje i reguluje poziom energii oraz poziom cukru we krwi. L-walina działa pobudzająco na organizm, odpowiada za prawidłowy wzrost i stanowi źródło energii.
Występowanie
Aminokwasy rozgałęzione uzyskiwane są zwykle ze złożonych białek pochodzenia zwierzęcego, takich jak kazeina, serwatka, białko z mleka czy z mięsa. Jako suplement żywności oferuje się je w formie kapsułek lub proszku, oraz wzbogaca nimi wiele suplementów.
Działanie u sportowców
Podczas wysiłku fizycznego, w organizmie powstaje niedobór energii, który prowadzi do zwiększonej redukcji L-leucyny i tym samym niedoboru aminokwasów rozgałęzionych. Testy, które przeprowadzono z udziałem biegaczy długodystansowych, wykazały jednak tylko niewielkie obniżenie poziomu L-leucyny w surowicy, co pozwala przypuszczać, że większa część wykorzystanej L-leucyny zostaje uzyskana w wyniku redukcji tkanki mięśniowej i że organizm sportowca uzupełnia niedobory poprzez redukcję własnych białek. Kulturyści powinni przyjmować BCAA's przed i bezpośrednio po wysiłku, tak aby przeciwdziałać redukcji tkanki mięśniowej. Sportowcy uprawiający dyscypliny wytrzymałościowe powinni przyjmować aminokwasy rozgałęzione podczas trwania wysiłku, aby nie dopuścić do redukcji ważnych białek. Podczas długiego i intensywnego treningu organizm spala BCAA's, przez co obniża się ich poziom we krwi. Aminokwasy potrzebne do produkcji energii pochodzą z tkanki mięśniowej. Skutkiem jest redukcja i osłabienie muskulatury - a więc efekt dokładnie przeciwny do tego, jaki ma powodować trening. Ten proces wzmaga się u kulturystów podczas fazy definicji. Mocno zredukowana kalorycznie dieta i towarzyszący jej intensywny trening przyczyniają się do nasilenia procesów katabolicznych. Niska zawartość wody i węglowodanów w diecie stosowanej przez wielu kulturystów, nieuchronnie prowadzi do redukcji tkanki mięśniowej, szczególnie wtedy, gdy masa tkanki tłuszczowej w organizmie i tak jest już niewielka. Wówczas niezbędne są alternatywne źródła energii, aby jej produkcja nie musiała odbywać się kosztem redukcji tkanki mięśniowej. BCAA's - przede wszystkim L-leucyna - nadają się do tego znakomicie. Suplementacja aminokwasów rozgałęzionych w okresie przedstartowym pomaga kulturystom przeciwdziałać negatywnym skutkom diety niskotłuszczowej, treningu o wzmożonej intensywności i związanych z nimi stanów katabolicznych. Stosowanie BCAA umożliwia redukcję tkanki tłuszczowej bez utraty masy mięśni.
Rola BCCA w procesie budowy masy mięśniowej, w podnoszeniu odporności organizmu, w redukowaniu tkanki tłuszczowej - to temat następnego artykułu.
BCAA's i przyrost masy mięśni
Szwedzcy naukowcy zbadali działanie BCAA na sportowców uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe. Porównano grupę maratończyków i biegaczy przełajowych, mających do pokonania dystans 18 km. Obie grupy otrzymały dzienną dawkę 10 g BCAA, grupy kontrolne otrzymały placebo. Okazało się, że u sportowców z grup, które otrzymały placebo wzrósł poziom tyrozyny i fenyloalaniny w plazmie krwi. Te substancje nie są wchłaniane przez mięśnie szkieletowe, więc mogły się w nich znaleźć tylko w wyniku rozkładu białka. W grupach, które otrzymały suplement BCAA nie stwierdzono podobnego zjawiska co oznacza, że nie nastąpiła redukcja mięśni szkieletowych.
