Prolaktyna jest hormonem wydzielanym przez przedni płat przysadki. Najwięcej prolaktyny powstaje godzinę po zaśnięciu (podobnie jest z hormonem wzrostu), przynajmniej u osób niewykazujących innych patologii układu endokrynnego. Wykazano, iż prolaktyna jest czynnikiem hamującym powstawanie nowych naczyń. „Proces ten ma zasadnicze znaczenie dla wielu zjawisk fizjologicznych i patologicznych, tj. wzrost nowotworów litych, rozwój chorób niedokrwiennych i przewlekłych zapaleń”. 

  1. Jak często występują zaburzenia stężenia prolaktyny w ustroju?
  2. Objawy podwyższonego stężenia prolaktyny
  3. Co wywołuje wzrost prolaktyny?
  4. Co hamuje wydzielanie prolaktyny?
  5. Co jest najbardziej skuteczne?

Prolaktyna jest niezmiernie zmitologizowana. Nagle wszyscy ludzie chcą walczyć z wydzielaniem prolaktyny lub kortyzolu! Tymczasem patologiczne stężenia prolaktyny i związane z tym powikłania zdrowotne są niesłychanie rzadko spotykane.

Jak często występują zaburzenia stężenia prolaktyny w ustroju?

W normalnej populacji zaledwie 0,4% ludzi ma zaburzone stężenia prolaktyny (najczęściej podwyższone stężenie)! Tak, tylko 0.4%! Znacznie częściej to zjawisko występuje u kobiet mających problemy z płodnością (tam pojawia się z częstotliwością od 9 do 17%). W poradniach dotyczących leczenia bezpłodności 5% osób ma zaburzenia związane z prolaktyną.

Taki syndrom wykazuje 9% kobiet z brakiem miesiączki (o różnej etiologii) oraz 17% kobiet z PCOS. U dzieci i nastolatków prolaktynoma występuje z częstotliwością 100 przypadków na milion osób. U mężczyzn występuje 10 przypadków gruczolaka wydzielającego prolaktynę (prolactinoma) na 100 000.

Objawy podwyższonego stężenia prolaktyny

libido

U mężczyzn wysokie stężenia prolaktyny wywołują: zaburzenia libido, impotencję, ginekomastię, bezpłodność, zmniejszenie gęstości włosów, rzadko hipotrofię jąder.

U kobiet pojawiają się zaburzenia cyklu miesiączkowego, mlekotok, hirsutyzm, trądzik. W przypadku stężeń prolaktyny powyżej 2000 mU/L (100 ng/mL) najczęściej diagnozuje się prolaktynomę (guzy przysadki, gruczolaki). W przypadku dużych nowotworów stężenie prolaktyny może wynieść nawet 100 000 mU/L (5 000 ng/mL).

Co wywołuje wzrost prolaktyny?

Do jej wzrostu przyczynia się:

  • TRH (tyreoliberyna)
  • oksytocyna
  • VIP, naczynioruchowy peptyd jelitowy lub wazoaktywny peptyd jelitowy
  • EGF naskórkowy czynnik wzrostu 
  • FGF-2, czynnik wzrostu fibroblastów
  • histydyna
  • angiotensyna II
  • wazopresyna
  • GnRH
  • serotonina
  • zastosowanie antagonisty receptora dopaminowego
  • stres
  • sen
  • seks
  • ciąża
  • leki (patrz niżej)
  • wysoka temperatura (wizyta w saunie)
  • w rzadkich wypadkach zdarza się, iż za wysokie stężenie prolaktyny u danej osoby odpowiada uszkodzenie nerek, wątroby lub niedoczynność tarczycy!
  • podwyższone stężenia prolaktyny stwierdza się u noworodków

Poziom prolaktyny mogą zwiększać leki: 

  • antagoniści histaminy
  • doustne środki antykoncepcyjne
  • estrogeny (pośrednio wpływ kuracji SAA)
  • inhibitory MAO
  • inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI); UWAGA: w dziesiątkach suplementów znajdowała się nielegalna sibutramina (np. ALRI VENOM HYPERDRIVE 3.0), a ona też miała wpływ na wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny!
  • leki przeciw nudnościom
  • leki przeciwdrgawkowe (np. kwas walproinowy)
  • leki przeciwgruźlicze
  • leki antyhistaminowe
  • leki przeciwpsychotyczne
  • leki hipotensyjne (np. metyldopa, rezerpina, klonidyna)
  • narkotyki (np. marihuana)
  • opiaty (np. morfina)
  • pochodne alkaloidów sporyszu
  • progesteron
  • rezerpina itd

A co ze stresem?

