Malaria, zimnica (dawna nazwa febra z łac. febris - gorączka) - tropikalna choroba pasożytnicza, której różne postacie wywoływane są przez jeden lub więcej z 4 gatunków jednokomórkowego pierwotniaka - zarodźca malarycznego z rodzaju Plasmodium:
* zarodźca ruchliwego (Plasmodium vivax)
* zarodźca pasmowego (Plasmodium malariae)
* zarodźca sierpowatego (Plasmodium falciparum)
* zarodźca owalnego (Plasmodium ovale)
Inne gatunki z rodzaju Plasmodium zarażają zwierzęta. U człowieka najczęściej dochodzi do zakażeń zarodźcem ruchliwym i sierpowatym, przy czym ten ostatni powoduje najcięższą postać choroby.
Malaria przenoszona z osoby chorej na drugą osobę ze śliną samic komarów z rodzaju Anopheles. Gametocyty od osoby chorującej na malarię dostają się do organizmu samicy komara, gdzie w ciągu 8–35 dni przechodzą cykl rozwojowy w przebiegu którego powstają sporozoity. Przy ukąszeniu komara sporozoity dostają się do krwi osoby zdrowej.
Jest to najczęstsza na świecie choroba zakaźna na którą co roku zachorowuje ponad 220 mln osób, a umiera 1-3 mln (są to głównie kilkuletnie dzieci z Czarnej Afryki). Zachorowania poza terenami tropikalnymi i subtropikalnymi endemicznego występowania tej choroby spotykane są u osób powracających z tych regionów, a także sporadycznie w pobliżu lotnisk i portów, gdzie zostają zawleczone komary z rodzaju Anopheles.
Objawy
Zwykle okres wylęgania choroby wynosi: dla zarodźca sierpowatego 7–14 dni, 7–30 dni dla zarodźca pasmowego i 8–14 dni dla zarodźca ruchliwego i owalnego. Choroba rozpoczyna się dreszczami i wysoką gorączką (nawet ponad 40° C), którym towarzyszą bóle głowy, nudności, wymioty, niekiedy biegunka, w końcowym okresie napadu pojawiają się obfite poty i następuje gwałtowne obniżenie temperatury. Napady gorączki pojawiają się co 72 godziny w przypadku trzeciaczki (wywołanej przez zarodźca ruchliwego) lub co 96 godziny w przypadku czwartaczki, dawniej febra czterodniowa (wywołanej przez zarodźca pasmowego). Jednak nie we wszystkich przypadkach, szczególnie na początku zachorowania przebieg gorączki ma tak "klasyczny" przebieg. Objawy spowodowane są niszczeniem przez pierwotniaka erytrocytów i w mniejszym stopniu odczuwalne, uszkadzanie hepatocytów. Efektem rozpadu erytrocytów jest niedokrwistość hemolityczna.
Inne objawy: bóle mięśniowe, bóle kręgosłupa, żółtaczka z oddawaniem ciemnego moczu, zaburzenia świadomości, objawy neurologiczne, kaszel i duszność.
Atypowy przebieg i objawy chorobowe mogą występować u osób, które uzyskały częściową odporność lub wcześniej stosowały profilaktykę przeciwmalaryczną.
Rozpoznanie
Podejrzenie zimnicy można powziąć na podstawie objawów chorobowych u osoby mieszkającej lub powracającej z terenów endemicznego jej występowania. Czasem prawidłowe rozpoznanie jest opóźnione ze względu na mylenie objawów zimnicy z innymi chorobami gorączkowymi.
Laboratoryjnym potwierdzeniem rozpoznania są badania rozmazów krwi obwodowej (tkz. grubej kropli) barwionej metodą Giemzy, w których stwierdza się pierwotniaki wewnątrz krwinek czerwonych. Ciężki przebieg malarii stwierdza się w wypadku stwierdzenia zarodźców w ponad 20% krwinek.
Leczenie
Dawniej stosowano leczenie preparatami alkaloidu - chininy. Obecnie stosuje się inne syntetyczne leki przeciwmalaryczne, a leczenie chininą stosuje się tylko w najcięższych przypadach zimnicy wywołanych Plasmodium falciparum.