W teście zbadano wpływ BCAA's na stężenie glikogenu w surowicy podczas długiej jazdy na rowerze. Bezpośrednio przed treningiem i później co 15 minut podczas wysiłku podawano po 90 mg BCAA na kg masy ciała. Wynikiem był nie tylko wyraźny wzrost stężenia BCAA we krwi i mięśniach, ale również wzrost poziomu L-alaniny. Stężenie glikogenu spadło znacznie mniej niż w grupie osób, które otrzymały placebo (odpowiednio 10% i 35%). Można stąd wnioskować, że L-alanina została przekształcona w wątrobie w glukozę i odtransportowana do pracujących mięśni aby stać się tam źródłem energii.
BCAA a wytrzymałość organizmu
Wyczerpujący trening wytrzymałościowy wywołuje stany kataboliczne w mięśniach i powoduje zwiększone zapotrzebowanie na aminokwasy rozgałęzione, które mogą pokryć 10 do 15% zapotrzebowania na energię. Ponadto, BCAA konkurują z tryptofanem w przezwyciężaniu bariery krew-mózg. Tryptofan jest prekursorem serotoniy, która działa w mózgu jako mediator snu. Niski poziom innych, neutralnych aminokwasów umożliwia dotarcie do mózgu większych ilości tryptofanu, co powoduje wzmożoną produkcję serotoniny. Spadek poziomu BCAA w plazmie podczas wysiłku wytrzymałościowego zmniejsza stosunek aminokwasów rozgałęzionych do tryptofanu. Dzięki temu większa ilość tryptofanu może się dostać do mózgu i produkcja serotoniny wzrasta. Suplementacja BCAA przed i przede wszystkim podczas wysiłku wytrzymałościowego przeciwdziała zmianom stosunku aminokwasów rozgałęzionych do tryptofanu i co za tym idzie zwiększonej produkcji serotoniny. Efektem jest mniejsze zmęczenie i poprawa wytrzymałości. Suplementacja BCAA pozwala na utrzymanie równowagi aminokwasów rozgałęzionych i tryptofanu, przez co zmniejsza się produkcja serotoniny i wytrzymałość sportowca wzrasta.
Czy podawanie BCAA może ułatwić trening?
Szwedzcy naukowcy przeprowadzili badania, podczas których testowane osoby miały określać wysiłek, który polegał na pedałowaniu z 70% siły maksymalnej. Co dziesięć minut należało ocenić postrzegany wysiłek i zmęczenie. Okazało się, że osoby, które otrzymały BCAA miały o 7% zmniejszony wysiłek i równocześnie o 15% mniejsze postrzegane zmęczenie od osób, które otrzymały placebo. Nie stwierdzono jednak różnic w wynikach treningu. Należy zbadać, czy można powiązać poprawę osiąganych wyników z postrzeganiem przez sportowca mniejszego zmęczenia. Wydaje się logiczne, że takie powiązanie może mieć miejsce.
Działanie wpomagające redukcję tkanki tłuszczowej
BCAA są ważnym źródłem energii dla sportowców w fazie "rozładowania" węglowodanów. Francuscy naukowcy badali jak można zwiększyć redukcję tkanki tłuszczowej podczas niskokalorycznej diety. 25 zapaśników podzielono na 4 grupy. Wszystkie grupy otrzymały pożywienie o zredukowanej ilości kalorii - 28 kcal na kg masy ciała. Pierwsza grupa otrzymała wyważoną dietę, druga niskobiałkową, trzecia wysokobiałkową, natomiast czwarta otrzymała dodatkowo aminokwasy rozgałęzione. Stwierdzono, że redukcja tkanki tłuszczowej była największa u sportowców, którzy otrzymali suplement BCAA.