Tak, nawet ten spowodowany badaniem krwi może znacząco zwiększyć stężenie prolaktyny! Nawet seks oraz sen podwyższają stężenie prolaktyny. W jednym z badań 30-minutowa wizyta w saunie (temperatura 80.1 st.C, wilgotność względna 26.6%) zwiększyła stężenie prolaktyny o 643.8% (spowodowała czterokrotne przekroczenie normy!), a kortyzolu o 78% (1.5-krotne przekroczenie normy)!

Co hamuje wydzielanie prolaktyny?

  • wyrzut dopaminy
  • GABA
  • somatostatyna
  • acetylocholina
  • noradrenalina

Czy witamina B6 obniża stężenie prolaktyny?

Niestety, nie ma na to żadnych dowodów! Jest to plotka, która urosła w siłę i jest rozpowszechniana przez osoby z kręgów „współczesnego szamaństwa”. Te osoby chcą ziołami i innymi „specjalnymi kuracjami” leczyć raka, zatrucie metalami ciężkimi, infekcje pasożytnicze, cukrzycę, ciężkie choroby nerek czy wątroby. 

Inne badania mówiące o wpływie witaminy B6 (200-600 mg dziennie) na prolaktynę, były prowadzone np. na „gigantycznej grupie” ... 3 (tak! TRZECH!) pań, a więc jego wiarygodność jest zerowa. Istnieją dziesiątki badań, które negują wpływ witaminy B6 na stężenie prolaktyny. 

Czy cynk obniża stężenie prolaktyny?

Tak samo, jak w przypadku witaminy B6 nie istnieją na to żadne dobrze udokumentowane badania. W obserwacji Koppelman MC i wsp. 50 mg cynku u kobiet z hiperprolaktynemią dało taki sam wpływ na stężenie prolaktyny, jak placebo (wyjściowo miały one stężenie 76.0 +/- 43.8 μg/L).

Wniosek: nie ma żadnych dowodów na wpływ nawet dużych dawek cynku na stężenie prolaktyny.

Czy witamina D3 obniża stężenie prolaktyny?

Nie ma na to żadnych dowodów.

Czy witamina C lub witamina E obniżają stężenia prolaktyny?

Wiele osób opiera swoje poglądy na badaniach naukowych, ale ... popełniają klasyczny błąd. Co prawda widzą pewne dane, ale nie potrafią ich zinterpretować. Przykładowo powszechnie głosi się, iż witamina C czy witamina E obniżają stężenia prolaktyny (nie ma na to żadnych dowodów). Bardzo często manipulacja dotyczy obserwacji in vitro, które z reguły mają się nijak do oddziaływania np. witaminy C w ustroju człowieka.

Czy niepokalanek mnisi (Vitex agnus castus) obniża stężenie prolaktyny?

Zapewne tak, ale ... Co prawda dane dotyczące np. niepokalanka mnisiego (Vitex agnus castus) są bardzo obiecujące, ale dwa badania dotyczące wpływu ww. substancji na stężenie prolaktyny to za mało, by wyciągać wiążące wnioski.

Być może niepokalanek mnisi (Vitex agnus castus) obniża stężenie prolaktyny, ale trzeba poczekać na inne, lepszej jakości badania naukowe.