Inne leki przeciwmalaryczne to:
* chlorochina
* połączenie leków proguanil i atovaquon (Malarone)
* meflochina
* prymachina
Ważne jest aby wcześnie rozpocząć właściwe leczenie, czasem leczenie lekami przeciwmalarycznymi rozpoczyna się już kiedy są podejrzenia rozpoznania malarii.
Profilaktyka
Ważne jest stosowanie profilaktyki przy podróżach na tereny endemicznego występowania malarii. tj. stosowanie płynów odstraszających komary, spanie pod moskitierami, przyjmowanie profilaktycznie leków antymalarycznych.
Chorzy na anemię sierpowatą wykazują oporność na zachorowanie na malarię. Ta genetycznie uwarunkowana choroba objawia się między innymi innym zmianą kształtu erytrocytów, który uniemożliwia rozwój zarodźca.
Malaria w Polsce
Terytorium Polski w przeszłości należało do terenów malarycznych, na których malaria występowała endemicznie. Pierwsze doniesienia o zachorowaniach na malarię pochodzą z XIX wieku. Ważniejsze epidemie malarii stwierdzono w latach: 1846, 1847, 1854-1856, 1873, 1898, 1920-1923 oraz 1946-1949.
W 1921 r. stwierdzono ponad 52 tys. zachorowań, a latach 1921-1926 podjęto pierwszą akcję zwalczania malarii w Polsce. Zaowocowało to tym, że w 1938 r. zarejestrowano już tylko 316 przypadków tej choroby wywołanej głównie przez P. vivax. Poprawę zaobserwowano w latach 50. XX wieku, a uzyskano ją w następstwie prowadzenia od 1945 r. intensywnej akcji przeciwmalarycznej, prowadzonej przez Naczelny Nadzwyczajny Komisariat do Walki z Epidemiami.
Wyraźny i stały spadek zachorowań na malarię stwierdzano od roku 1950, a od 1956 notowano tylko sporadyczne zachorowania zawleczone z innych krajów.
W roku 1968 Światowa Organizacja Zdrowia uznała Polskę za kraj wolny od zimnicy endemicznej. Aktualnie na terenie Polski nie występuje.
Liczba zgłaszanych zachorowań na malarię w latach 1970-1993 wahała się od kilku do ponad 30 rocznie. Były to głównie zachorowania wywołane przez P. vivax i stwierdzane u osób powracających z zagranicy. Zgony były tylko pojedyncze.
W latach 1994-2000 liczba zgłaszanych zachorowań rocznie wahała się od 18 (1994 r.) do 38 (1998 r.) Czynnikiem etiologicznym w większości był P. falciparum. Stwierdzono 7 zgonów.
Nie jest całkowicie wykluczone lokalne szerzenie się w Polsce malarii zawleczonej z zagranicy ponieważ w Polsce występują powszechnie komary zdolne do jej roznoszenia.
Zimnica umieszczona jest w urzędowym wykazie chorób zakaźnych i zakażeń podlegających zgłaszaniu do jednostek sanitarno-epidemiologicznych Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach Dz. Ust. 2001 nr 126 poz. 1384).
Rys historyczny
W 1880 r. francuski lekarz wojskowy Charles Louis Alphonse Laveran przedstawił hipotezę, że malaria jest wywoływana przez pierwotniaka. Poraz pierwszy stwierdzono, że pierwotniaki mogą powodować chorobę u ludzi.
Za swój wkład w medycynę został w roku 1907 uhonorowany Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. Rok później kubański lekarz Carlos Finlay lecząc pacjentów chorujących na żółtą febrę po raz pierwszy zasugerował, że komary przenoszą tą chorobę. Brytyjczyk Ronald Ross w roku 1898 wykazał, że niektóre gatunki komarów przenoszą malarię na ptaki i w roku 1902 uzyskał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny za opisanie cyklu rozwojowego malarycznego pasożyta.
Znane osoby, które cierpiały na malarię [edytuj]
* Aleksander Wielki, król Macedonii
* George Washington, 1. prezydent USA 1789-97
* Andrew Jackson, 7. prezydent USA 1829-37
* John F. Kennedy, 35. prezydent USA 1961-63
* Ludwik IX, król Francji
* Matka Teresa, aktywistka religijna
* Oliver Cromwell, Lord protektor angielski, główna postać wojny domowej w Anglii
ona1983
Aderos
dareczka10
bananaya
nioonia