Działanie podczas chorób
Kontuzje, choroby i zabiegi chirurgiczne powodują często zwiększone zapotrzebowanie na aminokwasy. W takiej sytuacji BCAA mogą przeciwdziałać redukcji tkanki mięśniowej. Aminokwasy rozgałęzione są również pomocne przy zwalczaniu skutków alkoholizmu. Mogą skutecznie działać przy śpiączce wątrobowej czy innych uszkodzeniach wątroby i w niektórych przypadkach powodować nawet regresję. Ponadto, poprzez wpływ na przekaźniki nerwowe w mózgu, mogą zapobiegać niektórym skutkom chronicznych schorzeń wątroby. Nowe badania dowodzą, że aminokwasy rozgałęzione są pomocne w terapii ALS, znanej również jako choroba Lou-Gehringa. Chodzi tutaj o często śmiertelną chorobę charakteryzującą się znaczną redukcją mięśni, dla której nie znaleziono dotychczas żadnej innej efektywnej metody terapeutycznej. Podczas testów pilotażowych podano BCAA dziewięciu pacjentom chorym na ALS. Ośmiu po rocznej terapii odzyskało na tyle siłę mięśni, że mogli znowu chodzić. W grupie kontrolnej zdolność chodzenia zachowały tylko cztery z dziewięciu badanych osób.
Funkcje w organizmie człowieka
Ą Stanowią budulec niemal wszystkich białek.
Ą Są alternatywnym źródłem energii, przede wszystkim dla komórek mięśniowych.
Ą Pobudzają syntezę białek.
Ą Stymulują wydzielania insuliny - szczególnie L-leucyna - nie obniżając poziomu glukozy we krwi.
Ą Normalizują poziom tryptofanu w mózgu i przez to poziom serotoniny.
Ą Hamują redukcję białek w wyniku produktu ubocznego rozkładu L-leucyny - ketoleucyny (pomagają zachować tkankę mięśniową również w typowych warunkach katabolicznych).
Zapotrzebowanie
Niedobór aminokwasów rozgałęzionych należy uzupełniać jak najszybciej, tak aby organizm nie redukował własnych białek. W stanie nadmiaru BCAA dochodzi do rozkładu aminokwasów, przy czym powstaje glukoza, a w skrajnych przypadkach nawet kwasy tłuszczowe (lipogeneza). Ponadto, produktem ubocznym spalania 1 g BCAA jest około 0,5 g mocznika, który stanowi dodatkowe obciążenie dla organizmu. Podstawowe zapotrzebowanie na aminokwasy niezbędne, pod warunkiem, że organizm ma do dyspozycji wystarczającą ilość pozostałych aminokwasów i równocześnie zapotrzebowanie to nie jest podwyższone przez aktywność fizyczną, zostało określone już przez ROSE w 1949 roku i wynosi: L-leucyna - 1,1g, L-izoleucyna - 0,7 g i na L-walina - 0,8 g. Aby uzupełnić straty wynikające z katabolizmu białek w trakcie obciążenia wytrzymałościowego względnie uzyskać stany anaboliczne konieczne są znacznie większe ilości tych aminokwasów. BCAA należy zawsze spożywać w odpowiednim wzajemnym stosunku. Ten stosunek wynosi:
L-leucyna: L-izoleucyna: L-walina = 1,1: 0,7: 0,8
Optymalna dawka aminokwasów rozgałęzionych wynosi 5-20 g dziennie, przy czym zaleca się spożywanie 1-2 g na każde 10 kg masy ciała. Aby przeciwdziałać redukcji tkanki mięśniowej, nie należy jednak przekraczać jednorazowej dawki 3-6 g. Dawka dzienna powinna wynosić maksymalnie 50 g.
Podsumowanie
Wszyscy sportowcy mają zwiększone zapotrzebowanie na aminokwasy rozgałęzione. Odpowiedni suplement BCAA powinni stosować przed lub w trakcie oraz bezpośrednio po wysiłku tak, aby nie dopuścić do redukcji własnych białek w organiźmie i zapobiec stanom niedoboru energii.
Krzysztof Piekarz