Kwas całkowicie trans-retinowy (ATRA) 

Czy kwas całkowicie trans-retinowy (ATRA) można więc polecać, jako „bloker” prolaktyny? Nie! Z pewnością substancja ma bogate działanie antynowotworowe, o czym można przeczytać w opracowaniu: Eweliny Hoffman, Wojciecha P. Mielickiego „Kwas całkowicie trans-retinowy (ATRA) w prewencji i terapii nowotworów”. 

Co jest najbardziej skuteczne?

Co z pewnością ma wpływ na stężenie prolaktyny? Oficjalnie zarejestrowane leki w rodzaju bromokryptyny, kabergoliny, metergoliny, chinagolidu. Nie liczyłbym na znaczące efekty podawania witaminy B6, C, D, E czy cynku, a na pewno nie w przypadku poważniejszych zaburzeń dotyczących wydzielania prolaktyny.

Podobnych zespołów chorobowych nie należy leczyć „metodami medycyny alternatywnej” (a tym bardziej na własną rękę), gdyż może się to skończyć o wiele poważniejszą chorobą. Nie szukaj porad u współczesnych szamanów. Idź do lekarza. Zaburzenia związane z prolaktyną są niezmiernie rzadkie. Szukanie na siłę sposobów jej supresji (w ramach profilaktyki) zakrawa na kpinę (tak samo jest z nadmierną supresją estradiolu w ustroju mężczyzny, co przynosi więcej skutków ubocznych, niż korzyści np. ryzyko sercowo-naczyniowe, kontuzje, otłuszczenie ciała).

Referencje:

1. A. R. Angioni, A. Lania, A. Cattaneo, P. Beck-Peccoz, A. Spada “Effects of chronic retinoid administration on pituitary function” https://link.springer.com/article/10.1007/BF03345332

2. Kathleen Deska PAGANA, Timothy J. PAGANA „Testy laboratoryjne i badania diagnostyczne w medycynie”

3. Abha Majumdar, Nisha Sharma Mangal “Hyperprolactinemia” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3853872/

4. Shin SH1, Si F, Chang A, Ross GM. “Dopamine requires ascorbic acid to be the prolactin release-inhibiting factor.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9316450

5. Milewicz A, Gejdel E, Sworen H, Sienkiewicz K, Jedrzejak J, Teucher T, Schmitz H. Vitex agnus castus extract in the treatment of luteal phase defects due to latent hyperprolactinemia. Results of a randomized placebo-controlled double-blind study. Arzneimittelforschung 1993; 43: 752-756

6. Kilicdag EB, Tarim E, Bagis T, Erkanli S, Aslan E, Ozsahin K, Kuscu E. Fructus agni casti and bromocriptine for treatment of hyperprolactinemia and mastalgia. Int J Gynaecol Obstet 2004; 85: 292-293

7. Wanda Pilch, Zbigniew Szygula, Malgorzata Zychowska, Marian Gawinek “The influence of sauna training on the hormonal system of young women” http://www.johk.pl/files/03pilch_in.pdf

8. Singh A1, Papanicolaou DA, Lawrence LL, Howell EA, Chrousos GP, Deuster PA. “Neuroendocrine responses to running in women after zinc and vitamin E supplementation”. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10211848

9. „Kwas całkowicie trans-retinowy (ATRA) w prewencji i terapii nowotworów” http://www.phmd.pl/api/files/view/3479.pdf

10. M. Diana van Die, Henry G. Burger,Helena J. Teede ,Kerry M. Bone „Vitex agnus-castus Extracts for Female Reproductive Disorders: A Systematic Review of Clinical Trials” https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/html/10.1055/s-0032-1327831#RW0697-32

11. E. Mutschler "Farmakologia i toksykologia", WYDANIE III

12. Holt, Richard I. G., Hanley, Neil A. “Essential Endocrinology and Diabetes”, 6E

13. Izabela Kokot, Lilla Pawlik-Sobecka Prolaktyna jako czynnik immunomodulujący w łuszczycowym zapaleniu stawów

14. A. Kurzyk „Angiogeneza — możliwości, problemy, perspektywy” http://www.postepybiochemii.pl/pdf/1_2015/25_34.pdf

15. Ciccarelli A1, Daly AF, Beckers A. “The epidemiology of prolactinomas”.

16. Yatavelli RKR, Bhusal K. “Prolactinoma” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459347/

17. Robert KRYSIAK, Bogdan MAREK „Gruczolak przysadki wydzielający prolaktynę” http://www.wple.net/plek/numery_2009/numer-4-2009/198-205.pdf

18. Wojciech Bik „Naczynioruchowy peptyd jelitowy (VIP) – potencjalny czynnik immunomodulacyjny i jego rola w chorobach układu oddechowego” http://www.czytelniamedyczna.pl/2773,naczynioruchowy-peptyd-jelitowy-vip-potencjalny-czynnik-immunomodulacyjny-i-jeg.html

19. Joanna Tkaczuk-Włach, Małgorzata Sobstyl, Dorota Chołubek-Robak, Grzegorz Jakiel „Hiperprolaktynemia” https://www.termedia.pl/Hiperprolaktynemia,4,12413,1,1.html

20. Andon MB, Howard MP, Moser PB, Reynolds RD Nutritionally relevant supplementation of vitamin B6 in lactating women: effect on plasma prolactin. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/4058985

21. McIntosh EN. “Treatment of women with the galactorrhea-amenorrhea syndrome with pyridoxine (vitamin B6).” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/945301

22. Tolis G, Laliberté R, Guyda H, Naftolin F. “Ineffectiveness of pyridoxine (B6) to alter secretion of growth hormone and prolactin and absence of therapeutic effects on galactorrhea-amenorrhea syndromes” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/559690

23. Kidd GS, Dimond R, Kark JA, Whorton N, Vigersky RA. “The effects of pyridoxine on pituitary hormone secretion in amenorrhea-galactorrhea syndromes.” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6801073

24. Koppelman MC1, Greenwood V, Sohn J, Deuster P. “Zinc does not acutely suppress prolactin in normal or hyperprolactinemic women.”

25. Mortensen B1, Gordeladze JO, Haug E, Schjerven L, Gautvik KM. „Relationship between circulating vitamin D3 metabolites and prolactin or growth hormone levels in rat”.

Zawarte treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny. Starannie dbamy o ich merytoryczną poprawność. Niemniej jednak, nie mają one na celu zastępować indywidualnej porady u specjalisty, dostosowanej do konkretnej sytuacji czytelnika.
Komentarze (4)
xorton

Myslę, że dużo mężczyzn z podwyższoną prolaktyną nie wie, że ma taką przypadłość. To nie jest tak, jak u kobiet, że od razu może się zorientować, bo objawy mogą być mało konkretne [zmęczenie, libido, stres]. Często dopiero rozwój guza i objawy neurologiczne odkrywają prawdę.

0
Bull

Taki sam efekt dolegliwości może dawać wiele czynników/zaburzeń wiec diagnoza nie jest taka łatwa. Badania na zasadzie "jak się pan czuje" nie zastąpią kompletnej diagnostyki.

1
_Knife_

Może być 1001 przyczyn zmęczenia, problemów z libido i złej tolerancji stresu. Najzdrowszego człowieka po kilku dniach zarżnie nadmierny wysiłek fizyczny i ograniczenie snu. Może być to problem z układem hormonalnym (hipogonadyzm, zaburzenia pracy nadnerczy, tarczycy, przysadki, podwzgórza, zaburzenia glikemii), zła dieta, używki, narkotyki, alkohol, przepracowanie. Ogólnie diagnostyka jakiejkolwiek choroby jest diabelnie trudna. Znam przypadki gdzie kilkanaście kolejnych badań nie dało wcale odpowiedzi na temat źródła zaburzeń. Niedawno rozmawiałem z pewnym mężczyzną i miał tak szerokie spektrum niespecyficznych objawów, że lekarze nie wiedzą co mu jest.

1
lodzianin1

Prolaktyna to mega nie wdzięczna sprawa ,wybita ciągnie często za sobą progesteron. Jak prolaktyne można łatwo ujarzmić (leki) to już z progesteronem u części jest problem .

3